پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ «ىلگەرىلەۋگە باستاعان التى جىل: قازاقستان ورنىقتى دامۋ جولىندا» اتتى ۇكىمەت پورتالىندا جاريالانعان سۇقباتىن وقىپ، تانىسىپ شىقتىم. بەكتەنوۆ ءوز ماقالاسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن سوڭعى التى جىلدا قازاقستاندا ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋدىڭ ماڭىزدى جەتىستىكتەرىنە توقتالادى. ءبىلىم سالاسىنىڭ مامانى رەتىندە مەنى وتاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءبىرقاتار ماڭىزدى رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلعانى قۋانتادى. بۇل وزگەرىستەر وقۋ ساپاسىن ارتتىرۋ، قولجەتىمدىلىكتى كەڭەيتۋ جانە سيفرلاندىرۋ باعىتىندا جۇرگىزىلگەن. بەكتەنوۆتىڭ سوزىنشە، 2019 جىلدان بەرى ەلدە 1 200-دەن استام جاڭا مەكتەپ سالىنىپ، 1 ميلليونعا جۋىق وقۋشى ورنى اشىلعان.
«اۋىلدىق جەرلەردەگى 3 مىڭنان استام مەكتەپ جاڭعىرتىلدى. بۇل 32 اپاتتى جاعدايداعى جانە 71 ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتىڭ ماسەلەسىن، سونداي-اق ەلىمىزدەگى 200 مەكتەپتەگى ورىن تاپشىلىعىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەردى. بيىل شامامەن 200 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جالعاسادى. سونداي-اق مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، اۋدان ورتالىقتارى مەن اۋىلداردا 1 مىڭ مەكتەپتى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇل وتە ماڭىزدى باعىت، ويتكەنى ەلىمىزدەگى ورتا مەكتەپتەردىڭ 2/3 بولىگى اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقان»،- دەلىنگەن ماقالادا.
بەكتەنوۆتىڭ جازۋىنشا، مەكتەپكە دەيىنگى بىلىممەن قامتۋ 98%-عا جەتىپ، بالاباقشا تاپشىلىعى 5 ەسەگە ازايدى. 2019 جىلى قابىلدانعان «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ اياسىندا مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى 2،5 ەسەگە ءوستى، ارتىق جۇكتەمە ازايتىلدى. جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنى ەنگىزىلىپ، كرەاتيۆتى ويلاۋ، كاسىپكەرلىك جانە IT باعىتتارى دامىتىلدى. STEM پاندەرىنە باسىمدىق بەرىلدى. بارلىق مەكتەپتەر ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتىلىپ، قاشىقتان وقىتۋ جۇيەسى دامىدى. ءبىلىم سالاسىنداعى رەفورمالار ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋعا، مۇعالىمدەردى قولداۋعا جانە ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالدى. بۇل وزگەرىستەر قازاقستاننىڭ ءبىلىم جۇيەسىن حالىقارالىق ستاندارتتارعا جاقىنداتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
«پرەزيدەنت جاريالاعان «جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى» تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە تىڭ سەرپىن بەردى. جاڭا ەكونوميكا ءۇشىن بىلىكتى ءارى سۇرانىسقا يە كادرلاردى دايارلاۋ ماقساتىندا كوللەدجدەر مەن ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق نىعايتىلۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا 498 كومپانيا 410 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىن قامقورلىققا الدى، «جاس مامان» جوباسى اياسىندا 180 كوللەدج جاڭعىرتىلدى. كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ ستيپەندياسى 50%-عا ۇلعايتىلدى. جوو ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان 62 مىڭ ورىندىق 251 جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلدى»،-دەلىنگەن بەكتەنوۆ ماقالاسىندا.
مەن ارداگەر-ۇستاز رەتىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ حالىققا جولداۋلارىن ۇنەمى تىڭداپ، گازەتكە جاريالانعان ماقالالارىن وقىپ، ساراپتاپ، كوڭىلگە قونىمدى تۇستارىن وزىمە ءتۇرتىپ قويامىن. راسىندا سوڭعى التى جىلدا پرەزيدەنت مەملەكەتتىڭ ورنىقتى دامۋى ءۇشىن ماڭىزى زور ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە باسا نازار اۋداردى. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قارجىلاندىرۋدى كۇشەيتۋدى تاپسىردى. «بانكتەر تۋرالى» زاڭ قابىلداۋ قاجەتتىگىنە توقتالىپ، ينۆەستيسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ، بيزنەس جۇرگىزۋگە قولايلى جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. «Amanat» پارتياسىنىڭ برەندىنە اينالعان «اۋىل اماناتى» جوباسىن وڭ باعالاپ، ونى كەڭەيتە ءتۇسۋدى تاپسىردى. سونداي-اق ەلىمىزدىڭ ونەركاسىپ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ، ينفراقۇرىلىمعا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ، كادرلىق الەۋەتتى ارتتىرۋ ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالمادى. اتالعان ماسەلەلەر پرەزيدەنت ايتقان ورتا تاپتى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزى بولماق. وسى ماسەلەگە قاتىستى ولجاس بەكتەنوۆ ۇكىمەتتىڭ وتىرىسىن وتكىزىپ، وندا جولداۋدى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى جالپىۇلتتىق ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ جوباسى قارالدى. پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى – ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى نۇرلان بايبازاروۆ ەكونوميكانىڭ ورنىقتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋدى كوزدەيتىن 76 ءىس-شارادان تۇراتىن جوسپار ۇسىندى. ءىس-شارالاردا ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە سپورتتىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ، ونىڭ ىشىندە قارجىلاندىرۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى تۇيتكىلدەردى شەشۋ كوزدەلگەن. اتالعان ماقساتتاردى شەشۋدە مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك تەتىگىن، «الەۋمەتتىك ءاميان» قۇرالىن پايدالانۋ، ءبىلىم گرانتتارىن سارالاۋ «اقشا بالانىڭ سوڭىنان جۇرەدى» قاعيداتى بويىنشا مەملەكەتتىك تاپسىرىس اياسىندا مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدى قارجىلاندىرۋدىڭ وڭتايلى مودەلىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى.
پرەزيدەنت ايتقانداي، «نەگىزى ماقسات – ادىلەتتى قوعام قۇرۋ جانە سول ارقىلى دامۋدىڭ سارا جولىنا تۇسكەن وزىق ەل بولۋ». وسى رەتتە پرەزيدەنت باستامالارى مەن تاپسىرمالارىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا بۇكىل حالىق بولىپ اتسالىسۋ قاجەت. ويتكەنى پرەزيدەنت وتكەن جىلعى جولداۋىندا حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى ارتىپ، قوعامدا وڭ وزگەرىستەر بايقالىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
«قازاقستان حالقى ءقازىر مۇلدە جاڭا ساياسي جاعدايدا ءومىر سۇرۋدە. سوڭعى بەس جىلدا اۋقىمدى رەفورمالار جاسالدى. ەلىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەردى. جۇرتتىڭ سانا سەزىمىندە سىلكىنىس جاڭاعا دەگەن بەتبۇرىس جاسالۋدا. ناتيجەسىندە ازاماتتاردىڭ بويىندا جاڭا ادەتتەر، داعدىلار قالىپتاسىپ، جاڭا قۇندىلىقتار ورنىعۋدا. ساياسي جانە قوعامدىق بولمىسىمىز، مەنتاليتەتىمىز جانە مادەني كودىمىز وزگەرە باستادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ادىلەتتى قازاقستان قۇرىلىپ جاتىر»، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز جولداۋىندا.
