رەسەي ەۋرازيالىق وداقتىڭ ورتاق شارتتارىن بەلدەن باسىپ، وداقتاستار ەكونوميكاسىنا ءوز تاۋارىن تىقپالاۋمەن اينالىسىپ وتىر. وداققا قوسىلعان ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ ونىمدەرىن ورتا جولدان توقتاتىپ، ءوز نارىعىنا وتكىزبەۋدىڭ قامىن جەۋدە.
“وسى كۇنگە دەيىن رەسەيدىڭ قاباعىنا قاراپ كەلگەن قازاقستان وداق اياسىنداعى كرەملدىڭ كوزگە ۇرىپ تۇرعان ادىلەتسىز ساياساتىنا قارسى جاۋاپ قاتپاق” دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قازاقستاننىڭ ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگى وتكەندە عانا ەلدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى ساۋدا ساياساتىن ايقىندايتىن مەم.باعدارلاما ازىرلەدى.
رەسمي بيلىك اشىپ ايتپاسا دا، بۇل قۇجات قازاقستاننىڭ تاراپىنان رەسەيدىڭ استامشىل ساۋدا-ەكونوميكالىق ساياساتىنا جاۋاپ رەتىندە قابىلدانىپ وتىر.
“ەۋرازيالىق وداق كەڭىستىگىندە قازاقستاندىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ ەركىن اينالىمىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن شەكتەۋلەر مەن تىيىمداردى انىقتاۋ ءارى ولاردى جويۋ جۇمىستارىن جەدەلدەتۋ قاجەت” – دەلىنگەن بۇل قۇجاتتىڭ نەگىزگى تۇيىنىندە.
نۇر-سۇلتاندا ازىرلەنگەن جاڭا ساۋدا كونسەپسياسى “ىشكى نارىقتى قورعاۋدا ساۋاتتى ساياسات جۇرگىزگەن مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسى جۇگىنىپ” ازىرلەنگەن. سوعان ساي بۇدان بىلاي مەملەكەت قازاقستاندىق كومپانيالارعا ديپلوماتيالىق قولداۋ كورسەتەتىن بولادى.
مەملەكەتتىڭ باعدارلامادا وداقتاس بولسا دا رەسەيدىڭ ءوز وندىرۋشىلەرىن قولداپ، وزگەلەردى كەۋدەدەن يتەرىپ وتىرعانى استارلاپ ايتىلعان.
“كەدەرگىلەر مەن تىيىمداردى شەكتەن تىس قولداناتىن كەيبىر شەت مەملەكەتتەردىڭ پروتەكسيونيستىك ساياساتى سالدارىنان قازاقستاندا جاسالعان تاۋارلار مەن قىزمەت تۇرلەرى وسى شەكتەۋدىڭ تۇزاعىنا ءتۇسۋى مۇمكىن” – دەلىنگەن قازاقستاننىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى ساۋدا ساياساتى جونىندەگى مەم.باعدارلامادا.
باعدارلاما تالابىنا ساي تاۋارىن وداقتاستار نارىعىنا تاسىمالداعىسى بار كاسىپكەرلەر مەن مەم.ورگاندار جاڭا ساۋدا ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋعا بىرلەسىپ اتسالىسۋى كەرەك، بىلايشا ايتقاندا “ىشكى نارىقتى قورعايتىن ۇسىنىستاردى ءارى ولاردى جۇزەگە اسىرۋ جولدارىن بىرلەسىپ ويلاسۋى” ءتيىس.
وسى ماقساتتا قازاقستاننىڭ ساۋدا جانە ينتەگراسيا مينيسترلىگى ساۋدا-ساتتىق ماسەلەسىنە قاتىستى شۇعىل شتاب قۇرۋدا. ونىڭ قۇرامىنا بارلىق مەم.ورگاندار، ەكونوميكالىق ماسەلەمەن اينالىساتىن ينستيتۋتتار كىرەدى. شتابتا قابىلدانعان شەشىمدەر مەملەكەتتىڭ ساۋدا ساياساتىنداعى ۇستانىمىن ايشىقتادى.
