ورتالىق ازيا وداققا بىرىگۋى مۇمكىن بە؟

Dalanews 05 مام. 2018 06:28 553

«ەۋرازيا الەمى» پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ كەزەكتى باسقوسۋى «بولاشاقتاعى ورتا ازيا: ارىپتەستىك قارقىنى vs ستاتيكا» اتتى تاقىرىپقا ارنالدى.

 ساياساتتانۋى ەدۋارد پولەتايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ورتا ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىككە باستاماشى بولعان وزبەكستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيايەۆ.

«مەنىڭ ايتپاعىم، بولاشاقتا ورتا ازيا كەڭىستىگىندە ناقتى ستراتەگياسى بار وداق قۇرىلۋى مۇمكىن بە؟ مۇمكىن. ءبىراق، قيىندىعى كوپ. مۇنىڭ ءتۇرلى ساياسي سەبەپتەرى بار»، – دەدى ول.

ال پروفەسسور بولات سۇلتانوۆتىڭ ايتۋىنشا،  ورتالىق ازيا بولەك وداق، بولەك نارىق رەتىندە وزگە ۇيىمدارمەن ارىپتەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ءازىر دايىن ەمەس.

«بۇعان كىم جانە نە كەدەرگى دەگەن ساۋالعا توقتالايىق. ءبىر كەزدەرى مۇنىڭ باستى سەبەپشىسى مارقۇم يسلام كارىموۆ ەدى. كارىموۆ كوپ تاراپتى ارىپتەستىككە قارسى بولدى. مۇنداي ارىپتەستىكتىڭ ءتۇرىن قولدامادى ول. سوسىن ەڭ باستى فاكتور. ايماقتاعى مەملەكەتتەر ءبىرجاقتى كەلىسىمگە كەلە الماي وتىرعان جاعدايلار كوپ. ونىڭ ەڭ باستىسى سۋ-ەنەرگەتيكالىق رەسۋرس. سۋ ماسەلەسى شەشىلمەي ايماقتاعى ەلدەردىڭ وداققا بىرىگۋى دە مۇمكىن ەمەس»، – دەدى سۇلتانوۆ.
ساراپشى رۇستام بۇرناشيەۆتىڭ پىكىرىنشە، ورتالىق ازيا ەشقاشان ءبىر بولماعان. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ءوزى قازاقستان مەن ورتا ازيانى ەكى بولەك الىپ قاراستىرعان.

«كەدەرگىلەر دە بار. سونىڭ ءبىرى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون. قازاقستان مەن قىرعىزستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە. ولار ءبىر وداقتا ءجۇرىپ، ءبىر وداققا قوسىلا المايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى» دەدى ول.

ءوز كەزەگىندە «ستراتەگيا» الەۋمەتتىك جانە ساياسي زەرتتەۋلەر ورتالىعى قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى گۇلميرا يلەۋوۆا: «وداق تۋرالى

ماسەلە كوتەرگەندە بۇعان جالپى جاھاندىق دەڭگەيدە ەلدەردىڭ قالاي قارارىن، ولاردىڭ ستراتەگياسىن ەسكەرۋ قاجەت. اقش-تىڭ ماقساتى بۇل ايماقتا تۇگەلدەي، تازا شىنايى دەموكراتيا ورتانۋ.  ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تازا رەسەيدىڭ جوباسى. قىتايدىڭ دا ءوز كوزدەگەنى بار» دەدى ول.

ال ساياساتتانۋشى ءادىل كاۋكەنوۆ ارىپتەستەرىنىڭ سوزىنە قارسى شىقتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ورتا ازيانىڭ وداققا بىرىگۋىنە جول اشاتىن العىشارتتار وتە كوپ. بۇعان گەوگرافيالىق جانە مادەني فاكتور سەبەپ بولادى.

 

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار