ەلىمىز قازىرگى تاڭدا تاتۋلىقتى تۋ ەتىپ، تۇراقتىلىق پەن بىرلىكتى، ادىلدىك پەن ىنتىماقتىقتى جالپىحالىقتىق دەڭگەيدە ناسيحاتتاي وتىرىپ جىلدار بويىنا تاتۋ ءتاتتى تىرشىلىك ەتىپ كەلەدى. ەلىمىزدەگى تۇراقتىلىق، تىنىشتىق ءقازىر تالاي ەلگە ۇلگى بولىپ وتىر. جۇزدەن استام ۇلتتىڭ ونداعان جىلدار بويى ءبىر شاڭىراق استىندا بىرلىكتە، ءوزارا دوستىقتا ءومىر ءسۇرۋىنىڭ سىرى مەملەكەتتىك ۇستانىم مەن ەلدىك باسىمدىقتا ەكەنى داۋسىز. وسى ورايدا ەلىمىزدەگى مۇنداي ۇلت بولىپ ۇيىسۋدا ماڭىزى زور ورگاننىڭ ءبىرى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى دەي الامىز. اسسامبلەيانىڭ جىلدار بويىنا دوستىق ۇيلەرىندە وتكىزىلەتىن شارالارى نەگىزىنەن ۇلتتىڭ بىرلىگىن، ءبىرتۇتاستىعىن ناسيحاتتاپ، بارشا ۇلتتى ءبىر شاڭىراق استىندا ۇيىسۋعا، ءوزارا تاتۋلىقتى ساقتاۋعا ۇندەيدى. اسامبلەيا جاندارىنان قۇرىلعان مەدياسيا كابينەتتەرى بارشا حالىقتى، ءوزارا ءتىل تابىسىپ، داۋ جانجال تۋىنداي قالسا بىتىممەن شەشۋگە شاقىرسا، «انالار كەڭەسى» جىل بويىنا اتاۋلى شارالارعا ءمان بەرىپ، ۇلتتىق سالت ءداستۇردى جاڭعىرتۋعا، ەل ىشىندە ىزگىلىك، بىرلىك، تاتۋلىقتى سەكىلدى ۇعىمداردىڭ ءقادىرىن ارتتىرۋعا، ەل ىشىندەگى سەنىم مەن جاۋاپكەرشىلىك قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋعا، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدى قۇرمەتتەۋگە، ۇلتتىق قاسيەتتەرىمىزدىڭ دارىپتەۋگە شاقىرادى. وسى ورايدا اقمولا وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى جانىنداعى انالار كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى اينۇر جاحينامەن ارنايى سۇحباتتاسىپ، جوعارىدا ءسوز بولعان ماسەلەلەردى جان جاقتى تالقىلاۋعا تىرىستىق.
– ەلىمىزدە وسىدان ءبىرشاما ۋاقىت بۇرىن اتاۋىنىڭ ءوزى ادەمى دوستىق ۇيلەرى بارلىق وبلىستاردا بوي كوتەرگەن ەدى. قازىرگى تاڭدا ولار قانداي جۇمىستارعا مۇرىندىق بولىپ وتىر؟
– اقمولا وبلىسىنا تيەسىلى دوستىق ءۇيى كوكشەتاۋ قالاسىندا ورنالاسقان. دوستىق ءۇيى كوركەم جەردە، كوكشەتاۋ قالاسىنىڭ ورتالىق مەشىتى مەن سالىنىپ جاتقان حريستيان عيباداتحاناسىنىڭ جانىندا كورشىلەس تۇر. ورنالاسقان جەرىنىڭ ءوزى ەلىمىزدەگى تولەرانتتىلىقتى، بارشا ۇلتتىڭ، قاي ءدىننىڭ وكىلى بولماسىن ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايتىنىمىزدى ناسيحاتتاپ تۇرعانداي...
