– بيلىك ارمەنياداعى جاعدايدان ساباق الۋى ءتيىس. پاشيانيان باستاعان حالىق الاڭعا شىققاندا بيلەۋشى پارتيا قايدا بولدى؟ بيلىكتىڭ ساياسي يدەولوگتارى شە؟ ولار نە ىستەدى؟ نە ىستەپ ءجۇر؟ ارميان بيلىگى اشۋعا بۋلىققان حالىقپەن قانداي دا ءبىر ديالوگ قۇردى ما؟ اربىردەن سوڭ بيلىك مۇنى بولجاي ءبىلۋ ءتيىس ەدى. بۇل بيلىك يدەولوگتارىنىڭ جۇمىسى-تۇعىن.
ارمەنياداعى 100 مىڭداعان مۇشەسى بار بيلەۋشى پارتيا نە ءبىتىردى؟ بۇقارا الاڭعا شىققاندا قايدا بولدى؟ كوشباسشىسىن نەگە قورعامادى، قولدامادى؟»، – دەيدى قوسانوۆ.
ايتۋىنشا بۇل جاعىنان ارميان بيلىگى بىزدىكىنە ۇقساس. ال ءبىزدىڭ بيلىك قانداي؟ مىلقاۋ. مەڭىرەۋ. جالتارىپ جۇرەدى. جاعدايمەن، قوعام پىكىرىمەن ساناسپايدى.
– حالىق قاراپ جاتپايدى عوي. وزگە ەلدەردەگى بيلىك پەن ۇكىمەتتىڭ اۋىسىپ جاتقانىن كورىپ وتىر ولار. وزگە ەلدەردەگى وزگەرىستەرگە دە كۋا.
حالىق بىزدە زاڭدى تۇردەگى وپپوزيسيانىڭ جوق ەكەنىن كورىپ وتىر. بيلىكتىڭ سىڭارجاق ساياسات جۇرگىزىپ وتىرعانىن ءسىز بەن بىزدەن جاقسى بىلەدى، – دەيدى ساياساتكەر.
نۇر وتان...
قوسانوۆ بۇل ارادا بيلەۋشى پارتيانى مىسالعا كەلتىرىپتى. «نۇر وتاندى»....
– ءقازىر بۇل كلاسسيكالىق تۇسىنىكتەگى پارتيا ەمەس، قۇبىجىق. ءبىر ادامنىڭ ابىروي-بەدەلىنىڭ ارقاسىندا عانا «جان ساقتاپ» تۇر.
بىزدە دەبات دەگەن اتىمەن جوق. ەل ومىرىندەگى ءتۇرلى ءتۇرلى ماسەلەلەردى، داۋلى زاڭنامالاردى تىكەلەي ەفيردە تالقىلاۋ تۇسىنىگى قالىپتاسپاعان. قالىپتاستىرماي وتىر.
جارايدى، بۇل دەباتقا نازاربايەۆ قاتىسپاي-اق قويسىن، ءبىراق ونىڭ «نۇر وتانداعى» ورىنباسارى كەلىپ بەلگىلى ءبىر زاڭناماعا سىن ايتقان ساراپشىلارمەن پىكىرتالاستىرۋىنا بولادى عوي؟
«نۇر وتاننىڭ» جەرگىلىكتى جەردەگى فيليالىن باسقارىپ وتىرعان اكىم-قارالار سول جەردەگى بەلسەندىلەرمەن جۇزدەسسە، وڭىردەگى وتكىر ماسەلەلەردى اشىق تالقىلاسا وزدەرى دە وسەر ەدى. ساياسي تۇسىنىگى، مادەنيەتى قالىپتاسار ەدى.
ءبىراق، بۇعان بارا المايدى ولار. ىندەرىنە تىعىلىپ العان. شەنەۋنىك دەگەن شەكپەنىن شەشكىسى كەلمەيدى. شەنەۋنىكتەردىڭ پارتياسىنا توپتاسىپ العان ولار، – دەيدى قوسانوۆ.
ساياساتكەردىڭ بولجامىنشا، ەرتەڭ اياقتاستى بيلىك اۋىسسا، «نۇر وتان» ەريەۆانداعى رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ كەبىن كيۋى مۇمكىن.
ءبىراق ارمەنيا پارلامەنتتىك، قازاقستان – پرەزيدەنتتىك مەملەكەت ەمەس پە؟ ول مۇنى مۇنى نەگە ايتىپ وتىر؟
– سوڭعى سايلاۋدا پرەزيدەنتتىڭ اينالاسى نازاربايەۆتى پرەمەرگە مەيلىنشە ەركىندىك، پارلامەنتكە بارىنشا باسىمدىق بەرۋگە، كونستيتۋتسيالىق رەفورما جۇرگىزۋگە يلاندىردى. مۇنىڭ وزەكتى ەكەنىن، ماڭىزدى ەكەنىن دالەلدەۋگە تىرىستى. بۇل رەفورمانى قولداپ، ماقالا جازعانىم دا ەسىمدە.
