ءىس-شارادا قازاقستاننىڭ ورتالىق ازياداعى ايەلدەر ديالوگىنا ءتوراعالىعى باستالدى. وعان قازاقستان مەن وزبەكستان پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ سپيكەرلەرى، قىرعىزستان، تاجىكستان جانە تۇركىمەنستان دەپۋتاتتارى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ باسشىلارى، سونداي-اق ۇكىمەتتىك ەمەس جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ، ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ وكىلدەرى قاتىستى.
جيىندا ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ ءتوراعاسى ەرلان قوشانوۆ، كونستيتۋسيالىق سوت ءتوراعاسى ەلۆيرا ءازىموۆا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا ءتورايىمى ايدا بالايەۆا، بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ كومەكشىسى ميروسلاۆ ەنچا ءسوز سويلەدى.
ەرلان قوشانوۆ ورتالىق ازيا ەلدەرىندە سيفرلىق گەندەرلىك الشاقتىقتى جويۋ باسىم باعىت بولۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.
«پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلدىڭ دامۋ دەڭگەيى ايەلدەردىڭ قوعامداعى مارتەبەسىمەن ولشەنەتىنىن تالاي رەت ايتتى. بۇگىنگى كەزدەسۋ ايەلدەردىڭ وسى وڭىردەگى ەلدەردىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە ساياسي ومىرىنە قاتىسۋىن جان-جاقتى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز. وسى ورايدا زاماناۋي اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار گەندەرلىك تەڭدىك ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى»، – دەدى ەرلان قوشانوۆ.
ايدا بالايەۆا ءوز سوزىندە ايەلدەر بيزنەس قاۋىمداستىعىن، اكادەميالىق جانە عىلىمي ورتالاردى، ۇكىمەتتىك ەمەس جانە ازاماتتىق سەكتورلاردى بىرىكتىرە الاتىن ورتالىق ازيا ءوڭىرى ەلدەرىنىڭ بەلسەندى ايەلدەرىنىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋگە باسا نازار اۋداردى.
– وسى پلاتفورمانى جانە ونىڭ قاتىسۋشىلارىنىڭ بەلسەندى الەۋەتىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز ايەلدەردىڭ، وتباسىلارىمىزدىڭ اسىرەسە جاھاندىق جانە وڭىرلىك سىن-قاتەرلەر جاعدايىنداعى ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى ورتاق پروبلەمالاردى بىرلەسىپ شەشە الامىز، – دەپ اتاپ ءوتتى ايدا بالايەۆا.
سونداي-اق، ايدا بالايەۆا ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ عىلىمي-ساراپتامالىق قوعامداستىقتارىنىڭ دەموگرافيالىق دامۋدىڭ، گەندەرلىك تەڭدىكتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا ىنتىماقتاستىعىن كەڭەيتۋدى، ءتۋريزمدى دامىتۋ، مادەني سالاسىندا بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋدى، ەكولوگيا سالاسىندا ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋدى، ساۋدا-ساتتىقتى، سونىڭ ىشىندە سيفرلىق ساۋدانى دامىتۋدى ۇسىندى.
سەسسياعا ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى دانيا ەسپايەۆا جەتەكشىلىك ەتتى. ول ورتالىق ازياداعى ايەلدەر ديالوگىنداعى قازاقستان ءتوراعالىعىنىڭ باسىمدىقتارىنا توقتالدى. اتاپ ايتقاندا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باستاماسىمەن سيفرلاندىرۋ ايەلدەردى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قاتىناستارعا كەڭىنەن تارتۋدىڭ جاڭا ءتيىمدى قۇرالى رەتىندە ديالوگتىڭ باسىمدىقتارى قاتارىنا ەنگىزىلگەن. بۇل ماسەلەدە قازاقستاننىڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرى بار جانە ولاردى بولىسۋگە دايىن.