ادىلەتتى قازاقستان ورنىقتىرۋدىڭ باستى ۇرانى دا، قۇرالى دا زاڭ مەن ءتارتىپ بولۋى كەرەك. بۇل، اسىرەسە بۇگىنگى ءتۇرلى پىكىرلەر مەن كوزقاراستاردىڭ تايتالاسى ۋشىعا ءتۇسىپ، كەيدە جەكە ادامنىڭ ار-نامىسىن اياق استى ەتەتىن، كەيدە قۇدايعا دا، قۇرانعا دا قارسى شىعىپ اتا سالتتى مانسۇقتاپ، ۇلكەندەردىڭ ايتقانىنا قۇلاق اسۋدان دا قالىپ بارا جاتقان قوعام ءۇشىن اۋاداي قاجەت. الداعى ۋاقىتتا قوعام بولىپ جۇمىلىپ، جولداۋداعى وسى ءۇش قاعيدانى، ياعني زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق ءوپتيميزىمدى ورتاق مۇددە مەن ماقساتى ايقىندالعان باستى يدەولوگيا دەپ قاراستىرعان ءجون.
پرەزيدەنت بيۋدجەت شىعىستارىن ازايتىپ، كىرىستەرىن كوبەيتۋ جولدارىن ۇسىندى. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ارقىلى ءبىرقاتار جەتىستىككە قول جەتكەندىگىنەن حاباردارمىز. پرەزيدەنت ۇكىمەت پەن اكىمدەرگە ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا تەتىكتەردى تاۋىپ، ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋدى تاپسىردى. ەكونوميكا وسكەن سايىن الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ازايىپ، ورتا توپتىڭ كۇشەيە تۇسەتىنىن، كەز كەلگەن ءىستىڭ ءتيىمدى ولشەمى، ءاربىر شەشىمنىڭ ناتيجەسى، ءاربىر جوبانىڭ ەڭ الدىمەن ەلگە پايدالى بولۋى كەرەكتىگىن ەسكەرتتى.
پرەزيدەنت ءوز جولداۋلارىندا ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن وڭتايلاندىراتىن نەگىزگى سالالاردى، اتاپ ايتقاندا مەملەكەتتىك باسقارۋ ىسىنەن باستاپ نەسيە جانە ينۆەستيسيا ساياساتىنا دەيىنگى ماسەلەلەردى تۇگەل قامتىپ كەلەدى. جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ءتيىمدى ءارى ۋاقىتىلى ورىنداۋ ءۇشىن ءبىرىڭعاي ەكوجۇيە اياسىندا جۇمىس ىستەۋ اسا ماڭىزدى. ءقازىر جاڭا ينۆەستيسيالىق كەزەڭگە اياق باساتىن ۋاقىت كەلدى. بايقاپ وتىرساق، ينفلياسيا باياۋلاپ، وتكەن جىلدارداعى جوعارعى دەڭگەيدەن ايتارلىقتاي تومەندەگەن. ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆى ايتارلىقتاي وسكەن. ەندىگى باستى مىندەت – ينۆەستيسيا ءۇشىن وتاندىق بيزنەستىڭ تۇراقتى بولۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ەكونوميكانىڭ يننوۆاسيالىق، جوعارى تەحنولوگيالىق سەكتورلارىن دامىتۋ.