قازىرگى تاڭدا بۇل ورتالىق ەلىمىزدەگى ماڭىزى زور شارالاردى ۇيىمداستىرۋعا ۇيىقتى بولىپ وتىر. وبلىس دەڭگەيىندەگى اتاۋلى كۇندەر، بىرلىك پەن ىنتىماقتى ناسيحاتتايتىن، وبلىس كولەمىندەگى يگى شارالاردىڭ بارلىعى ءقازىر وسىندا وتەدى دەسەم اسىرا ايتقاندىق بولماس ەدى.
عيماراتتىڭ جالپى اۋدانى 4 مىڭ شارشى مەتردەن اسادى. بۇل دوستىق ۇيىندە ءوڭىردىڭ مادەني-دەمالىس قىزمەتىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءۇشىن قاجەت نارسەنىڭ ءبارى بار، ويىن-ساۋىق ءىس-شارالارىن وتكىزۋ ءۇشىن جاعداي جاسالعان. وڭىردەگى بارلىق ۇلتتاردىڭ ۇلتتىق مەرەكەسىن اتاپ وتەمىز. مۇنداي شارالار ارقىلى ءبىر وبلىستا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بارلىق ۇلتتاردىڭ ءبىر بىرىنە دەگەن قۇرمەتى ارتا تۇسەتىنى ءسوزسىز.
ءبىر-بىرىنىڭ مادەنيەتىن، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن، ارتىقشىلىقتارىن تاني تۇسەدى. سول ارقىلى بىر-بىرىنە ءوزارا سىيلاستىعى ارتاتىنى انىق. سوندىقتان بىزدە وتەتىن ءاربىر ءىس-شارانىڭ ماڭىزى زور دەپ ەسەپتايمىن.
ايتالىق، ورتالىق زالىمىزدا ەتنومادەني ورتالىقتاردىڭ قىزمەتىن كورسەتەتىن كورمە ۆيترينالارى ورنالاسقان، سونداي-اق رەپەتيسيالىق، حورەوگرافيالىق زالدار، ۇلكەن سالتانات زالى، ءوڭىردىڭ ەتنومادەني بىرلەستىكتەرىنىڭ كابينەتتەرى، انا ءتىلىن ۇيرەنۋگە ارنالعان سىنىپتار جانە تاعى باسقا ماقساتتاردى كوزدەيتىن كابينەتتەرىمىز بار.
دوستىق ءۇيى قىزمەتىنىڭ باسىم باعىتتارى رۋحاني بىرلىك يدەيالارىن قالىپتاستىرۋ جانە تاراتۋ، ەتنوسارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى ناسيحاتتاۋ، فولكلور مەن كوركەمونەرپازدار شىعارماشىلىعىن، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى دامىتۋ، ەتنوستاردىڭ مادەنيەتى مەن داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ بولىپ تابىلادى. سونىڭ ىشىندە بارشا ۇلت وكىلدەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرە وتىرىپ، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى ناسيحاتتاۋ باستى ماقساتىمىز!
– قازاقستاندىقتاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك دەپ ويلايسىز؟
– نەگىزى پاتريوتتىق سەزىم ەلدىك ۇلكەن شارالاردا بايقالادى عوي. ءبىر قاراعاندا پاتريوت سياقتى ەمەس كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق كەشەگىدەي پاريج تورىندە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى وليمپيادا دا سپورتشىلارىمىز اتوي سالىپ جاتقاندا، ءاربىر قازاقستاندىق ۇلتقا بولىنبەستەن شىن جانكۇيەرلىگىن تانىتتى. سول سەكىلدى سىن ساعاتى سوققاندا ءاربىر قوعامىمىزدىڭ مۇشەسى ءوزىنىڭ ەلىنىڭ جاناشىرى ەكەنىن تانىتادى دەپ ويلايمىن.
جالپى، ەلىمىزدە پاتريوتتىق سەزىمدى ارتتىرۋ ءۇشىن ەل باسىنا كۇن تۋعان تاريحي كينولارىمىزدى ءجيى كورسەتۋىمىز كەرەك. سوندا اتا-بابامىزدىڭ قانداي جولداردان وتكەنىن سەزىنگەن جاس ۇرپاقتىڭ بويىندا پاتريوتتىق سەزىمدەر كورىنە تۇسەدى. پاتريوتتىق باعىتتاعى اندەر مەن ولەڭدەردىڭ بايقاۋى ءجيى ۇيىمداستىرۋدىڭ ماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىن.
