سوڭعى جىلدارى جەرىنىڭ تۇگىن تارتساڭ مايى شىعاتىن جەتىسۋ وڭىرىندە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنان بولەك يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، سيفرلاندىرۋدى ەنگىزۋدى تولاعاي تابىستارعا قول جەتكىزگەنىن اكىممەن بولعان ەسەپتى كەزدەسۋدە ەستىپ بىلدىك. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋى ءۇشىن ايتا كەتەيىك، ءتورتىنشى وندىرىستىك ريەۆوليۋسيانى جۇزەگە اسىرۋ شەڭبەرىندە الماتى وبلىسىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان 40 كاسىپورىن ءوز ونەركاسىپتەرىن اۆتوماتتاندىرۋعا بەلدى بەكەم بۋعان. وسىلايشا وڭىردەگى كاسىپورىندار باسەكەلەستىك جاعدايدا ءوندىرىستى جاڭعىرتىپ، ەل ەكونوميكاسىن ەسەلەۋگە تۇبەگەيلى بەت بۇرىپتى.
جاڭا زاۋىتتاردا «يندۋستريا 4.0» ەلەمەنتى بار جوعارى ونىمدىلىكتى تەحنولوگيا قاراستىرىلعان. بۇل ەڭ الدىمەن ترانسۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن ىسكە اسىرىلاتىن ەكسپورتقا باعىتتالعان يننوۆاسيالىق ءوندىرىس ورىندارىنىڭ قۇرىلىسى بولماق. ءوز كەزەگىندە اماندىق باتالوۆ:
– ولاردىڭ العاشقى ناتيجەلەرىن قازىردەن-اق اتاۋعا بولادى. ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا 500 جۇمىس ورنى بولاتىن، جەرگىلىكتى شيكىزاتتان ازىق-تۇلىك وندىرەتىن «ماريەۆەن فۋد» زاۋىتىنىڭ ىسكە قوسىلاتىنىن سەنىممەن ايتا الامىن. جىل سايىنعى ءونىم كولەمى 24 ملرد. تەڭگە بولىپ، ونىڭ 70 پايىزى «قازاقستاندا جاسالعان» دەگەن برەندپەن ەكسپورتقا شىعارىلاتىن بولادى، – دەدى وبلىس باسشىسى.
سول سياقتى وبلىس اكىمى جىل سوڭىنا قاراي مايلاۋ ماتەريالدارىن ءوندىرۋشى «لۋكويل» زاۋىتىنىڭ ىسكە قوسۋ جۇمىستارى باستالاتىنىن، ونداعى ينۆەستيسيا كولەمى 27 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار «باۋمانن» نەمىس كومپانياسى ۇساق مال ەتىن تەرەڭنەن وڭدەي باستايتىنىن دا جەتكىزدى. ءوندىرىس وشاعى بولاشاقتا جىلىنا 30 مىڭ توننا دايىن ءونىم شىعارۋدى كوزدەپ وتىر ەكەن. بۇل زاۋىت تا ەكسپورتقا باعاتتالعان.
«وسىنىڭ ءبارى ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ كولەمىن 2020 جىلعا قاراي 1 ترلن. تەڭگەگە جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەدى ا. باتالوۆ.
ەسەپتە كەزدەسۋدە 2017 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا الماتى وبلىسىندا دامۋدىڭ وڭ سەرپىنى بايقالعان ايتىلدى. ماسەلەن، جالپى وڭىرلىك ءونىم 2،4 ترلن. تەڭگەدەن اسىپ، 2،7 %-دىق ءوسىمدى كورسەتكەن. وبلىسقا 527 ملرد. تەڭگە ينۆەستيسيا تارتىلىپ، بۇل كورسەتكىش بويىنشا ءوڭىر رەسپۋبليكادا العاشقى تورتتىككە ەنىپ وتىر.
باياندامادا ايتىلعانداي، ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 750 ملرد.تەڭگەدەن اسىپ، ءوسىم 2،9%-دى قۇرادى. وڭدەۋ سەكتورىنداعى شىعارىلعان ءونىم كولەمى 636 ملرد. تەڭگەگە جەتىپ، 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 66،2 ملرد. تەڭگەگە ارتتى. بۇگىنگى كۇنى وڭدەۋ سەكتورىنداعى وندىرىلگەن ءونىمنىڭ جالپى ونەركاسىپ ونىمىندەگى ۇلەسى جاعىنىن وبلىس ەلىمىز بويىنشا الدىڭعى قاتاردا، ياعني بۇل ۇلەس 85%-عا جەتكەن.
