«ءبىز ءقازىر جۇقپالى اۋرۋعا شالدىققان اداممەن ءبىر بولمەدە ماسكاسىز وتىرمىز» دەيدى ەكونوميست ءاليحان قاناپيا.
كىمدى، نەنى مەڭزەپ وتىرعانىن بىردەن بىلدىك. «نەگە سولاي؟» باعدارلاماسىنا قاتىسقان قارجىگەردىڭ وي-پىكىرىن ىقشامداپ ۇسىنىپ وتىرمىز.
تەڭگە نەگە قۇلدىرادى؟
شيرەك عاسىر ءوتتى. تەڭگە تاۋەلسىزدىك الا المادى سول كۇيى. تاۋەلدىلىكتەن ارىلا المادى. تاعدىرى مۇناي مەن رۋبل باعامىنا بايلانعان قايران ءتول تەڭگە...
مۇنايدىڭ باعاسى ءوستى. بىلتىر 50 ەدى، بيىل 65 دوللار بولدى. بۇدان تەڭگەنىڭ جاعدايى جاقسارعانى شامالى، ءبىراق.
بۇل قالاي؟ بيلىك نە دەپ ەدى؟ «تەڭگەنىڭ قۇلدىراۋى مۇناي باعاسىنا بايلانىستى بولىپ تۇرعان-اي...» دەپ تىرناق تىستەگەن بيلىك بىلتىرلارى. جالعان ايتىپتى. وتىرىك سوعىپتى.
ال رۋبل شە؟ جوق، ول ەندى وڭالمايدى. ايىقپاس اۋرۋعا شالدىققان. اقش پەن باتىستىڭ سانكسياسى سانسىراتىپ كەتتى رەسەي ۆاليۋتاسىن. ەڭ ءقاۋىپتىسى، ءبىز ءقازىر جۇقپالى اۋرۋعا شالدىققان اداممەن ءبىر بولمەدە ماسكاسىز وتىرمىز. ىرگەمىزدى اۋلاق سالۋدىڭ ورنىنا دەرتى كۇن وتكەن سايىن دەندەپ بارا جاتقان الگى اتامنىڭ قولتىعىنا تىعىلۋدامىز. ولەتىن بالا مولاعا قاراي جۇگىرۋشى ەدى...
رۋبل ىڭىرانسا، تەڭگەنىڭ تالتىرەكتەپ كەتەتىنى سوندىقتان. كۇنى كەشە رەسەي ۆاليۋتاسى 5 پايىزعا قۇلدىرادى. سازايىن ولار تارتتى، سالقىنىن ءبىز سەزدىك.
تەڭگەنىڭ قازىرگى باعامى ءادىل ەمەس بىلە بىلسەڭىز. ءارى كەتسە 250-270ء-تىڭ شاماسىندا تۇراقتاعانى ءجون ەدى اۋەل باستان.
دوللارعا شاققانداعى قازىرگى قۇنى 320-330 تەڭگە. بۇل باعامدى دا تۇراقتى دەي المايمىز. ەرتەڭگە سەنىم جوق ويتكەنى. تاعى دا سىرتقى فاكتور سەبەپ وعان.
مۇناي باعاسىنىڭ ءوسۋى تەڭگەنىڭ نىعايۋىنا ىقپال ەتپەسىنە كوز جەتتى.
ءدال ءقازىر تەڭگەنىڭ قۇلدىراۋىنا، قۇنسىزداۋىنا اسەر ەتىپ وتىرعان بىردەن-بىر سەبەپ ول – ساياسي فاكتور. رەسەي. رەسەي ءرۋبلى.
قازىرگى رەسەي جارتى الەممەن اراز. بۇل ارازدىق ءبىرازعا سوزىلاتىن ءتۇرى بار. رەسەيگە سالىنعان سانكسيا كۇندەردىڭ كۇنى ءرۋبلدىڭ تۇبىنە جەتىپ تىنادى. مۇنداي جاعدايدا تەڭگەنىڭ تاعدىرى نە بولاتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى.
پۋتين
كرەمل الداعى ۋاقىتتا قازىرگى ساياساتىن وزگەرتپەسە، پۋتين قازىرگى ماقسات-مۇراتىنان ءبىرجولاتا باس تارتپاسا باتىستىڭ كرەملگە سالعان سانكسيالارى ەرتەڭگى كۇنى رەسەيدىڭ وداقتاستارىنا دا تارالۋى مۇمكىن.
باتىس الەمى شىدامدىلىق تانىتىپ وتىر ازىرگە. ازىرگە عانا. مۇندا ءبىر جاعىنان ءبىزدىڭ ديپلوماتيانىڭ دا ۇلەسى بار. جىل باسىندا نازاربايەۆ اقش-قا باردى. ترامپپەن كەزدەستى. ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىككە قان جۇگىرتەتىن ءبىرقاتار قۇجاتتارعا قول قويدى. بىرىككەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ۋاعدالاستى.
نازاربايەۆتىڭ توككەن تەرى بەكەرگە كەتۋى مۇمكىن. كرەمل قازىرگى باعىتىنان باس تارتپاسا كۇندەردىڭ كۇنىندە سانكسيا داۋىلى بىزگە دە جەتەدى.
مۇنىڭ الدىن-الۋدىڭ امالى بار ما؟ بار. ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ساياسي-ەكونوميكالىق سالالاردى تۇگەل قامتيتىن جوبا قاجەت. تالاپ كەرەك. تاباندىلىق كەرەك.