ەرەكشە ساتىمەن شىققان اندەر ەل اۋزىندا دا ايتىلىپ، حالىق اراسىنا پاتروتيزم دانەگىن سەبەتىنى ءسوزسىز.
ءقايبىر جىلدارى ەلىمىزدە پاتريوتتىق اندەر جوق ەكەنى اشىق ايتىلىپ، ۇلكەن سىن ايتىلدى ەمەس پە؟ سول كەزدە اسكەردەگى ساربازدارىمىز ماحاببات تۋرالى اندەر ايتقانىن دا بىلەمىن ءبىراق كەيىننەن ءبارى رەتتەلدى. وسى ماسەلەگە قوعام نازارى اۋدارىلعاننان كەيىن كوپتەگەن پاتريوتتىق اندەر پايدا بولدى. بۇل ءۇشىن انشىلەرىمىز بەن سازگەرلەرگە العىسىمىز شەكسىز. دەمەك سول كەزدە قازاق قوعامىنا پاتريوتتىق باعىتتاعى اندەر جەتىسپەگەنى انىق. ساربازدارىمىز ساپتا كەلە جاتىپ ماحاببات تۋرالى اندەر ايتۋعا ءماجبۇر بولدى. ءقازىر پاتريوتتىق اندەرىمىز كوپ. مۇنداي اندەردى بالالارىمىز جاتتاپ الىپ، كوپ ورىنداپ ءجۇر.
وتكەندە ءبىر وڭتۇستىك جاقتا اسكەردەن ورالعان بالاسىنا توي جاساپ بەرىپ جاتقان وتباسىنى كورىپ ءسۇيسىندىم. بۇل ءبىر جاعىنان توي نە ءۇشىن قاجەت داراقىلىق دەپ سىناۋى دا مۇمكىن جۇرتتاردىڭ. ءبىراق بالاسىنىڭ وتان قورعاپ كەلىپ، اسكەري بورىشىن وتەپ اسكەري كيىمدە ءجۇرۋى جاسوسپىرىمدەردىڭ بويىندا ەلىكتەۋشىلىك تۋعىزادى.
بۇرىن اۋىلدا اسكەردەن كەلگەن جىگىتتەر ۇستىندەگى اسكەري كيىممەن بىرنەشە كۇن اۋىلدا ءجۇرىپ، ول اسكەردە جۇرگەندە دۇنيەدەن وزعان ادامداردىڭ ۇيىنە قايىر ايتىپ كىرىپ، كەيبىر ۇلكەندەردىڭ ۇيىنە سالەم ايتا بارىپ اۋىلدا ارالاپ جۇرەتىن. ولاردىڭ سول ءجۇرىسى جاستاردى قاتتى ەلىكتەۋگە اكەلىپ، جاس جىگىتتەردىڭ بويىندا وتان قورعاۋعا دەگەن قۇشتارلىقتارىن ارتتىراتىن-دى.
ءقازىر شىنى كەرەك كوپ جاستار اسكەرگە بارۋدان قاشادى. سوندىقتان ءتيىستى ورىندار ولاردى كوشەدەن قۋالاپ ءجۇرىپ اكەتۋگە ءماجبۇر. ويتكەنى جاستار اسكەرگە شاقىرتۋ قاعازىن ەلەمەيدى، مۇلدەم اسكەرگە بارعىسى كەلمەيدى. جۇمىسسىز بوس جۇرسە دە اسكەري بورىشىن وتەگىسى كەلمەيدى. بۇل دا بولسا ەلى ىشىندەگى پاريوتتىقتىڭ السىرەۋىنىڭ ءبىر سەبەپ دەپ ەسەپەتيمىن.