“قابىلدانعان ءىس-شارالار حالىقارالىق قۇقىق پەن قازاقستاننىڭ حالىقارالىق كەلىسىمشارتتارى شەڭبەرىندە ەلدىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ، ءارى ونى ءتيىمدى قورعاۋ ماقساتىندا ەنگىزىلەدى”، – دەلىنگەن وسى قۇجاتتا.
قازاقستان سونىمەن بىرگە سىرتقا ساۋداداعى قاۋىپ-قاتەرگە دەر كەزىندە جاۋاپ قاتۋ ءۇشىن قولدانىستاعى زاڭناماعا وزگەرىس ەنگىزەدى.
ساراپشىلار پىكىرىنشە رەسەيدىڭ وداق قاعيداسىنا قايشى كەلەتىن ىس-ارەكەتتەرى قازاقستاندى وسىنداي قادامعا بارۋعا ماجبۇرلەدى.
رەسەي نارىعىنا كىرەردە ءتۇرلى كەدەرگىگە تاپ بولعان، جاساندى شەكتەۋلەردىڭ تۇزاعىنا ءتۇسىپ شەكارادا تۇرىپ قالعان، ءتىپتى رەسەيلىك قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان قۋدالاۋعا ۇشىراعان قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ تالابى اقىرى ۇكىمەتكە جەتتى.
قازاقستان بيلىگى ءوز كاسىپكەرلەرىنىڭ سويىلىن سوعاتىن كەز كەلگەنىن ەندى تۇسىنگەندەي. بۇعان دەيىن بۇل ەلدىڭ رەسەي نارىعىندا قىسىمعا ۇشىراعان قازاقستاندىق كاسىپكەرلەرگە قاتىستى ارىز-شاعىمى ەسكەرىلمەي كەلگەن ەدى.
ساياساتتانۋشى راسۇل جۇمالىنىڭ پىكىرىنشە ەۋرازيالىق وداقتىڭ شارتتارى رەسەيلىك كاسىپكەرلەر ءۇشىن قولايلى. ال ولاردىڭ وداق اياسىنداعى ارىپتەستەرى وسى كۇنگە دەيىن تەڭسىزدىك پەن زاڭسىزدىققا كونىپ كەلدى.
“رەسەي ءوزىن عانا ويلايدى. نارىقتىق قاعيدالارعا مۇلدە قاتىسى جوق ءوز ەرەجەسىمەن ءومىر سۇرەدى. وداقتاستار مەملەكەتتەردىڭ كاسىپكەرلەرىن باسىپ-جانشىپ، ورتاق نارىقتان ىعىستىرعىسى كەلەتىنى سونىڭ دالەلى” – دەيدى ول.
“ءبىز وسى كۇنگە دەيىن كونىپ كەلدىك. ءتوزىم كەلدىك. رەسەيدىڭ ءوزىن عانا ويلايتىن ساۋدا-ەكونوميكالىق ساياساتىنا بۇدان بىلاي توقتاۋ سالۋىمىز كەرەك”، – دەيدى ءوز كەزەگىندە ەكونوميست دەنيس كريۆوشەي.
قىرعىزستاننىڭ كوڭىلى تولمايدى، وزبەكستان قوسىلمايدى
ەۋرازيالىق وداققا قىرعىزستاننىڭ كوڭىلى تولمايدى. وداق قۇرامىنا وسىدان 5 جىل بۇرىن قوسىلعان بۇل ەلدە وسى ءبىر ۇيىمدى قولدامايتىن اۋقىمدى اۋديتوريا بار.
“وداقتىڭ ەل ەكونوميكاسىنا كەرى اسەرى كوپ دەپ ەسەپتەيتىندەردىڭ قاتارى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 10 پايىزعا وسكەن”، – دەيدى مىڭ جارىمعا تارتا قىرعىز ازاماتىمەن ساۋالداسقان حالىقارالىق رەسپۋبليكالىق ينستيتۋت ماماندارى.
وزبەكستان دا ەۋرازيالىق وداققا قوسىلۋعا قۇلشىنىپ تۇرعان جوق.