بۇل باعدارلامادا: «ەگەر رەسەيگە باعىتتالعان سانكسيالار الداعى ۋاقىتتا كۇشەيە تۇسەر بولسا، قازاقستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتان ۋاقىتشا (بالكىم ءبىرجولاتا) شىعادى» دەگەن تالاپتى تايعا تاڭباي باسقانداي جازۋىمىز قاجەت.
اشىعىن ايتقاندا، ءوزىمىزدى، ءوز مۇددەمىزدى، ءوز جاعدايىمىزدى ويلايتىن كەز كەلدى. باياعىدا كەلگەن. قۇقىمىز دا، قاقىمىز دا بار.
قازاقستان كىمگە نە جازدى، اينالىپ كەلگەندە؟ كىمنىڭ الدىندا ايىپتى، كىمنىڭ الدىندا جازىقتى بولدى؟ قايدان قاتەلەستى؟ نەدەن ءسۇرىندى؟ قازاقستان ۋكراينامەن ارازداستى ما؟ جوق، قىرىمدى باسىپ الدى ما؟ بولماسا سيريانى بومبىلادى ما؟ جوق، ارينە.
ەكى وتتىڭ ورتاسىندا قالدىق وپىق جەپ.
ال رەسەيگە جانىمىز اشىماي-اق قويسىن. رەسەي ءوز قاتەلىكتەرىنىڭ سازايىن تارتىپ جاتىر. ول بۇعان لايىقتى. سانكسيانىڭ كوكەسى ءالى الدا...
سەزىپ تۇرعان شىعارسىز. الاپاتتان امان قالعىمىز كەلسە، قازىردەن قامدانۋ قاجەت. كەشىكسەك، كەشىكتىك. رەسەي سياقتى ەرتەڭنەن ءۇمىتى جوق ەلگە اينالامىز.
داعدارىسقا دايىنبىز با؟
ماسەلە سوندا. داعدارىسقا دايىنبىز با؟ ەل باسقارىپ وتىرعانداردا وسى داعدارىستان الىپ شىعاتىن دايىن جوبا-جوسپار بار ما؟ بىلمەيمىن. ەستىگەم جوق. جوق شىعار، قۇداي بىلەدى.
ءبىزدىڭ بيلىك اۋرۋدىڭ الدىن المايدى، اسقىندىرىپ جىبەرەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. باتىس پەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى ايقاستىڭ اۋانىنا قاراساق ەرتەڭگى كۇنى سانكسيالار بىزگە دە جەتەدى. ءبىز سوعان دايىنبىز با؟ بيلىك قانداي قارەكەت قىلىپ جاتىر؟
بىلمەيمىز. ۇكىمەتتىڭ، بيلىكتىڭ نە بىلگەنىن بارىن بىلمەيمىز. بيزنەس وكىلدەرى، بۇقارا دا حابارسىز.
ءبىزدىڭ بيلىك
مويىندامايدى. بيلىك قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق وداققا قوسىلعانىن تاۋەلسىز ەلدىڭ تاريحىنداعى ەڭ ۇلكەن قاتەلىك، ەڭ ۇلكەن تراگەديا بولعانىن مويىنداعىسى جوق. بىلەدى. تۇسىنەدى. كورىپ وتىر. ءبىراق، ءبارىبىر دە مويىندامايدى.
مويىنداسا قارابەت بولادى، ونسىز دا حالىققا قارايتىن بەت جوق. ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بولمىسى سونداي – حالىقتىڭ الدىندا ەشقاشان ەشنارسەگە جاۋاپ بەرمەيدى.
وداقتان وپا تاپپاسىمىز اۋەل باستان بەلگىلى بولدى عوي. قايتالاۋدىڭ قاجەتى جوق شىعار.
رەسەي بىزگە قارسى جۇمىس ىستەپ وتىر. ءبىزدىڭ نارىققا قارسى.
بۇل وداققا مۇشە مەملەكەتتىڭ قۇقىعى دا تەڭ بولۋى كەرەك ەدى. رەسەي ونى دا بۇزدى.
ايتالىق، بىزدە «استانا موتورس» بار. اجەپتاۋىر كومپانيا. سماعۇلوۆ جۇك كولىكتەرىن رەسەيگە شىعارعىسى كەلگەن. كىرگىزبەدى. سىلتاۋ ايتتى، سەبەپ شىعاردى. ولار بىزگە ءبارىن ساتقىسى كەلەدى، ۇنتاق سۇتىنەن باستاپ ساۋدىراعان لاداسىنا دەيىن كىرگىزگىسى بار.
ماسەلە، رەسەيدى جامانداۋدا جاتقان جوق. بۇل كەز-كەلگەن ۇلكەن ەكونوميكانىڭ وزىنەن كىشى ەكونوميكاعا كورسەتەتىن الىمجەتتىگى.
ايتىپ وتىرمىن عوي قازاق بيلىگىنە قازاق ازاماتتارىنىڭ جاعدايىن ويلايتىن، قازاق كاسىپكەرلەرىنىڭ سويىلىن سوعاتىن كەز كەلدى. باياعىدا كەلگەن.
بيلىك ءبىزدىڭ تىڭدامايدى عوي، ءبىراق. ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بولمىسى سونداي – حالىقتىڭ الدىندا ەشقاشان ەشنارسەگە جاۋاپ بەرمەيدى.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