23 جۇيە قۇراۋشى كاسىپورىنداردا 373 ملرد. تەڭگەنىڭ ءونىمى ءوندىرىپ، ونەركاسىپتىڭ جالپى كولەمىنىڭ 49،7%-دى قۇراعان. وسىندا بەرەكەلى جۇمىستىڭ ارقاسىندا وبلىس اۋماعىندا 68 جاڭا كاسىپورىن اشىلعان. سونىڭ ناتيجەسىندە 1809 جۇمىس ورنى قۇرىلىپتى. ال يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىندا 8،7 مىڭ جۇمىس ورنى بار، ينۆەستيسيالىق قۇنى 319 ملرد. تەڭگەلىك بارلىعى 55 جوبا جۇزەگە اسىرىلعان.
– اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جالپى ءونىم كولەمى جاعىنان الماتى وبلىسى رەسپۋبليكادا ءبىرىنشى ورىندا. وتكەن جىلى بۇل كورسەتكىش 648 ملرد. تەڭگەنى، ءوسىم 3،3%-دى قۇرادى. بۇل ورايدا اگرارلىق سالادا جۇمىس ىستەگەن ەڭبەككەرلەردىڭ ۇلەسى زور، – دەدى ەسەپتى كەزدەسۋىندە وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ. اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىنىڭ القابى 15،6 مىڭ گەكتارعا ۇلعايىپ، 948 مىڭ گەكتاردى قۇراسا، ونىڭ 17%-ى ىلعال ساقتاۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ ارقىلى وڭدەلگەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. تاعى دا ايتا تۇسسەك وتكەن جىلى 1،3 ملن. توننا ءداندى-داقىل، 293 مىڭ توننا مايلى داقىل، 1،8 مىڭ توننا كارتوپ، جەمىس-جيدەك پەن كوكونىس ءونىمى وندىرىلگەن.
ءبىر عانا قانت قىزىلشاسىنىڭ القابى 9 مىڭ گەكتارعا جەتىپ، 363 مىڭ توننا ءونىم جينالىپ، شارۋالار 31 مىڭ توننا تازا قانت الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولعان.
جەتىسۋ وڭىرىندەگى ب ا ق القاپتارى 23 مىڭ گەكتارعا جەتتى، ينتەنسيۆتى باقتاردان بيىلعى جىلى 2،5 مىڭ توننا الما الۋ جوسپارلانىپ وتىر.
ال كارتوپ وسىرۋگە ماماندانعان رايىمبەك اۋدانىندا وسى جىلى وبلىس باسشىلىعىنىڭ قولداۋىمەن كارتوپ وسىرۋگە ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ، ارنايى اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارى ساتىپ الىناتىن 2 سەرۆيستىك-دايىنداۋ ورتالىقتارى قۇرىلعان-دى. بۇل ورايدا يرريگاسيالىق جۇيەلەردى قالپىنا كەلتىرۋگە دە قولداۋ كورسەتىلمەك. بۇل اۋداندا سىيىمدىلىعى 16 مىڭ توننالىق كوكونىس ساقتاۋ قويمالارى بۇرىننان بار. كارتوپ ءوسىرۋدىڭ قىر-سىرىن جاقسى بىلەتىن كەربۇلاق اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارى دا بۇل ىسكە اتسالىساتىن بولادى. بۇدان باسقا ىلە اۋدانىنداعى يندۋستريالدى ايماقتا «فارم فريتس» ترانسۇلتتىق كومپانياسىن تارتا وتىرىپ، كارتوپ وڭدەۋ جۇزەگە اسىرماق.
