ءبىز، ءبارىمىز دە بالا بولدىق، سول ءبىر الاڭسىز داۋرەندى باستان وتكەردىك، ال بالالاردىڭ بويىنا تۋعانىنان دۇرىس كوزقاراستار مەن ۇلتتىق نانىمداردى ءسىڭىرۋ، ولاردى تۋعان تاريحىمەن، تەگىمەن تانىستىرۋ، پاتريوتتىق رۋحتى سىڭىرۋگە مۇمكىندىك بەرۋ وتە ماڭىزدى. ويتكەنى، پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي، «وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك وتباسى وشاعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى، ال تۋعان شاڭىراقتان العان تاربيە – بارشا حالقىمىزدىڭ سالاۋاتتى، تابىستى بولاشاعىنىڭ كەپىلى».
تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى مەملەكەتتىڭ بۇل ماسەلەدەگى دايەكتى ساياساتى ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتىپ-اق جاتىر.
ق ر پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا دا وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋدا جانە وتباسى قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتاۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارىپ كەلەدى. ۇلتتىق كوميسسيا مەملەكەت باسشىسىنىڭ از قامتىلعان وتباسىلاردى قولداۋعا، انا مەن بالانى، رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىقتى نىعايتۋعا، وتباسى سالاسىنداعى زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋگە جانە ايەلدەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان كوپتەگەن باستامالارى رەتىمەن جۇزەگە اسىپ، مۇقىم ۇلتتى العا جىلجىتۋدا.
ەل ومىرىندەگى ايتۋلى وقيعالاردىڭ ءبىرى قىركۇيەك ايىنىڭ ەكىنشى جەكسەنبىسىندە اتالىپ وتەتىن وتباسى كۇنىن مەرەكەلەۋ جانە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى تاربيەلەۋ جانە وتباسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جىل سايىنعى «مەرەيلى وتباسى» ۇلتتىق بايقاۋىنىڭ وتكىزىلۋى بولدى. وسى شارا بارىسىندا نەكە جانە وتباسى جاعدايى دا ايرىقشا نازارعا الىنادى. وسى ءىس-شارانىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ ەڭ لايىقتى وتباسىلارىنا سالتاناتتى جاعدايدا قۇرمەت كورسەتىلۋدە.
بۇل كەڭ بايتاق وتانىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە تۇراتىن، شاڭىراق باقىتىنىڭ قايتالانباس تاجىريبەسىنە يە بولعان ءارتۇرلى جاستاعى، ەتنيكالىق ورتاداعى، كاسىپتەگى ادامداردىڭ ەسىمدەرىن كوپشىلىككە تانىتادى، ۇلگى الۋعا سەپتەسەدى. دەگەنمەن، ءار لاۋرەاتتىڭ ءوز تاريحى بار، ول دەگەنىڭىز قايتالانباس اۋەن سياقتى ەستىلەتىنىنە قاراماستان، بىرىكتىرۋشى موتيۆ ىسپەتتى. ولار ءوز بالالارىنا، نەمەرەلەرىنە جانە اينالاسىنا ۇلتتىق نەگىزگە ساياتىن قۇندىلىقتار مەن تاربيەنىڭ دۇرىس جۇيەسىن سىڭىرەدى.
مەملەكەتتىك وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياساتتى قولداۋدا ازاماتتىق قوعامنىڭ ءتۇرلى ينستيتۋتتارىنا ۇلكەن كوڭىل بولىنەتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك نەگىزىندە جاس وتباسىلارعا، جالعىزباستى انالارعا، بالالارعا، قارتتارعا جان-جاقتى كومەك كورسەتۋ ماسەلەلەرىمەن اينالىساتىن كوپتەگەن قوعامدىق ۇيىمدار بار. ولاردىڭ قاتارىندا زاماناۋي ۇردىستەر مەن الدىڭعى بۋىننىڭ جيناقتاعان تاجىريبەسىن بىرىكتىرەتىن «وتباسىم» ۇلتتىق قۇندىلىقتار ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. ويتكەنى، ۇلتتىڭ گەنەتيكالىق كودىن الىپ جۇرەتىن جالعىز دۇنيە – وتباسى.
ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ماسەلەسىنە تەرەڭ نازار اۋداراتىن بۇل ورتالىق جاستىق جىگەر مەن عاسىرلار بويى جيناقتالعان دانالىقتى بىرىكتىرۋگە كۇش سالادى. وسى ەكى باعىتتى دامىتا وتىرىپ، قازاقى بولمىس، بايىرعى ءبىلىم قويماسىن جويماي، ەل تاريحىنداعى جاڭا بەلەسكە وتە ۇيلەسىمدى قادام باسقاندىعىن ايقىن كورسەتەتىن كوپتەگەن جوبالاردى ازىرلەپ، جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. جاس ۇرپاقتى قولداۋ جانە مۇمكىندىكتەردىڭ جاڭا كوكجيەكتەرىنە باعىتتاۋ شارالارى دا كوڭىل كونشىتەدى
ورتالىق 2014 جىلدىڭ اقپان ايىندا تاۋەلسىزدىك سارايىندا استانا جۇرتشىلىعىنا تانىستىرىلدى. قوعامدىق بىرلەستىك كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار جوبالاردى جۇزەگە اسىردى، ونىڭ ءبىرىنشىسى ۇلتتىق ءداستۇردى پاش ەتۋ جانە وتاندىق كيىم ديزاينەرلەرىن تانىمال ەتۋ شارالارى بولدى. ودان كەيىنگى باسقا دا جوبالار: قازاق تاعامدارىنىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقان رەسەپتەرىن جاڭعىرتۋ، ۇلتتىق ويىنداردى وتكىزۋ، حالىقارالىق ءىس-شارالار مەن دوڭگەلەك ۇستەلدەرگە، كورمەلەرگە قاتىسۋ، «ءبىز نەكەنى ساقتاۋ ءۇشىن!» ەرىكتى كواليسياسى باستاپقى مۇددە تۇرعىسىنان شىعا ءبىلدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.
