[caption id="attachment_13460" align="alignleft" width="345"]
سالتانات ءومىرالى[/caption]
بۇگىنگى قوناعىمىز – «ەلمۇرا» كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ءارى جەتەكشىسى سالتانات ءومىرالى.
قازاقتىڭ بايىرعى قولونەر بۇيىمدارىن بۇگىنگى زاماننىڭ سۇرانىسىنا ساي مانەرلەپ، ساپالى دا قولدانۋعا لايىقتى بۇيىمدار ازىرلەگەن، ونىسىن ۇلكەن كاسىپكە اينالدىرعان «ەلمۇرا» كومپانياسىنىڭ جۇمىسى وزگەلەردى وزىنە تاڭعالدىرماي تۇرمايدى.
باس-اياعى 8 جىلدىڭ ىشىندە اتى الىس-جاقىن شەتەلدەرگە تانىلعان كومپانيا بۇگىندەرى تۇركيا، رەسەي، جۇڭگو، يران سەكىلدى ەلدەرگە ءوز ونىمدەرىن ساۋدالاپ، قازاقتىڭ ۇلتتىق قولونەرى مەن بۇرىن تۇرمىستا كۇندەلىكتى قولدانعان اسىل بۇيىمدارىن ءوزىمىزدىڭ شەبەرلەر ارقىلى جاساتىپ، ونى نارىققا شىعارۋ ارقىلى حالىق اراسىندا قىزىعۋشىلىققا يە بولۋدا.
ەگەر ءسىز ۇيىڭىزگە ءسانى مەن ءمانى ساي بۇيىمداردى جيناعىڭىز كەلسە، وندا وسى كومپانيا ونىمدەرىن ىزدەۋگە بولادى. ايتالىق، استاۋ، ساپتىاياق، شىنى، كەبەجە، كەلى-كەلساپ، شاڭىراق، قاسىق، ساندىقتىڭ تازا اعاشتان جاسالعان، سىرتى نەشە ءتۇرلى ويۋمەن كومكەرىلگەن، اعاشى سان قايتارا مانەرلەنگەن، ابدەن كەپتىرىپ، سىنبايتىن، جارىلمايتىن دەڭگەيدە ءيى قاندىرىلىپ، بابى كەلىسكەن، ساندىك بۇيىم رەتىندە دە، قوناق كۇتۋ كەزىندە دە، قاراپايىم ىدىس-اياق تۇرىندە دە قولدانۋعا ىڭعايلى زاتتاردى كورسەڭىز، وسى سالانى دامىتۋعا بارىنشا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ۇجىمنىڭ ءبىرى – «ەلمۇرا» كومپانياسى ەكەنىن بىلگەنىڭىز ءجون. بۇدان بولەك، تەرى مەن كيىزدەن دە سان ءتۇرلى ءونىم شىعارىپ، ەلگە ۇسىنىپ كەلەدى.
ءبىز وسى ۇجىم جەتەكشىسىمەن اڭگىمە بارىسىندا بۇل كاسىپتى باستاپ، دامىتۋ بارىسىندا كەزىككەن قيىنشىلىقتار مەن قىزىقتى ساتتەر تۋرالى سۇراعان ەدىك.