سوڭعى التى جىلدا پرەزيدەنت شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جەتىلدىرۋگە باسا نازار اۋداردى. 2029 جىلعا قاراي ورتا بيزنەستىڭ ەل ەكونوميكاسىنداعى ۇلەسىن 15 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلدى. بۇگىندە وتاندىق كاسىپكەرلەرگە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتەتىن ءتۇرلى مەملەكەتتىك جانە جەكە سەكتورداعى كومپانيالار بار. الايدا جەكەلەگەن كەيستەردى قاراستىرساق، مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ءالى دە بىرىزدىلىككە سالىپ، تيىمدىلىگىن ارتتىرا ءتۇسىرۋ قاجەتتىلىگى بايقالادى. ءبىز «Fin Tech» جانە IT-جوبالارى ارقىلى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر مۇمكىندىگىن كۇشەيتۋىمىز قاجەت. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - تەرەڭ وڭدەلەگەن ءونىم ەكسپورتى. مەملەكەت باسشىسى وڭدەۋشى سەكتور وزگە بيزنەسكە قاراعاندا كوبىرەك قولداۋعا يە بولۋى كەرەگىن كەسىپ ايتتى. ءيا، ەكسپورتتىڭ ۇلتتىق ەكونوميكانى جاڭا دەڭگەيگە شىعاراتىن تەتىك ەكەنى بەلگىلى.ەكسپورتتىڭ ارتقانى-جاڭا جۇمىس ورنىنىڭ كوبەيگەنى، ءوندىرىس كولەمىنىڭ ۇلعايعانى. وعان قوسىمشا سالىق پەن ەل ەكونوميكاسىنا قۇيىلاتىن ينۆەستيسيانى قوسىڭىز.
بۇگىندە كوپتەگەن ەل تابيعي، ەكولوگيالىق تازا ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنە ءزارۋ. ولاي بولسا، ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە ەل تۇرعىندارىن تابيعي، ساپالى اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىمەن، اسىرەسە باۋ-باقشا ونىمدەرىمەن بارىنشا قامتاماسىز ەتىپ، ەكسپورتتىڭدا ۇلەسىن ارتتىرۋدى ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. مەملەكەت 2024 جىلى ەگىن ناۋقانىنا ەكى ەسە كوپ قاراجات ءبولدى. ءبىراق وسى اگروونەركاسىپكە بولىنەتىن بۇكىل اقشانىڭ 70 پايىزى مەملەكەت قارجىسى. پرەزيدەنت وسى جەردە ورىندى ماسەلە كوتەرىپ، ۇكىمەتكە بۇل سالاعا كوممەرسيالىق بانكتەردىڭ قاراجاتىن دا تارتۋدى تاپسىردى. وسىعان دەيىن ديحانداردى قولداپ كەلگەن مەملەكەتتىك قارجى ينستيتۋتتارىن سۋبسيديالاۋ شارالارىن بانكتەرگە قاتىستى جوبالارعا دا قولدانۋ-قۇپتارلىق قادام. مۇنىڭ ءبارى شارۋالاردى اينالىمعا قاجەتتى قاراجاتپەن شۇعىل قامتاماسىز ەتۋگە، سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرىن ازايتۋعا، جانە نەسيە الۋدى وڭتايلاندىرۋعا جول اشادى. اگروونەركاسىپ كەشەنىن تىكەلەي سۋبسيديالاۋ تاسىلىنەن ارزان نەسيە بەرۋ تاسىلىنە بىرتىندەپ كوشۋ- اسا ماڭىزدى مىندەت دەپ قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى بولىنگەن قاراجاتتىڭ ءبارى ءتيىمدى جۇمسالۋعا ءتيىس ەكەنىن دە ەسكەرتتى. ول ءۇشىن بۇل سالاداعى سيفرلاردىڭ ناقتىلىعى اسا ماڭىزدى مانگە يە.
بىلتىر مەملەكەت باسشىسى اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى دەرەكتەردىڭ ۇيلەسپەيتىنىن سىنعا العان ەدى. شىندىققا جاناسپايتىن اقپارات پەن مالىمەتتەردىڭ بۇرمالانۋى – سالانىڭ ناقتى جاعدايىن باعالاپ، ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلداۋعا كەدەرگى كەلتىرۋدە. جولداۋدا ايتىلعانداي، ارنايى كوميسسيا 2 ميلليون ءىرى قارا مەن 3 ميلليوننان استام ۇساق مالدىڭ ەسەپتە جوق ەكەنىن انىقتادى. ەگىن شارۋاشىلىعىندا دا جالعان مالىمەتتەر كەڭ تارالعان. بۇل جاعداي، مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، شىن مانىندە، سۋبسيديا الۋ ءۇشىن جاسالعان كوزبوياۋشىلىق پەن قارجىنى جەكە مۇددەگە پايدالانۋ ارەكەتتەرىنىڭ سالدارى. مۇنداي زاڭبۇزۋشىلىقتارعا شۇعىل توسقاۋىل قويىلىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلۋى ءتيىس. ويتكەنى بۇلاي جالعاسا بەرسە، مەملەكەت ءوز حالقىن تۇراقتى جانە ءقاۋىپسىز ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتىن ورىنداي المايدى. سوندىقتان بۇل سالاداعى زاڭ مەن ءتارتىپ كۇشەيتىلۋى كەرەك. بۇل تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋى تىكەلەي جاڭادان سايلانعان اۋدان جانە اۋىل اكىمدەرىنەن سۇرالۋى ءتيىس.
پرەزيدەنتتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ۇسىنعانىنا التى جىلعا جۋىقتادى. وسى ارالىقتا قوعام مەن بيلىك اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مادەنيەتى ايتارلىقتاي وزگەردى. مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان بۇل باستاما مەملەكەت پەن قوعام اراسىنداعى ديالوگتى جاڭا، ساپالى دەڭگەيگە شىعارۋدىڭ ماڭىزدى قادامى بولدى. سونىڭ ىشىندە، اكىمدەردى تىكەلەي سايلاۋ جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلۋى ەلىمىزدەگى ساياسي جۇيەنىڭ جەتىلۋىنە وڭ ىقپال ەتۋدە. بۇل قادام جەرگىلىكتى باسقارۋدىڭ اشىقتىعىن ارتتىرىپ، حالىقتىڭ ءوز وكىلدەرىن تاڭداۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتە ءتۇستى.
مەملەكەت باسشىسى اتاپ كورسەتكەندەي، اۋىل اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن 2021 جىلدان بەرى 2،5 مىڭعا جۋىق اكىم سايلانعان. ەندىگى مىندەت – جاڭادان سايلانعان اكىمدەر ءار اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ جوسپارىن ازىرلەۋى ءتيىس. بۇل جوسپار اۋىل تۇرعىندارىنىڭ تابىسىن ارتتىرۋمەن قاتار، ولاردىڭ ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن ءۇي ىرگەلىك جەرلەردى ءتيىمدى پايدالانۋىن قامتۋى قاجەت. سونداي-اق، جەكە شارۋا قوجالىقتارى، ديقاندار مەن فەرمەرلەردى، قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارىن بىرىكتىرەتىن اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرىن قۇرىپ، ولاردىڭ تۇراقتى جانە ءتيىمدى جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ مەن دامىتۋ باستى ماقسات بولۋى ءتيىس. ال اۋدان اكىمدەرى اۋىل اكىمدەرىنە مەملەكەت ۇسىنىپ وتىرعان زور مۇمكىندىكتەردىڭ كەلەشەگى تۋرالى اقپاراتتىق تۇسىندىرمە جۇمىستارىن جۇرگىزۋى قاجەت. اۋىل اكىمدەرىنىڭ دامۋ جوسپارلارىن جيناقتاپ، تالداپ، دۇرىس جاقتارىن كورسەتىپ،ال ەسكەرىلمەگەن ماسەلەلەرمەن جۇمىس جاساۋعا باعىت بەرگەنى دۇرىس. مىسالى ايماق ءبىر جىلدا 65 ءونىم ءتۇرىن تۇتىناتىن بولسا، ونىڭ 13 ءتۇرى و باستان وبلىستان شىعارىلمايدى.قالعان 52 ءونىم ءتۇرىنىڭ 7 تۇرىمەن عانا 100 پايىز قامتاماسىز ەتىلگەن. ال وزگە 45 ونىممەن قامتاماسىز ەتۋ رەسپۋبليكانىڭ باسقا ايماقتارى مەن يمپورت ەسەبىنەن جابىلۋدا. سوندا ءبىر جىلدا اۋداننان ميللياردتاعان تەنگە سىرتقا كەتۋدە. ەسەپتەپ كورسەڭىز، سول قاراجاتقا اۋىلداردا قانشاما جۇمىس ورىندارىن اشۋعا بولار ەدى. مەملەكەتتىڭ نەسيەسىن الماي-اق جەكە كاسىبىن وڭتايلى جۇرگىزۋ ارقىلى ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتىپ، تابىسقا كەنەلىپ وتىرعان وتباسىلار رەسپۋبليكادا از ەمەس. ءبىر وتباسى باسىندا 500 تاۋىق اسىراۋدان باستاپ، ءقازىر وزدەرى عانا ەمەس، وزگە جەرلەستەرىن دە جۇمىسپەن