ورتالىق جۇمىسىنىڭ ءبىرى – كىتاپ پەن ادەبيەت ارقىلى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ. وتكەن جىلى اكادەميك بولات بوپاي ۇلىنىڭ «قازاق ادەبيەتى» جانە «قازاق ناۋرىزناماسى» كىتاپتارىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. ءقازىر ورىس تىلىندەگى «قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرى مەن مادەنيەتى» اتتى كىتاپ باسپاعا دايىندالۋدا. بۇل قىزىقتى دا تارتىمدى داستۇرلەردى عانا ەمەس، ۇلتتىق تاعامداردىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقان تۇرلەرىن دە سيپاتتايتىن كولەمدى جانە مازمۇندى جيناق. مىسالى، جاۋجۇرەك، بىلامىق، قارىن بۇرمە، وراما سياقتى ۇلتتىق تاعامدارىمىزدى پاش ەتەدى.
دانا بابالارىمىز ايتقانداي: «وتباسى جوق ادام تامىرسىز اعاشپەن تەڭ». تامىر جۇيەسى وسىمدىكتى وزىنە قاجەتتىنىڭ بارىمەن قورەكتەندىرەتىنى، تۇقىمدى وركەنگە، وركەندى ساباققا اينالدىراتىنى سياقتى، ءوزارا تۇسىنىستىككە، ادامگەرشىلىك ۇستانىمدارعا نەگىزدەلگەن تاربيە، ءسالت-داستۇر ساباقتاستىعىنا نەگىزدەلگەن تۋىستىق بايلانىستاردىڭ كەڭ جۇيەسى نازىك تە تاپ-تازا بالانىڭ ساناسىنا مولىنان ازىق بەرەدى، ناعىز ۇلتتىق ۇستىندا وسىرەدى. بۇل وسكىننىڭ قانداي بولۋى وتباسىندا پايدا بولعان جانە سىڭىرىلگەن ەموسيونالدى ازىققا بايلانىستى.
قازىرگى بالالار شەتەلدىك فيلمدەردى، مۋلتفيلمدەردى كورۋدى، وزگە ەلدىڭ، اسىرەسە باتىستىڭ مۋزىكاسىن تىڭداۋدى ۇناتاتىنىن ءجيى ايتامىز. ءبىراق بالالارىمىزدى وتانسۇيگىشتىككە، وتانعا، مەملەكەتتىك رامىزدەرگە، ۇلتتىق سالت-داستۇرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك رۋحىندا تاربيەلەۋ ءۇشىن ءوزىمىز نە ىستەي الامىز؟ بۇل رەتتە ەڭ الدىمەن ءار ادامنىڭ ءوز بالاسىن تاربيەلەۋدەگى جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. بۇل ماڭىزى زور جۇكتى بالاباقشاعا، مەكتەپكە نەمەسە ۋنيۆەرسيتەتكە ارتپاۋ كەرەك. رۋحاني جانە ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردىڭ بارلىق نەگىزدەرى جاستايىنان وتباسىندا قالانادى.
ءبىرتۇتاس بولاشاق ەلىن قالىپتاستىرۋ – مەملەكەت باسشىسى ايتقان «100 ناقتى قادام» اۋقىمدى رەفورماسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتى. سوندىقتان ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن «ماڭگىلىك ەل» قۇندىلىقتار جۇيەسىنىڭ مۇراتتارىن، جالپى قازاقستاندىق ءۇي ۇلتتىق يدەياسىن ءتۇسىنۋ جانە ءسىڭىرۋ ايرىقشا سالماقتى شارۋا. رەسپۋبليكادا باستى قۇندىلىق – سان الۋاندىقتاعى بىرلىكتى كورسەتەتىن قازاقستاندىق بىرەگەيلىك پەن حالىق بىرلىگىنىڭ قالىپتاسقان مودەلى جاساقتالدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ شيرەك عاسىرىندا ءبىز باستى بايلىعىمىز – تۇراقتىلىق، بارلىق ەتنوستاردىڭ تەڭدىگى جانە تولەرانتتىلىق ەكەنىن تۇسىندىك. ءبىز قازاقستان حالقىنىڭ بىرەگەي بىرلىگىنىڭ اتموسفەراسىن ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك، بۇعان اتا-بابالارىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ادەت-عۇرىپتارى مەن داستۇرلەردە جيناقتالعان ءبىلىمى مەن دانالىعى كومەكتەسەدى.
تاريحي داستۇرلەر نەگىزىندە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى تاربيەلەۋ ءارتۇرلى مادەنيەتتەر ساباقتاستىعى مەن ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتادى.
ناعىز رۋحاني-ادامگەرشىلىك جانە ءداستۇرلى وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى سىڭىرگەن وتباسى عانا مەملەكەتتىڭ تىرەگى بولادى.