[caption id="attachment_13461" align="alignright" width="372"]
تورسىقتار[/caption]
«باسقالار ىستەگەندى ءبىز نەگە ىستەمەيمىز؟»
– كاسىبىڭىزدى باستاعانىڭىزعا 8 جىل بولىپتى. كاسىپتىڭ ءدال وسى ءتۇرىن تاڭداۋىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟
– وسىدان 8 جىل بۇرىن قىتايدان اتامەكەنگە قونىس اۋداردىم. تاۋەلسىز ەلدىڭ ءبىر تۇرعىنى بوپ قىزمەت ەتسەك، ەل قاتارلى كۇن كورسەك دەگەن ارمان بولدى. الماتىعا كەلگەن سوڭ، جۇرت قاتارلى جۇمىس ىستەمەك نيەتپەن بازار ارالادىم. سوندا بايقاعانىم، ءوز ەلىمىزدە كاسىپ ەتۋگە، جاعدايىمىزدى تۇزەۋگە مۇمكىندىك مول ەكەن. كەيبىر اعايىندار مۇندا جۇمىس باستاۋ، جەكە تىرلىك ەتۋ وتە قيىن دەپ، زارزاماندى ۇيىپ-توكتى. مەن وعان سەنبەدىم. ەڭ باستىسى، قانداي كاسىپتى يگەرەم دەسەڭ دە، الدىڭا كەسە-كولدەنەڭ تۇرار ەشكىم جوق. كەز كەلگەن مەكەمەگە بارساڭىز، ءوز تىلىڭدە تۇسىنىسە الاسىڭ. ءبىرى بولماسا ءبىرى قازاق ءتىلىن بىلەدى. جاعدايىڭدى ايتساڭ، شالقايىپ، كەرگىمەيدى. ادامدار اراسىندا مەيىرىم بار.
سودان كوپ وتپەي بازارعا باردىق. بازار تولى سىقاعان زات. كەيدە الۋشىدان ساتۋشى كوپ پە دەپ ويلايسىز. سول بازاردا ميلليونداپ پايدا تاۋىپ جاتقانداردىڭ باسىم بولىگى وزگە ۇلتتار ەكەن. اناۋ قىرعىزستاننان كەلىپ، بۇكىل قازاقتىڭ بازارىن جاۋلاپ العان ەتى ءتىرى جانداردى كورىپ ءسۇيىندىم ءارى كۇيىندىم.
سۇيىنگەنىم – ولاردىڭ ەڭبەكشىلدىگى، كىرپىك ىلمەي، جۇمىس ىستەيتىندىگى. ءبىر ەلدەن ءبىر ەلگە كەلىپ ساۋدا ىستەپ، وتباسىن عانا ەمەس، ەلىنە ينۆەستيسيا قۇيىپ وتىرعان قىرعىز ازاماتتارعا نەگە سۇيىنبەيسىڭ؟!
كۇيىنگەنىم – ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ بازاردا اربا يتەرىپ، سولاردىڭ زاتتارىن ارلى-بەرلى تاسىپ جۇرگەنى بولدى. ولار قىرعىزستاننان، قىتايدان، تۇركيادان زات ساتىپ الىپ، سونى ساۋدالاپ-اق پايدا تاۋىپ ءجۇر. ءبىزدىڭ كوبىمىز ولار ىستەگەندى ىستەي الامىز. تەك تاۋەكەل ءارى ۇمتىلىس كەمشىن.
مەن سوندا: «باسقالار ىستەگەندى ءبىز نەگە ىستەي المايمىز؟» دەگەن بايلامعا كەلدىم. بىردەن قۇلاشتى كەڭگە جايۋعا قارجىلىق مۇمكىندىگىمىز جوق ەدى. ەڭ باستىسى – قانداي كاسىپپەن اينالىسۋدى دۇرىس تاڭداۋ. سودان الماتىداعى بارلىق بازاردىڭ اۋجايىن ءبىلدىم. كيىم-كەشەك، ىشپەك-جەمەك، قۇرىلىس ماتەريالدارى... ول سالادا باسەكە قىزعان. بايقاسام، ءار بازاردىڭ بۇرىش-قۋىسىندا، ەلەۋسىز جەرلەردە ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارى، اشەكەيلەر، ساپاسىز جاسالعان كادەسىيلار تۇرادى. ونىڭ دەنى قىرعىزستاننان، قىتايدان كەلگەن. ال ءوزىمىزدىڭ شەبەرلەر جاساعان زاتتار ۋداي قىمبات ءارى ديزاينى دا كوڭىلگە قونىمسىز. سوندا: «وسى ۇلتتىق بۇيىمدارىمىزدى زامانعا ساي ەتىپ مانەرلەپ، ارلەپ، نارىققا شىعارىپ كورسەك، قالاي بولار ەكەن؟» دەگەن وي كەلدى.