قامتىپ، تولىق ءبىر اۋدان ورتالىعىن جۇمىرتقامەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. جەتپىس جاستان اسقان ءبىر اقساقال ءۇي ىرگەسىندەگى 600 شارشى مەتر اۋماققا جىلىجاي ورناتىپ، قيار، قۇلپىناي،كوك جۋا، اسكوك،ءجۇزىم ءوسىرىپ، ەشكىمنىڭ كومەگىنسىز-اق،تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىن ىسكە قوسقان. سول زەينەتكەر ءبىر جىلدا 9 توننا تازا، تابيعي ءونىم جيناۋدا. ارينە وسىنداي قاريالاردى كوپكە ۇلگى قىلۋ ارقىلى، جاستاردى ىنتالاندىرۋ ماڭىزدى. مەملەكەتتىك باعدارلاماعا يەك ارتپاي-اق شارۋاسىن دوڭگەلەتىپ، مول تابىسقا قول جەتكىزىپ جۇرگەن مىسالدار از ەمەس. ءوز اۋلاسىنان 18-30 تونناعا دەيىن ءونىم جيناپ، پايداسىن كورىپ وتىرعان ەل تۇرعىندارى بار. ويلاپ كورىڭىز. ءار اۋلا وسىنشا ءونىم بەرسە، وندا بۇكىل اۋىل جۇمىلسا مىڭداعان توننا ءونىم الىنار ەدى.باسىندا ايتىپ كەتكەن اقپاراتتىق جۇمىس ارقىلى اۋدان اكىمدەرى وسىنداي قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنا قۇرمەت كورسەتىپ، جان-جاقتى ناسيحاتتاۋى كەرەك-اق.
«اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى اياسىندا قولعا الىنعان «تاۋارلى نەسيە» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ اۋىل اكىمدەرىنىڭ تىكەلەي اينالىساتىن ماسەلەسى بولۋعا ءتيىس. جوبانىڭ ماقساتى- الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلاردى كاسىپكەرلىككە تارتۋ جانە جەكە تابىسىن ارتتىرۋ. تەتىگى وتە قولايلى. مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن ءبىر تيىن جۇمسالمايدى. ءار ايماقتاعى ءىرى شارۋا قوجالىقتارى ەسەبىنەن اۋىل تۇرعىندارىنا مال تۇرىندە «تاۋارلى نەسيە» بەرىلەدى. ماسەلەن ءىرى قارا مالدىڭ انالىعى ون باستان، قوي انالىعى 15-20 باستان، بيەلەر بەس باستان باستاپ ۇلەستىرىلەدى. وسى نەسيە تۇرىنە قول جەتكىزگىسى كەلگەن ازامات جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانعا قانداي مالدىڭ ءتۇرى، قانشا باس كەرەكتىگىن ايتىپ،ءوتىنىم بەرەدى. جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان قارىز الۋشىدان ءتيىستى قۇجاتتاردى العاننان كەيىن تاۋارلىق نەسيە بەرۋشى وپەراتوردى انىقتايدى. تاۋارلى نەسيە ماقۇلدانعاننان كەيىن قارىز الۋشى مەن قارىز بەرۋشى اراسىندا تاۋارلىق نەسيە بەرۋ تۋرالى ءۇش جاقتى شارت جاسالادى. دەمەك مالدى بەرگەن كاسىپكەردىڭ تاۋەكەلى بولمايدى. ويتكەنى اۋىل اكىمى كەپىل رەتىندە قول قويىپ وتىر. الىنعان مال 7جىلدان اسپايتىن مەرزىمگە بەرىلەدى. ءاربىر قانات قاقتى جوبادا كەمشىلىكتەر بولۋى دا تۇسىنىكتى. ماسەلەگە بايىپپەن قاراپ، العا قاراي دۇرىس قادام جاسالۋى ءتيىس. جاقسى مىسالدار دا بارشىلىق. باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى 37 اۋىل جۇمىسسىزدىقتى تولىق جويعان.