سوندىقتان قازاق ءۇشىن توي ەرەكشە ءبىر قۇندىلىق قوي. اسكەردەن كەلگەن بالالارىنا اتا-انالاردىڭ توي جاساۋى باسقا جاستارعا وي سالا ما دەپ ۇمىتتەنەمىن.
سونىمەن قاتار بازارلارداعى ۇلتتىق كيىمدەردىڭ باعاسىن ءتۇسىرۋدى دە ويلاۋىمىز كەرەك. كيمىگە ءبىر ويۋ تۇسسە باعاسى شارىقتاپ شىعا كەلەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. ۇلتتىق كيىم تىگەتىن شەبەرلەرلى مەملەكەت تاراپىنان ىنتالاندىرىپ، ۇلتتىق كيىمدەردىڭ باعاسىن ءتۇسىرۋدى ويلاعان ءجون. بۇدان ۇتپاساق، ۇتىلمايمىز.
قاي ءبىر جىلى جاس قىزدار اراسىندا تاقيا كادىمگىدەي سانگە اينالدى ەمەس پە؟ سول سەكىلدى ۇلتتىق كيىمدەردى تۇرلەندىرىپ، ءسان الەمىندە ۇستاي بىلسەك ۇلتتىق كيىمگە دەگەن حالىقتىڭ سۇرانىسى دا، قىزىعۋشىلىعى دا ارتار ەدى. وسى وزبەكستاننىڭ قىزدارى عاسىرلار بويىنا ءشاي ماتادان تىگىلەگەن كويلەكتەرىن تاستاماي كيىپ كەلەدى عوي. ەسەسىنە ولاردى سىرت كيىمىنە قاراپ-اق قاي ۇلتتىڭ وكىلى ەكەنىن تانيسىڭ.
ال ايىر قالپاقتى قىرعىزداردى باس كيىمدەرىنەن الىستان تانيمىز. سول سەكىلدى ءبىزدىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىمىز دە ءبىزدى تانىتاتىن بولۋى كەرەك. ۇلتتىق دومبىرا سەكىلدى اسپاپتارىمىز دا كەز كەلگەن ءۇيدىڭ تورىندە ءىلىنىپ تۇرۋى كەرەك. ءبارىبىر ۇلتتىق زاتتار حالىقتىڭ بويىنا رۋح سىيلايدى. ەگەر نيەت بولسا پاتريوتتىقتى ناسيحاتتاۋدىڭ جولدارى كوپ. جالپى پاتريوتتىق دەگەن ۇلتتىق قۇندىلىقتار ارقىلى قالىپتاسۋى كەرەك دەپ سانايمىن.
– اينۇر حانىم، ءسىزدىڭ ويىڭىزشا ەلىمىزدە پاتريوتتىقتىڭ السىرەۋىنە نە سەبەپ بولى مۇمكىن؟
– ەڭ الدىمەن پاتريوتتىق تاربيەگە ءمان بەرمەگەنىمىز سەبەپ بولدى ما دەپ ويلايمىن. ايتپەسە قالايشا وسىنداي مادەنيەتى مەن تاريحى ماقتان ەتەرلىك، جىلدار بويىنا ۇلتتى ۇيىستىرىپ وتىرعان، تۇراقتىلىعى مەن اشىقتىعىن پاش ەتۋگە تىرىسقان، جەمقورلىق سەكىلدى جامان زاتتاردان بويىن اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسىپ، بارلىق ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا بارىنشا تىرىسىپ وتىرعان ەلدى قالايشە جاقسى كورمەسكە؟! بۇل ەلدىڭ پاتريوت ازاماتى بولۋعا قالاي ۇمتىلماسقا؟!
ءوز باسىم پاتريوتتىققا ءمان بەرسەك حالىقتىڭ ءوز ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن دە ارتتىرا الامىز. پاتريوتتىق دەگەندە جاستاردىڭ ءقازىر شەتەل اسىپ كەتۋگە تىرىساتىنى ءجيى ايتىلادى.