– سوندا بىردەن وسى قولونەر بۇيىمدارىن ساتۋدى قولعا الدىڭىز با؟
– قايدان... ول شاقتا بۇل تەك ىشكى ارمانىم ەدى. ءبىراق وسى سالادان جىراق كەتكەنىم جوق. قىتايعا دومبىرا اپاردىم. ول جاقتاعى قانداستاردىڭ اراسىندا جاقسى سۇرانىسقا يە بولدى. قاراپايىم جۇرتشىلىق قازاقستاننىڭ دۇنيەسى دەسە بولدى، قۋانا-قۋانا ساتىپ الۋعا تىرىسادى. بۇل جاقتىڭ دۇنيەسىن ساپالى دەپ ويلايدى. مەن الماتىداعى دومبىرا جاسايتىن شەبەرلەرمەن جولىعىپ، دومبىرانى كوبىرەك ساتىپ الاتىنىمدى، ونىڭ باعاسى دا ءتيىمدى بولۋىن ايتتىم. دومبىرانىڭ ءتۇر-تۇرىن، اسىرەسە جاس بالالارعا ارنالعان شاعىن ۇلگىلەرىن قىتايعا كوپتەپ جىبەردىم. ول جاقتا سۇرانىس ارتا ءتۇستى. سودان كەيىن تويباستارعا ارنالعان قازاقى بۇيىمداردى جاساساق دەگەن وي تۋدى. الماتىدا تويباستاردىڭ زاتتارىن ساتاتىن دۇكەندەر بار بولعانىمەن، كوبى قىتايدىڭ جىلتىراق زاتتارىن، ارزان ويىنشىقتارىن ساتادى ەكەن. مەن وسىعان قازاق قولونەر شەبەرلەرىنىڭ بۇيىمدارىن قوسۋدى قولعا الدىم. الماتىداعى شەبەرلەر مەن تىگىنشىلەردىڭ ءبىرازىنا جولىعىپ كورىپ ەم، سان ءتۇرلى سىلتاۋ ەستىدىم. ولارعا مىنانداي زات جاساساڭىز، باعاسىن پالەنشە تەڭگەدەن ساتىپ الامىن دەسەم دە، ءبىرى ارى، ءبىرى بەرى تارتتى. ولاردان الاتىن ازىن-اۋلاق زاتتى بازارعا سالعاننان تۇسەر پايدا جوق. سودان كەيىن قىرعىزستاندىق ساۋداگەرلەرگە كورسەتىپ ەم، ولار قۋانىپ كەتتى. ءبىز جاساپ بەرەلىك دەدى. قانشا تاۋار كەرەك دەسەڭىز دە ولار ۋاقىتىندا زاتىڭىزدى اكەلەدى. ءتىپتى ارتىعىمەن جاسايدى. كەي كەزدەرى ءتۇن جارىمىندا 7-8 ماشينامەن تويباستاردىڭ زاتتارىن اكەلىپ، كەزەككە تۇراتىن. سول جىلدارى ساۋدامىز كۇسەت بولدى. قارجىمىز دا جينالىپ، بۇرىنعى ارمانىمدى ورىنداۋعا مۇمكىندىك تۋدى.
«قولونەر شەبەرلەرىنىڭ الدىنا بارۋدان جالىقپادىم»
– بۇگىنگى ءىسىڭىزدى باستار كەزدە قانداي قيىنشىلىقتارعا تاپ بولدىڭىز؟
– تويباستاردىڭ ۇساق-تۇيەگىن ساتاتىن كونتەينەرلەردەن تورتەۋى بولدى. ساۋدا جاساپ ۇلگەرمەگەن كەزىمىز ەدى. كەيىننەن باسەكەلەستەر كوبەيدى ءارى بۇل ساۋدا وزىمە ونشا ۇناي قويمادى.
