– Bılik Armenıadaǵy jaǵdaıdan sabaq alýy tıis. Pashánán bastaǵan halyq alańǵa shyqqanda bıleýshi partıa qaıda boldy? Bıliktiń saıası ıdeologtary she? Olar ne istedi? Ne istep júr? Armán bıligi ashýǵa býlyqqan halyqpen qandaı da bir dıalog qurdy ma? Árbirden soń bılik muny boljaı bilý tıis edi. Bul bılik ıdeologtarynyń jumysy-tuǵyn.
Armenıadaǵy 100 myńdaǵan múshesi bar bıleýshi partıa ne bitirdi? Buqara alańǵa shyqqanda qaıda boldy? Kóshbasshysyn nege qorǵamady, qoldamady?», – deıdi Qosanov.
Aıtýynsha bul jaǵynan armán bıligi bizdikine uqsas. Al bizdiń bılik qandaı? Mylqaý. Meńireý. Jaltaryp júredi. Jaǵdaımen, qoǵam pikirimen sanaspaıdy.
– Halyq qarap jatpaıdy ǵoı. Ózge elderdegi bılik pen úkimettiń aýysyp jatqanyn kórip otyr olar. Ózge elderdegi ózgeristerge de kýá.
Halyq bizde zańdy túrdegi opozısıanyń joq ekenin kórip otyr. Bıliktiń syńarjaq saıasat júrgizip otyrǵanyn siz ben bizden jaqsy biledi, – deıdi saıasatker.
Nur Otan...
Qosanov bul arada bıleýshi partıany mysalǵa keltiripti. «Nur Otandy»....
– Qazir bul klasıkalyq túsiniktegi partıa emes, qubyjyq. Bir adamnyń abyroı-bedeliniń arqasynda ǵana «jan saqtap» tur.
Bizde debat degen atymen joq. El ómirindegi túrli túrli máselelerdi, daýly zańnamalardy tikeleı efırde talqylaý túsinigi qalyptaspaǵan. Qalyptastyrmaı otyr.
Jaraıdy, bul debatqa Nazarbaev qatyspaı-aq qoısyn, biraq onyń «Nur Otandaǵy» orynbasary kelip belgili bir zańnamaǵa syn aıtqan sarapshylarmen pikirtalastyrýyna bolady ǵoı?
«Nur Otannyń» jergilikti jerdegi fılıalyn basqaryp otyrǵan ákim-qaralar sol jerdegi belsendilermen júzdesse, óńirdegi ótkir máselelerdi ashyq talqylasa ózderi de óser edi. Saıası túsinigi, mádenıeti qalyptasar edi.
Biraq, buǵan bara almaıdy olar. İnderine tyǵylyp alǵan. Sheneýnik degen shekpenin sheshkisi kelmeıdi. Sheneýnikterdiń partıasyna toptasyp alǵan olar, – deıdi Qosanov.
Saıasatkerdiń boljamynsha, erteń aıaqtasty bılik aýyssa, «Nur Otan» Erevandaǵy respýblıkalyq partıanyń kebin kıýi múmkin.
Biraq Armenıa parlamenttik, Qazaqstan – prezıdenttik memleket emes pe? Ol muny muny nege aıtyp otyr?
– Sońǵy saılaýda prezıdenttiń aınalasy Nazarbaevty premerge meılinshe erkindik, parlamentke barynsha basymdyq berýge, Konstıtýtsıalyq reforma júrgizýge ılandyrdy. Munyń ózekti ekenin, mańyzdy ekenin dáleldeýge tyrysty. Bul reformany qoldap, maqala jazǵanym da esimde.
Prezıdenttik taqqa talaspasa da, premerlikten, Bas prokýrorlyqtan, Parlament tóraǵasy qyzmetinen dámeli klandar bar. Bulardyń tábeti ashylǵan saıyn, saıası talas-tartys ta qyza tússe kerek.
Nazarbaevqa munymen sanasýǵa týra keldi sol kezde. Prezıdent bulardyń aptyǵyn basý úshin bılikti úlestirip berýdi oılastyrdy. Aınyp qaldy aqyrynda...
Sýperprezıdenttik bılikke qaıta oıystyq. Az-maz eleýsiz ózgerister engizýmen ǵana shekteldi Nazarbaev, – deıdi bul rette Qosanov.
Júzege aspady
Biraq, bul formýla Armenıada júzege aspady. Nege?
Qosanov bylaı deıdi:
– Armenıa parlamenttik basqarý úlgisine kóshken. Prezıdent Konstıtýsıa kepili retinde oryntaǵynda otyrsa da, negizgi bılik Úkimetbasynyń qolynda shoǵyrlandy.
Sargsán qaıdan qatelesti? Bıleýshi partıa bul qyzmetke ony emes, oǵan qaraǵanda áldeqaıda jastaý, tanymaldaý, tartymdyraq úmitkerdi usynsa jeńer edi.
Halyq 10 jyl boıy tapjylmaı bılik qurǵan Sargsánnan qajydy. Bılikke emes, Sargsánǵa qarsy edi áýelde. Taqqumarlyǵy qurtty bárin. Narazylyqtyń arty bıleýshi partıaǵa, bılikke degen qarsylyqqa ulasyp ketti.
Saıasatkerdiń aıtýynsha, eger aldaǵy ýaqytta bizdiń el bútindeı parlamentik basqarý úlgisine kóshse, bılik «úkimetti kim basqarady?» degen máselemen betpe-bet keledi.
– Bul qyzmetke korrýpsıalyq daýǵa qatysy bar, sóz erkindigin tunshyqtyratyn, ári burynǵy júıemen shatylǵan adam otyrsa, halyqtyń qarsylyǵyna ushyraýy ábden múmkin.
Mine, sol kezde «bılikte Úkimetbasy qyzmetine laıyqty adam bar ma?» degen saýal týyndaıdy. Shynymen, bar ma?
Mine, sol kezde qazaqstandyq Pashınándar paıda bolýy múmkin. Buǵan kim kináli bolady? Bıliktiń ózi.
Oılap qarańyz, opozısıany saıası sahnadan tyqsyryp shyqty. Tyqsyrǵany óz aldyna, saıası partıa, qozǵalys qurýdyń ózi qaýipti qazir. Bir kezderi opozısıa sapynda júrgender tarydaı shashyrap ketken, – deıdi ol.
Qosanov «Jańa Qazaqstan» forýmynyń belsendi múshesiniń biri. Biraq, onyń da bolashaǵy tumandy eken. Bılik muny da tunshyqtyrýǵa tyrysýy ǵajap emes.
– Bılik eldegi jaǵdaıǵa shynaıy baǵa berýden jaltara berse, kúnderdiń kúni alańǵa shyǵady halyq. Sheneýnikter mundaıdy túsinde de kórgisi joq. Qorqady. Ómirdegi eń úlken úreıi osy olardyń.
Sargsándy qansha synasaq ta, halyqqa qarsy oq atqan joq. Aqaevtyń, Shevarnadzeniń qateligin qaıtalamady. Tynysh ketti.
Armenıadaǵy tolqýlar Qazaqstanda qaıtalansa, bizdiń bılik qaıter eken? Jańaózendegi jaǵdaı kóp nársege kózimizdi ashty ǵoı...– dep toq eterin aıtypty Qosanov.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