ءبىراق ودان قورىقپاۋ كەرەك. ءقازىر شەكارا اشىق. بۇرىنعىداي ەمەس الەم ەلدەرىنىڭ ءبىر بىرىنە ەمىن ەركىن كىرىپ شىعۋىنا مۇمكىندىك بار. ەندەشە نەگە جاستارىمىز دا باسقا ەلدى كورىپ، جۇمىس ىستەپ، بار مۇمكىندىكتى پايدالانباسقا؟! بۇل ءپاتريوتيزمنىڭ السىرەۋى ەمەس، كەرسىنشە باسقا ەلدىڭ يگىلىكتەرىن كورىپ، وزىمىزگە تارتۋعا جاقسى مۇمكىندىك، سول ارقىلى ەلىمىزدى دامىتۋعا بەرىلگەن جاقسى باستاما دەر ەدىم.
بارا-بارا شەكارا قالمايتىن سەكىلدى. ويتكەنى بۇرىنعىداي ەمەس ءقاۋىپسىز اۋرا قالىپتاستىرىپ، باسقا ەلدىڭ ءتۋرزيمىن تاماشالاۋ ءقازىر داستۇرگە اينالىپ بارادى. سول ماقساتتا ءقازىر وزدەرىنە تۋريزم مادەنيەتىن دامىتۋعا تىرىساتىن حالىق كوپ. سوندىقتان بۇدان شوشىماۋىمىز كەرەك.
– 100 دەن استام ۇلتتى ءبىر مەملەكەتتە ءتاتۋ-تاتتى ۇستاپ تۇرۋ وڭاي ەمەس. ەلىمىزدەگى تۇراقتىلىق پەن بىرلىكتىڭ سىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟
– ءبىزدىڭ حالقىمىز نەگىزى بەيبىت سۇيگىش ەل. جايدان-جاي ەشكىمگە تيىسپەگەن عوي. ەكىنشىدەن، ەلىمىزدەگى اتقارىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ءوزى سوعان ۇندەيدى. بارلىق حالىقتىڭ ءداستۇرىن، ءدىني ۇستانىمىن، مادەنيەتىن ساقتاي وتىرىپ، ولارعا قۇرمەتپەن قاراۋدى ناسيحاتتايدى.
سوندىقتان باسقالار دا بىزگە سونداي كوزقاراسپەن، قۇرمەتپەن قارايدى. اينالىپ كەلگەندە بۇل ەلىمىزدەگى تاتۋلىقتى، بىرلىكتى ناسيحاتتاپ وتىر.
– دوستىق ۇيلەرىندەگى اتقارىلىپ جاتقان شارالاردىڭ بۇل باعىتتا ماڭىزى قانداي؟
– جاقىندا عانا «ەلدەسۋ جانە تاتۋلاسۋ» جوباسى اياسىندا مەدياسيا سەمينار-ترەنينگتەر وتكىزدىك. باستى ماقسات – ەل ىشىندەگى تاتۋلىق، بىرلىكتى ساقتاۋعا ارنالعان شارانىڭ ماڭىزى زور دەپ ويلايمىن. ونىڭ الدىندا 16 ماۋسىم اكەلەر كۇنىنە وراي دا شارا وتكىزدىك.
اتاپ وتەر جايت، ءبىز وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ارتتىرۋعا دا تىرىسامىز. «جاپىراعىن جايعان بايتەرەك» شاراسىنا قاتىسقاندار شارامىزدى جوعارى باعالادى. جاس ۇرپاققا وتباسى قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاپ، مەملەكەت وتباسى دەگەن شاعىن مەملەكەتتەردەن قۇرالاتىنىن ەسكە سالىپ، ءاربىر وتباسىنىڭ ناعىز ماحاببات پەن سۇيىسپەنشىلىكتەن تۇراتىنىن ۇقتىرۋعا تىرىستىق.
مامىر ايىندا دا «ەل دامۋىنىڭ نەگىزى – تۇراقتىلىق پەن بىرلىكتە» اتتى شارامىز ءوتىپ، ەل ىشىندەگى اتقارىلىپ جاتقان شارالاردى تالقىلادىق. ايتا بەرسەك شارالارىمىز وتە كوپ. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قوعامداعى ورنى بولەك دەر ەدىم!