مەنىڭشە، ادام ءوزىنىڭ ىستەگەن ىسىنەن ءلاززات الۋى كەرەك. ءوزىڭنىڭ جان دۇنيەڭ راحات تاپپاسا، قانشا پايدا تاپساڭ دا، ءۇنجىرعاڭدى بىردەڭە باسىپ تۇرعانداي سەزىنەسىڭ. ءبىراز تاجىريبە جيناپ، بازاردىڭ جاعدايىن ءبىلدىم. ەڭ باستىسى، تاريحي وتانىم – قازاقستاندا قانداي جۇمىس باستاساڭ دا جەتىستىككە جەتۋگە بولاتىنىنا كوزىم جەتتى. ەگەر تەك قانا پايدا تابۋدى ويلاسام، تويباستاردىڭ زاتتارىن ساتىپ، ودان وزگە دە ەلگە ءوتىمدى تاۋارلاردى ساۋدالاپ كۇنەلتە بەرۋىمە بولار ەدى. مەنىڭ ويىمنان وسى وتپەدى.
بىرىنشىدەن، ءوزىم ويعا تۇيگەن قولونەر بۇيىمدارىن دامىتقىم كەلدى. ەكىنشىدەن، وسى ارقىلى ءوز ەلىمىزدىڭ ساپالى ونىمدەرىن شىعارىپ، شىن شەبەرلەرگە اقشا تابۋ مۇمكىندىگىن سىيلاعىم كەلدى. بار-جوعى ءۇش كۇن ىشىندە بارلىق تويباستار زاتتارىن وزگەلەرگە وتكىزىپ، ول ساۋدامەن ءبىرجولاتا قوشتاستىم. بەلدى بەكەم بۋىپ، قولونەر سالاسىنا كىرىستىم.
ەڭ باستى قيىنشىلىق – شەبەرلەردى تابۋ ءارى ولارمەن كەلىسىمگە كەلۋ بولدى. مىسالى، اعاشتان ءتۇيىن تۇيەتىن شەبەردى ىزدەپ باردىڭىز دەلىك، ول سىزگە بىردەن كەلىسىم بەرمەيدى. «مۇنداي زاتتاردى كىم الادى دەيسىڭ؟» دەپ، ءۇمىتسىز سوزبەن ەڭسەڭدى باساتىندار دا، «مۇنداي دۇنيەمەن اينالىسىپ، اقشاڭدى بوسقا شاشپا» دەپ اقىل ايتاتىندار دا كەزىكتى.
«پارا بەرگەنشە، بارا بەر» دەگەن عوي. الدارىنا كەلىسىمىن العانشا سان مارتە باردىم. شەبەردىڭ ءبارى الماتىدا بولسا ءبىر ءسارى، ءار شالعايدا. وزگە وبلىستارعا ارنايى ىزدەپ بارىپ، جاتا-جابىسا سويلەسكەن كىسىلەرىم بولدى. «پالەن جەردە ءبىر ىسمەر كىسى بار ەكەن» دەسە، مەكەن-جايىن الىپ، ەرىنبەي ىزدەۋگە كوشتىم. ابدەن تيتىقتاعان، «وسى ىسىمنەن ەشتەڭە ونبەس پە ەكەن» دەپ سارىۋايىمعا سالىنعان كەزىم دە بولدى. ءبىراق ەسىمدى جيىپ، قالايدا جەتىستىككە جەتۋىم كەرەك دەپ، قايتا جىگەرلەندىم.
[caption id="attachment_13464" align="alignleft" width="427"]
"ەلمۇرا" كومپانياسىن جارنامالاپ تۇرعان قىز[/caption]
– قولونەر بۇيىمدارىنا قاراعاندا بايقاعانىمىز، سان ءتۇرلى زات بار ەكەن. مۇنىڭ ءاربىرىنىڭ جەكە-جەكە شەبەرلەرى بولادى. سونىڭ ءبارىنىڭ ءتىلىن تابۋعا تۋرا كەلگەن بولىپ تۇر عوي...