ەندىگى كەزەكتە الەۋمەتتىك باعىتتا اتقارىلعان جۇمىستار جايىندا دا از-كەم اڭگىمەلەي كەتسەك. وتكەن جىلى الماتى وبلىسىندا 15 دارىگەرلىك امبۋلاتوريا مەن فەلدشەرلىك-اكۋشەرلىك پۋنكت سالىنىپ، 8 نىسانعا كۇردەلى جوندەۋ جاسالدى. بيىلعى جىلى وسىنداي 18 نىسان تۇرعىزىلادى. ولاردىڭ قاتارىندا سارقان قالاسى مەن ۇزىناعاشتاعى پەرزەنتحانا دا بار. سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى مەحانيزمىن قولدانۋ ارقىلى تالدىقورعاندا جالپى قۇنى 7 ملرد. تەڭگە بولاتىن مەديسينالىق اقپاراتتىق جۇيەلەر مەن اۆتوماتتاندىرۋ كەشەنىن ەنگىزۋدىڭ ەكى جوباسى جۇزەگە اسىرىلا باستايدى دەپ كۇتىلۋدە.
– بيىلعى جىلى ءبىز مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە كوشۋدىڭ دايىندىق جۇمىستارىن اياقتاپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ ارقىلى مەديسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋىمىز كەرەك، – دەدى ا. باتالوۆ.
اتاپ وتسەك، سوڭعى ەكى جىلدا كومپيۋتەر ساتىپ الۋعا 352 ملن. تەڭگە ءبولىنىپ وتىر، بۇل جابدىقتالۋ دەڭگەيىن 100%-عا جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وبلىستىق، اۋداندىق اۋرۋحانالاردىڭ بارلىعى دا ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلعان، باسقا دا مەديسينالىق نىسانداردى قوسۋ جۇمىسى جالعاسۋدا.
بيىل الماتى وبلىسىندا «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا 251 تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ، 1126 پاتەر مەن 27 نىساننىڭ ينجەنەرلىك-كوممۋنيكاسيالىق جۇيەسىن جاساۋ جوسپارلانعان. ەسەپتى كەزدەسۋدە اماندىق باتالوۆ تالدىقورعان قالاسىندا «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا كوتتەدج قالاشىعى قۇرىلىسىنىڭ پيلوتتىق جوباسى جۇزەگە اسىرىلا باستاعانىنا توقتالىپ ءوتتى. وعان 2 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. بارلىعى 606 ءۇي بولسا، سونىڭ 48 پاتەرلىك 12 ءۇيى مەن124 كوتتەدجى بيىل سالىنباق.
– وبلىس تۇرعىندارىن باسپانامەن قامتۋ كورسەتكىشى ءبىر ادامعا شاققاندا ازىرگە 18،5 شارشى مەتردەن اينالادى. مەملەكەت باسشىسى جولداۋىندا 2030 جىلعا دەيىن بۇل كورسەتكىشتى 30 شارشى مەترگە جەتكىزۋدى مىندەتتەلگەن. ول ءۇشىن ءبىز ءتيىستى شارالاردى قابىلداپ، جىل سايىن پايدالانۋعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيلەردىڭ كولەمىن 1 ملن. شارشى مەترگە جەتكىزەتىن بولامىز، – دەدى ا. باتالوۆ.
وبلىس باسشىسى ءوز بايانداماسىندا حابارلاعانداي، وڭىردە «تۋعان جەر» جوباسى اياسىندا قۇنى 10،5 ملرد. تەڭگە بولاتىن 218 جوبا جۇزەگە اسىرىلسا، سونىڭ 6،6 ملرد. تەڭگەلىك 90 جوباسى اياقتالدى. ماسەلەن، «باتىر بابالار» مەموريالدى كەشەنى سالىنىپ، ەلباسىنىڭ «اتامەكەن» تاريحي-مادەني ورتالىعى اشىلدى. سونىمەن قاتار تالدىقورعاندا قازاقستان بويىنشا تۇڭعىش «رۋحاني جاڭعىرتۋ» ورتالىعى بوي كوتەرىپ، ىسكە قوسىلماقشى.
2018 جىلى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە قۇنى 6 ملرد. تەڭگەگە جۋىقتايتىن 159 ءىرى جوبانىڭ رەەسترى ازىرلەندى. بۇل ورايدا «تۋعان جەر» جوباسى بويىنشا تالدىقورعان قالاسىندا جابىق باسسەين، قاراساي، الاكول اۋداندارىندا دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلمەك. سول سياقتى پانفيلوۆ اۋدانىندا «وربۇلاق» مەموريالدى كەشەنى تۇرعىزىلادى.
نۇرلان اۋباكىر