وتكەن ايدا وزبەك باسشىسى شاۆكات ميرزيايەۆ رەسەي بيلەپ-توستەپ وتىرعان وداققا وزبەكستاننىڭ قوسىلمايتىنىن ايتقان.
– ءبىزدىڭ كوپتەگەن ازاماتتارىمىز قازاقستان مەن رەسەيگە بارىپ جۇمىس ىستەيدى. ارينە، بۇعان بەي-جاي قاراي المايتىنىمىز انىق. ءبىراق مەن ءبىر جايتتى اشىپ ايتايىن، حالىقتىڭ كوكەيىندە كۇمان-كۇدىك بولماسىن. ءبىزدى ەشقانداي ەل ەشقاشان تاۋەلسىزدىكتى ايىرا المايدى. تاۋەلسىزدىك حالىق سەنىم ارتقان پرەزيدەنتتىڭ قولىندا. ءبىز ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە بولمايمىز، – دەگەن ەدى شاۆكات ميرزيايەۆ.
سونىمەن قاتار وزبەكستان پرەزيدەنتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا باقىلاۋشى بولۋ، مۇشە بولۋ ەمەس ەكەنىن دە حالىقتىڭ ەسىنە سالدى جانە اتالماش وداقپەن قارىم-قاتىناس كەزىندە وزبەكستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا تۇراتىنىن العا تارتتى.
وزبەك ساياساتتانۋشىسى فارحاد ءتولىپتىڭ پىكىرىنشە وزبەكستان ءۇشىن ەگەمەندىگىن ساقتاۋ ەڭ باستى ۇستانىم.
“وسى وداقتى قۇرعان رەسەي ءبىر كەزدەرى قىزىل يمپەريا قۇرامىندا بولعان ەلدەردى قايتا قايتارۋدى كوزدەيدى، باياعىداي جەكە دارا بيلىك قۇرعاندى ماقسات تۇتادى. بۇل ورتا ازياداعى ەلدەردىڭ تاۋەلسىزدىگىنە تونگەن تىكەلەي ءقاۋىپ” دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا بۇل وداق وزبەكستانعا ەكونوميكالىق تۇرعىدان بۇگىن دە، ەرتەڭ دە ەشبىر پايدا اكەلمەيدى.
بۇدان بۇرىن ەۋرازيا ەكونوميكالىق كوميسسيا القاسىنىڭ ءتوراعاسى ميحايل مياسنيكوۆيچپەن ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ ءتوراعاسى داريعا نازاربايەۆا رەسەيمەن ساۋدا بارىسىندا قازاقستاندىق بيزنەس تاپ بولاتىن كەدەرگىلەرگە توقتالعان.
“اتقارىلعان جۇمىستارعا قاراماستان، كەدەرگىلەر مەن توسقاۋىلدار ازايعان جوق، قايتا كوبەيە تۇسۋدە.
بۇگىندە كەلىسىلگەن كەدەرگىلەر ءتىزىلىمى 66 تارماقتان تۇرادى. كەزىندە بۇل ءتىزىلىم 60-تان باستالاتىن. بۇل كورسەتكىشتى ازايتۋدىڭ ورنىنا، ءبىز جىل ساناپ جاڭا كەدەرگىلەر جاساپ نەمەسە بۇرىنعىلاردى جويا الماي، سانىن كوبەيتىپ وتىرمىز”، – دەدى نازاربايەۆا.
ەكس-پرەزيدەنت نازاربايەۆ ەۋرازيا ەكونوميكالىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا كەدەرگىلەر جويىلماي وداقتىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەمەيتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن.
“بىزگە 2025 جىلعا قاراي ءوزارا ساۋداداعى بارلىق كەدەرگىنى جويۋ قاجەت. بۇل – بىرلەستىگىمىزدىڭ تولىققاندى قىزمەت ەتۋىنىڭ ماڭىزدى تالابى”، – دەگەن نازاربايەۆ.
ازىرلەگەن دۋمان بىقاي