– ءيا، مۇنىڭ ءبارىن ءبىر نەمەسە بەس-التى ادام جاساي المايدى. جاساعىسى كەلسە دە، ۇلگەرمەيدى. جانە ۇنەمى جاڭا زاتتارمەن تولىقتىرىپ وتىرامىز.
قولونەر بۇيىمدارى ءۇش باعىتتان تۇرادى: اعاش، تەرى، كيىز ونىمدەرىنەن جاسالاتىن زاتتار. بۇلاردىڭ ءاربىرىنىڭ جاسالۋ تەحنيكاسى، وڭدەۋ، جاساۋ جولدارى ءارقيلى. بىرەۋ اعاشتان استاۋ، كەلى-كەلساپ، ساندىق، كەبەجە، قاسىق جاساسا، ەندى بىرەۋ ودان دومبىرا، قوبىز جاساۋدى قاناعات تۇتادى.
شەبەرلەردىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، ءبىر شەبەردىڭ جاساعان دۇنيەسىن ەكىنشى شەبەر ءدال سول سەكىلدى كوشىرمەسىن جاساي المايدى. اسىرەسە، اعاشتان جاسالاتىن بۇيىمداردى ايتىڭىز، ەكى شەبەرگە ءبىر نۇسقانى جاسا دەپ تاپسىرىس بەرگەنىڭىزبەن، ەكەۋىنىكى ەكى ءتۇرلى بولىپ شىعا كەلەدى. بۇرىنعى بابالارىمىز قولونەر بۇيىمدارىن جاسايتىن شەبەرلەر مەن ۇستالاردى قاتتى قۇرمەتتەگەن دەپ ەستۋشى ەدىم. سوعان ەندى كوزىم جەتتى. ولاردى قۇرمەتتەيتىن ءجونىمىز بار ەكەن. مىنەكي، مىنا اعاش تەگەنەگە قاراڭىز. قىمىز قۇيۋعا ارنالعان. سىرتىنداعى ورنەگىن كوردىڭىز بە، بۇل ەشقانداي ستانوكسىز، اعاش ۇستاسىنىڭ سان كۇندىك جۇمىسى ارقىلى ويىلعان. ەندى وسى زاتتاردى 5-10 مىڭ تەڭگەگە باعالاۋعا بولا ما؟ وندا شەبەردىڭ كوز مايى مەن تەرى دالاعا كەتپەي مە؟
ءقازىر ءتورتىنشى باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز، ياعني، اعاش، تەرى، كيىز ونىمدەرىنەن جاسالاتىن بۇيىمداردىڭ قاتارىنا ءمۇيىز، سۇيەكتەن كادەسىي ونىمدەرىن جاساۋدى قوستىق. مىنا قوبىزدى كورسەڭىز، تۇگەلدەي سۇيەك پەن مۇيىزدەردەن جاسالعان. اسىقتاردىڭ تىزبەگىنىڭ ءوزى ءبىرشاما! بۇل – قاتارداعى بازارعا سالىنعان كوپ زاتتىڭ ءبىرى ەمەس، ونەر تۋىندىسى. باعاسى دا سوعان لايىق.