ەلىمىز بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ايەلدەردىڭ ءرولى جونىندەگى ماسەلەلەردە تاجىريبە الماسۋ اياسىن كەڭەيتۋدى كوزدەپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا باتىس ساحاراداعى بۇۇ ميسسياسىنا قازاقستاندىق 6 اسكەري باقىلاۋشى، سونىڭ ىشىندە 1 ايەل سارباز قاتىسۋدا. قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بۇۇ بىتىمگەرشىلىك ميسسيالارىنا قاتىسۋىن كەڭەيتۋ جونىندەگى جول كارتاسىندا ايەل اسكەري قىزمەتشىلەردى دايارلاۋ تۋرالى تارماق بار.
سەسسيا قورىتىندىسى بويىنشا ورتالىق ازيا ەلدەرى ايەلدەرى ديالوگىنىڭ 2023 جىلعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارى قابىلداندى. وعان الماتىدا «ايەلدەر، بەيبىتشىلىك جانە قاۋىپسىزدىك» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنسيا وتكىزۋ ماسەلەسى دە ەنگىزىلدى.
«ايەلدەردىڭ قاتىسۋىمەن يننوۆاسيالار مەن تەحنولوگيالاردى دامىتۋ سالاسىنداعى وزىق تاجىريبەلەر» اتتى تاقىرىپتىق سەسسيادا جاڭا تەحنولوگيالاردى دامىتۋداعى ايەلدەردىڭ ءرولىن كورسەتەتىن تابىستى يننوۆاسيالىق جوبالار تانىستىرىلدى. سەسسيا بارىسىندا قاتىسۋشىلار ايەلدەر ستارتاپتارىن، جاساندى ينتەللەكت، اۋىلدىق جەرلەردە سيفرلاندىرۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان سيفرلىق جوبالاردى تالقىلادى. سونىمەن قاتار وتباسى مەن قوعامنىڭ، ايەلدەر كاسىپكەرلىگىنىڭ، كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ مەن جۇمىسپەن قامتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان ازىرلەمەلەردى قاراستىردى.
ديالوگقا قاتىسۋشىلار ايەلدەر بەتپە-بەت كەلەتىن قۇرىلىمدىق جانە ەكونوميكالىق ماسەلەلەرگە دە نازار اۋداردى. بۇۇ ايەلدەر وڭىرلىك ءوفيسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا اۋماعىندا 60 ميلليوننان استام ايەل ءموبيلدى ينتەرنەتكە قول جەتكىزە الماي وتىر. سوندىقتان ەر ازاماتتارعا قاراعاندا وقۋ مەن ەكونوميكالىق دامۋ مۇمكىندىكتەرىن ءجيى پايدالانا المايدى.
ناقتى جانە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىنداعى گەندەرلىك تەڭسىزدىك ورتا مەكتەپتە باستالىپ، جوعارى سىنىپتا نىعايادى، جوعارى وقۋ ورنىندا قارقىن الىپ، ەڭبەك نارىعىنا دەيىن جالعاسادى. ناتيجەسىندە ايەلدەر تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق يننوۆاسيالاردى جاساۋعا جاۋاپتى سالالاردا سالىستىرمالى تۇردە جەتكىلىكسىز قامتىلعان.
سونىمەن قاتار ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، زاماناۋي سيفرلىق ترانسفورماسيا ايەلدەردىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك قۇقىقتارى مەن مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋگە جول اشادى ءارى ورتالىق ازيانىڭ بارلىق مەملەكەتى جاريالاعان گەندەرلىك تەڭدىكتى ارتتىرۋ ماقساتىنا پايدالانىلادى.
انىقتاما ءۇشىن. ورتالىق ازيا ەلدەرى ايەلدەرىنىڭ ديالوگى – وڭىردەگى ايەلدەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ مەن نىعايتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان بەيرەسمي الاڭ.
ديالوگ 2020 جىلعى جەلتوقساندا باستالدى. وتكەن جىلدارى وعان وزبەكستان (2021)، تۇركىمەنستان (2022) ءتوراعالىق ەتتى. ديالوگ بۇۇ ورتالىق ازيا ءۇشىن پريەۆەنتيۆتى ديپلوماتيا وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ، بۇۇ دامۋ باعدارلاماسىنىڭ جانە بۇۇ ايەلدەر ۇيىمىنىڭ قولداۋىمەن قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ كەلەدى.