پرەزيدەنتتىك تاققا تالاسپاسا دا، پرەمەرلىكتەن، باس پروكۋرورلىقتان، پارلامەنت ءتوراعاسى قىزمەتىنەن دامەلى كلاندار بار. بۇلاردىڭ تابەتى اشىلعان سايىن، ساياسي تالاس-تارتىس تا قىزا تۇسسە كەرەك.
نازاربايەۆقا مۇنىمەن ساناسۋعا تۋرا كەلدى سول كەزدە. پرەزيدەنت بۇلاردىڭ اپتىعىن باسۋ ءۇشىن بيلىكتى ۇلەستىرىپ بەرۋدى ويلاستىردى. اينىپ قالدى اقىرىندا...
سۋپەرپرەزيدەنتتىك بيلىككە قايتا ويىستىق. از-ماز ەلەۋسىز وزگەرىستەر ەنگىزۋمەن عانا شەكتەلدى نازاربايەۆ، – دەيدى بۇل رەتتە قوسانوۆ.
جۇزەگە اسپادى
ءبىراق، بۇل فورمۋلا ارمەنيادا جۇزەگە اسپادى. نەگە؟
قوسانوۆ بىلاي دەيدى:
– ارمەنيا پارلامەنتتىك باسقارۋ ۇلگىسىنە كوشكەن. پرەزيدەنت كونستيتۋسيا كەپىلى رەتىندە ورىنتاعىندا وتىرسا دا، نەگىزگى بيلىك ۇكىمەتباسىنىڭ قولىندا شوعىرلاندى.
سارگسيان قايدان قاتەلەستى؟ بيلەۋشى پارتيا بۇل قىزمەتكە ونى ەمەس، وعان قاراعاندا الدەقايدا جاستاۋ، تانىمالداۋ، تارتىمدىراق ۇمىتكەردى ۇسىنسا جەڭەر ەدى.
حالىق 10 جىل بويى تاپجىلماي بيلىك قۇرعان سارگسياننان قاجىدى. بيلىككە ەمەس، سارگسيانعا قارسى ەدى اۋەلدە. تاققۇمارلىعى قۇرتتى ءبارىن. نارازىلىقتىڭ ارتى بيلەۋشى پارتياعا، بيلىككە دەگەن قارسىلىققا ۇلاسىپ كەتتى.
ساياساتكەردىڭ ايتۋىنشا، ەگەر الداعى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ەل بۇتىندەي پارلامەنتىك باسقارۋ ۇلگىسىنە كوشسە، بيلىك «ۇكىمەتتى كىم باسقارادى؟» دەگەن ماسەلەمەن بەتپە-بەت كەلەدى.
– بۇل قىزمەتكە كوررۋپسيالىق داۋعا قاتىسى بار، ءسوز ەركىندىگىن تۇنشىقتىراتىن، ءارى بۇرىنعى جۇيەمەن شاتىلعان ادام وتىرسا، حالىقتىڭ قارسىلىعىنا ۇشىراۋى ابدەن مۇمكىن.
مىنە، سول كەزدە «بيلىكتە ۇكىمەتباسى قىزمەتىنە لايىقتى ادام بار ما؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى. شىنىمەن، بار ما؟
مىنە، سول كەزدە قازاقستاندىق پاشينياندار پايدا بولۋى مۇمكىن. بۇعان كىم كىنالى بولادى؟ بيلىكتىڭ ءوزى.
ويلاپ قاراڭىز، وپپوزيسيانى ساياسي ساحنادان تىقسىرىپ شىقتى. تىقسىرعانى ءوز الدىنا، ساياسي پارتيا، قوزعالىس قۇرۋدىڭ ءوزى ءقاۋىپتى ءقازىر. ءبىر كەزدەرى وپپوزيسيا ساپىندا جۇرگەندەر تارىداي شاشىراپ كەتكەن، – دەيدى ول.
قوسانوۆ «جاڭا قازاقستان» فورۋمىنىڭ بەلسەندى مۇشەسىنىڭ ءبىرى. ءبىراق، ونىڭ دا بولاشاعى تۇماندى ەكەن. بيلىك مۇنى دا تۇنشىقتىرۋعا تىرىسۋى عاجاپ ەمەس.
– بيلىك ەلدەگى جاعدايعا شىنايى باعا بەرۋدەن جالتارا بەرسە، كۇندەردىڭ كۇنى الاڭعا شىعادى حالىق. شەنەۋنىكتەر مۇندايدى تۇسىندە دە كورگىسى جوق. قورقادى. ومىردەگى ەڭ ۇلكەن ۇرەيى وسى ولاردىڭ.
سارگسياندى قانشا سىناساق تا، حالىققا قارسى وق اتقان جوق. اقايەۆتىڭ، شيەۆارنادزەنىڭ قاتەلىگىن قايتالامادى. تىنىش كەتتى.
ارمەنياداعى تولقۋلار قازاقستاندا قايتالانسا، ءبىزدىڭ بيلىك قايتەر ەكەن؟ جاڭاوزەندەگى جاعداي كوپ نارسەگە كوزىمىزدى اشتى عوي...– دەپ توق ەتەرىن ايتىپتى قوسانوۆ.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