[caption id="attachment_13463" align="alignright" width="268"]
كادەسىيعا ارنالعان قوبىزدار[/caption]
«ايرىقشا تولقيتىن ءبىر ءساتىم بار»
– ءقازىر ءسىزدىڭ تاپسىرىستارىڭىز بويىنشا تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن شەبەرلەر بار شىعار؟
– ءوزىمنىڭ نەگىزگى ماماندىعىم – سۋرەتشى. جاستايىمنان سۋرەت سالۋعا اۋەس بولدىم. ونىڭ ۇستىنە، قازاقىلىعىنىڭ قايماعى بۇزىلماعان كۇنەس توپىراعىندا بويجەتتىم. كۇنەس قازاقتارى ونەرگە، ۇلتتىق بوياۋعا تولى سالتقا باي. قىزداردىڭ جاساۋىن كەستەلەنگەن تۇسكيىز، شىمىلدىق، جۇكجابۋلارمەن بەزەندىرگەنىن بالا كەزدەن كورىپ وستىك. ءالى كۇنگە اپالارىمىز بەن اپكەلەرىمىزدىڭ قولىنان شىققان بۇيىمداردى كورسەم، ولاردىڭ شەبەرلىكتەرىنە تاڭدانامىن. باۋ توقۋ، كيىز باسۋ، كيىزگە ورنەك سالۋ، قۇراق قۇراۋ، تەكەمەت، سىرماق جاساۋ... ءبىر قاراساڭىز، ميحناتتى تىرلىك. ال استارىنا ۇڭىلسەڭىز – ونەر ورداسىنا تىگىلگەن اق وتاۋ ەكەن عوي. ءقادىرىن ەندى ءبىلىپ ءجۇرمىز.
ءبىردى ايتىپ، بىرگە كەتتىم-اۋ. ءوزىم سۋرەتشى بولعاندىقتان، قولونەر بۇيىمدارىنىڭ ديزايندىك جۇمىسىنىڭ تارتىمدى بولعانىنا باسا ءمان بەرەمىن. ءار شەبەرمەن سويلەسىپ، ولارعا زاتتىڭ سىزبا نۇسقاسىن ۇسىنامىن. ولار كەلىسىمىن بەرسە، ارى قاراي تۇراقتى جۇمىس ىستەيمىز. وسى كۇنى بىزبەن جۇمىس ىستەيتىن شەبەرلەر، ۇستالار وتە كوپ. ولار جاساعان جۇمىسىنا ساي اقشا الادى.
مەنىڭ ايرىقشا قۋاناتىن، تولقيتىن ءبىر ءساتىم بار: ول شەبەرلەر جاساعان دۇنيەنى تەزىرەك وتكىزىپ، ولارعا قارجىلارىن ۋاقتىلى بەرگەن كەزىم. سول شاقتا مەنەن باقىتتى ادام جوقتاي سەزىنەمىن. ەلگە زيانىم تيمەسە ەكەن دەپ تىلەيتىن باسىم، ءبىر قازاقتىڭ قولونەر شەبەرى ءوز اقشاسىن، ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن السا، بالاشا ءماز بولام. ولارعا قارىز بولماسام ەكەن، ولار ءوز ءىسىنىڭ يگىلىگىن كورسە ەكەن دەپ تۇرامىن.
– ەستۋىمشە، ءقازىر ارنايى سەحتارىڭىز جۇمىس ىستەيدى ەكەن. سەح قوسىلعاننان بەرى شەبەرلەردىڭ ەڭبەگى ازايعان جوق پا؟
– جوق. ءوزىمىزدىڭ سەحتا ءبىز نارىققا شىعارعان سانسىز زاتتىڭ بار-جوعى 40 پايىزى جاسالادى. مىنا تۇرعان دۇنيەنىڭ بارلىعىن ءبىر سەح ارقىلى جاساۋ مۇمكىن ەمەس. سەح جونىپ، ءيىپ، كىشىرەيتىپ، جوباسىن كەلتىرگەنىمەن، ارى قارايعى جۇمىستى تاعى دا سول سەحتاعى شەبەرلەر ىستەيدى. ال كەيبىر زاتتاردى تىپتەن سەحتا جاساۋ مۇمكىن ەمەس. ونى ارنايى كاسىبي شەبەرلەر، ۇستالار، اعاششىلار عانا جاساي الادى. سونداي-اق، زاتتىڭ سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن ءبارىن سەح ارقىلى جاساۋ كەرەك دەگەنگە قارسىمىن. ءبىزدىڭ كومپانيا شەبەرلەردىڭ ءوز ونىمدەرىن ساتۋىنا مۇرىندىق بولعانىنا قۋانامىن. بىزبەن جۇمىس ىستەگەن كىسىلەر ەڭ باستىسى تۇراقتى كىرىس تابادى. ولارمەن ۇنەمى اقىلداسىپ-كەڭەسىپ وتىرامىن. كۇندەلىكتى ەكى ساعات ۋاقىتىم شەبەرلەرمەن پىكىرلەسۋگە كەتەدى.
«شەتەلدىكتەر قازاقتىڭ ءتول بۇيىمدارىنا قىزىعادى»
– شەتەلدىكتەر قازاقتىڭ ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىنا نەگە قۇمار؟
– وتكەندە ءوزىمىزدىڭ دۇكەنگە كەلسەم، ءىشى تولى قاريدار (كليەنت). كوبى شەتەلدىكتەر ەكەن. يراننان كەلىپتى. سول جاقتا حالىقارالىق مارتەبەلى كورمە وتپەكشى كورىنەدى. سوعان قازاقتىڭ كادەسىيلارىن، تاريحي سيپاتى بار دۇنيەلەردى ىزدەپ ءجۇر ەكەن. ءبىزدىڭ زاتتارعا قاتتى قىزىققاندارى بايقالادى. الماتىدان قازاقتىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارىن ىزدەپتى. «سۋم» ساۋدا ورتالىعىنا بارعان ەكەن، ول جەردىڭ زاتتارى وتە قىمبات ءتۇسىپتى. نەگىزى، «سۋم»-داعىلاردىڭ كوبى بىزدەن الىپ، ەكى-ۇش ەسە باعاسىنا ساتادى. سول جاقتان ءبىزدى ەستىپ، ارنايى ىزدەپ كەلىپتى. ولار بىزدەن كوپ زات الاتىنىن ايتىپ، ءتيىمدى باعاعا بەرسەڭىزدەر دەدى. ءبىز ەسەپتەي كەلە، مۇمكىندىگىنشە ارزانداتىپ، وزىمىزگە دە، ولارعا دا ءتيىمدى باعا ۇسىندىق. بىردەن كەلىسىپ، تۇراقتى قارىم-قاتىناس جاساۋدى باستاپ كەتتىك. سودان بەرى ولارمەن بىرگە جۇمىس ىستەپ كەلەمىز.
الماتىعا شەتەلدەن كەلەتىن تۋريستەر كوپ. ولار ەلىنە سىيلىق رەتىندە قازاقتىڭ قولونەر بۇيىمدارىن الا كەتەدى. ولار مۇنداي زاتتاردى قايدان تابادى؟ كوبى ساپاسىز، اسەمدىگى مەن اسەرلىلىگى جوق دۇنيەلەر بولعاسىن، كوڭىلدەرى قالادى. اسىلى، شەتەلدىكتەردىڭ كوبى ساپالى، تازا دۇنيەگە ىنتىق. ءبىز سونى تۇسىنبەي ءجۇرمىز.
بىزدەن جاپون، كورەي ەلدەرىنىڭ تۋريستەرى، ەۋروپالىقتار زات ساتىپ العاندا، مەنىڭ كوكىرەگىمدە ماقتانىش كەرنەيدى. ولاردىڭ وزدەرى دە قازاقستاندا جاسالعان تاۋارلاردى العىسى كەلەدى.
ءقازىر جۇڭگو، تۇركيا، يران ەلدەرىمەن جاقسى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بۇرىن مۇنداي زاتتاردى قىتايلار جاساپ، وزىمىزگە ساتۋشى ەدى. ءقازىر ءبىز سونى كەرىسىنشە ىستەپ وتىرمىز.