«جۇمىسشى ماماندىقتار جىلىنا» قايتا ورالسام، مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنا ەرەكشە قۇرمەتپەن قارايتىنى، ولاردىڭ قوعامداعى ءرولى مەن كاسىبي جەتىستىكتەرىن جوعارى باعالايتىنى قۋانتادى. ۇكىمەتكە رەسپۋبليكاداعى 772 كوللەدجدە 15 باعىت بويىنشا ماماندار دايارلايتىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ تاپسىرىلدى. بۇل جۇمىس ەلدەگى ءوندىرىس پەن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قارقىندى دامۋىنا، جاڭا ءوندىرىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا جانە ەكونوميكا وسىمىنە سايكەس جۇرگىزىلۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، بيزنەس، ەڭبەك نارىعى جانە جاستاردىڭ سۇرانىستارىن ەسكەرەتىن كەشەندى جوسپارلار ازىرلەۋ مىندەتتەلدى. بۇل باستاما جۇمىسشى ماماندىقتارىنىڭ بەدەلىن ارتتىرىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا وڭ اسەرىن تيگىزەدى.
پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى اياسىندا جوعارى كاسىبي جانە الەۋمەتتىك ستاتۋسقا يە مامانداردى دايارلاۋ باستى مىندەت بولىپ وتىر. بۇل ماماندار تۇلعالىق جانە كاسىبيلىك تۇرعىدان ءوزىن-وزى دامىتۋعا ۇمتىلاتىن، ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىسقا يە كاسىبي ماماندار بولۋى ءتيىس. جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىقتى ازايتۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك شىعىنداردى قاجەت ەتپەيتىن كەلەسى باعىتتاردى ۇسىنۋعا بولادى:
ءبىلىم بەرۋ مەن كاسىپتىك وقۋدى جەتىلدىرۋ – مەكتەپتەن باستاپ جۇمىسقا ورنالاسۋدى جەڭىلدەتۋ جانە ەڭبەك داعدىلارىنىڭ نارىق سۇرانىسىنا ساي بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندارىن دايارلاۋ – اۋىلدىق جەرلەردە جۇمىسپەن قامتۋدى ارتتىرۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋ.
ەڭبەك نارىعىنداعى از قامتىلعان جاستارعا قولداۋ – ولاردى تۇراقتى جۇمىس ورىندارىمەن قامتاماسىز ەتۋ ساياساتىن جالعاستىرۋ.
كاسىپكەرلىككە جانە ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ – كاسىبي كەڭەس بەرۋ ارقىلى جاستارعا جەكە كاسىبىن اشۋعا كومەكتەسۋ.
جاستارعا كاسىپتىك باعدار بەرۋ – ولاردىڭ الەۋەتىن انىقتاپ، سايكەس ماماندىقتار بويىنشا ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساۋ. بۇل شارالار جاستاردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرىپ، ەلدەگى ەكونوميكالىق وسىمگە وڭ ىقپال ەتەدى دەگەن سەنىمدەمىن.
ەرگەشوۆ اباي جومارت ۇلى
ق ر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى
ارداگەر-ۇستاز
قىزىلوردا وبلىسى
شيەلى اۋدانى