«حالىق ساپالى دۇنيەگە ۇمتىلادى»
– تۇسىنگەنىم، بۇيىمدار تازا ءارى ساپالى زاتتاردان جاسالاتىندىقتان، ءارى ناقتى شەبەرلەردىڭ قولىنان شىعاتىندىقتان، باعالارى دا ەداۋىر قىمبات سەكىلدى. بۇل حالىققا ءتيىمسىز ەمەس پە؟
– ءبىزدىڭ زاتتار ءارتۇرلى باعادا ساتىلادى. ديزايندىك جۇمىسى كۇردەلى، ۋاقىتتى كوپ الاتىن، كەتەتىن ماتەريالدارى دا قىمبات زاتتاردىڭ باعاسى دا جوعارى. ەندى ءبىرى قاراپايىم، ويۋ-ورنەگى از، شاعىنداۋ بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ باعاسى ءسال تومەن. نەگىزىندە، ءبىز بازارداعى حالىقتىڭ ءار توبىنا لايىقتى باعالارمەن جۇمىس ىستەۋگە تىرىسامىز.
ءبىراق، ءبارىبىر قىتايدىڭ جاساندى زاتتارىنان باعاسى قىمباتىراق ەكەنى شىن. قۋانارلىعى، حالىق ساپاسىز دۇنيەلەردەن جالىقتى. نە السا دا ساپالى ءارى كوركەم، بىر-ەكى كۇندىك ەمەس، ۇزاق ۋاقىت ۇستاۋعا بولاتىن زاتتار الۋعا ۇمتىلادى.
– اعاشتى، كيىز بەن تەرىنى مانەرلەۋ، ولاردى وڭدەۋ قيىنعا سوعىپ جاتقان جوق پا؟
– ول قيىندىقتى ايتسام، تاۋسىلماس اڭگىمە. اعاشتى كەپتىرۋدىڭ قانشالىقتى قيىن ەكەنىن تەك سول ىسپەن اينالىسقاندار عانا بىلەدى. اعاشتان جاسالعان استاۋ، ساندىق، ودان وزگە كادەگە جارايتىن زاتتار اعاشتىڭ بابى دۇرىس بولماسا، جارىلىپ كەتۋى مۇمكىن. تالاي اعاشىمىزدى كەپتىرەمىز دەپ، ىسكە جارامسىز ەتتىك. سونداي-اق، ءار اعاشتىڭ وزىندىك قاسيەتى بار. ءبىر زاتتى قاراعاشتان، ءبىر زاتتى اق قايىڭنان، ەندى ءبىرىن ۇيەڭكى، شەتەن سەكىلدى وزگە اعاشتاردان جاساۋعا تۋرا كەلەدى. بۇلاردى كەپتىرۋدىڭ ءارتۇرلى جولى بار. بىرىنىكى بىرىنە ۇقسامايدى. كيىزدىڭ دە، تەرىنىڭ دە سونداي قۇپيالارى جەتەرلىك. ءقازىر سونىڭ ءبارىن يگەردىك.
– «ەلمۇرا» دەگەن جۋرنال شىعارىپ جاتىر ەكەنسىزدەر. مۇنداعى ماقساتتارىڭىز وسى قولونەر بۇيىمدارىن كەڭىرەك ناسيحاتتاۋ ما؟
– وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن جاسى جەرورتاعا جەتكەن ءبىر كىسىنى كەزىكتىردىم. ءوزى قالانىڭ قازاعى. قامشىنى كورىپ، ونىڭ نە ەكەنىن تانىمادى. وعان ايتىپ ءتۇسىندىرۋ وتە قيىن بولدى. سوسىن قاراداي قارنىم اشىپ، «ءبىز كىمبىز؟» دەگەن سۇراق تۋىندادى. ويلاسا كەلە، «ەلمۇرا» جۋرنالىن شىعارۋدى قولعا الدىق. مۇندا وسى زاتتاردى ناسيحاتتاۋدان بۇرىن، ونىڭ ۇلت ومىرىندەگى ماڭىزىن، تاريحىن، جاسالۋ جولدارىن، كادەگە جاراتۋ بارىسىن ءتۇسىندىرۋدى كوزدەدىك.
بۇل بۇيىمدار ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ءبىر بولشەگى ەكەنىن ەلگە تۇسىندىرگىمىز كەلدى.
– اسەرلى اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان ت. وسكەنباي.
سۋرەتتەردى تۇسىرگەن س. قىزايبەك.
