اقشاسى كوپ كىسىلەر ولمەيتىندەي كورىنەدى. ويتكەنى ولاردىڭ كەز-كەلگەن دەرتتەن ەمدەلۋىنە، ايىعىپ كەتۋىنە قاراجاتى جەتكىلىكتى دەپ ويلاسىز. امال قانشا، ءومىردىڭ ءوز زاڭدىلىعى سوندا، اجال ادام تاڭدامايدى، جاسقا قارامايدى. ءار كىسى ماڭدايىنا جازىلعاندى كورەدى.



بىلتىر دوڭگەلەنگەن دۇنيەنىڭ دۇبىرىنە ءدۇبىر قوسقان ميللياردەر ۇلكەن ديەۆيد روكفەللەر نيۋ-يوركتە كوز جۇمدى. ىلە-شالا ساياساتكەرلەر «بۇل اقش-تىڭ جانە الەمدىك ساياساتتا قالىپتاسقان جاعدايدى ەپتەپ بولسا دا شايقالتۋى مۇمكىن» دەگەن بولجام جاسادى.  ويتكەنى اقشا جۇرگەن جەردە الاساپىران تىرشىلىك تە تەڭسەلىپ تۇرادى. ول كوز جۇمعان كۇنى 101 جاستا ەدى، ەكى اي شىداعاندا 102 جاسىن قارسى الار ەدى…

2017 جىلى 20 ناۋرىزدا Forbes جۋرنالى جاريالاعان بايلاردىڭ تىزىمىندە  رەيتينگ بويىنشا روكفەللەر 581ء-ى ورىندى يەلەنگەن. جالپى بايلىعى 3،3 ملرد دوللاردى قۇرايتىن قالتالى قاريا تۋرالى Forbes «جەر شارىنداعى ەڭ كارى ميللياردەر» دەپ جاريالادى. كوپ ۋاقىت وتپەي  قاريانىڭ قىرۋار قاراجاتى توڭىرەگىندە الىپقاشپا اڭگىمە كوبەيدى.

ۇلكەن ديەۆيد روكفەللەر  الەمدەگى اقسۇيەكتەردىڭ ءبىرى. سەبەبى، ونىڭ  تريلليونداعان دوللارعا باعالاناتىن  اكتيۆتەرى اقش-تىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن قۇرايدى. سوندىقتان روكفەللەردىڭ  ءولىمىن الەمدىك ماشتابتاعى وقيعا دەۋگە نەگىز بار. ونىڭ جانىندا اقش كونگرەسىنىڭ نەمەسە  ترانسۇلتتىق  كورپوراسيا باسشىسىنىڭ ءولىمى تۇككە تۇرمايدى.

روكفەللەرلەر وتباسىنىڭ قۇپياسىن بىلۋگە قۇمارتۋشىلار دا جەتكىلىكتى. مارقۇمنىڭ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن روتشيلد وتباسىمەن باسەكەلەس بولعانىن ايتادى. تەك 2012 جىلى 96 جاستاعى ديەۆيد روكفەللەر مەن 76 جاستاعى لورد دجەيكوب روتشيلد ءوز كاپيتالدارىن بىرىكتىرىپ، 40 ميلليارد دوللارعا باعالانعان اكتيۆتەردى باسقاراتىن كومپانيا قۇرعان.

بۇرىندارى قارعي-قاباق بولىپ جۇرەتىن ەكى بايدىڭ بىرىگۋى كوپ ادامدى ويعا قالدىرادى. وسىعان دەيىن ءوز الەمدەرىن وزدەرىنشە قالىپتاستىرعان ەكى ادامنىڭ بايلىعى الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياساتقا كۇندەردىڭ كۇنىندە ىقپال ەتەرىن ساياساتكەرلەردىڭ ءىشى سەزدى. اسىرەسە روكفەللەردىڭ توبى كەزىندە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا دا ءوز ءامىرىن جۇرگىزگەن.

ديەۆيد روكفەللەر — امەريكالىق بانكير، مەملەكەت قايراتكەرى رەتىندە تانىمال. ۇرىم-بۇتاعىمەن تاقتا وتىرعان ولاردىڭ اراسىندا ديەۆيد روكفەللەر تانىمالدىعىمەن تاڭعالدىرعان. 1936 جىلى گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. 1940 جىلى چيكاگو ۋنيۆەرسيتيەتىندە ەكونوميكادان دوكتورلىعىن قورعاپ، سول جىلى مەملەكەتتىك قىزمەتكە ورنالاسادى.

1941-1942 جىلدارى ديەۆيد روكفەللەر قورعانىس دەپارتامەنتىندە جۇمىس ىستەيدى. 1942-1945 جىلدارى اسكەردە بولىپ، كاپيتان دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلەدى. سوعىس جىلدارى سولتۇستىك افريكا مەن فرانسيادا قىزمەت ەتەدى. فرانسۋز ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن. سوندىقتان بولار، ءبىراز ۋاقىت پاريجدەگى اقش ەلشىلىگىندە اسكەري اتتاشەنىڭ كومەكشىسى بولعان. تەك 1946 جىلى چەيز مانحەتتەن بانكتە جاڭا ءومىرىن باستايدى. سول جىلدارى ەڭ از جالاقىمەن ءۇش جىلىن وتكىزەدى. 1947 جىلى ءوز ەركىمەن لاتىن امەريكاسى بولىمىنە اۋىسىپ، ناعىز قاراجات تابۋدىڭ قايناعان ورتاسىنا تۇسەدى.

1949 جىلى روكفەللەر ۆيسە-پرەزيدەنت بولىپ تاعايىندالىپ، لاتىن امەريكاسىنداعى بارلىق وپەراسيالاردى قاداعالاۋعا الادى. ال 1961 جىلى ديەۆيد روكفەللەر Chase Manhattan Bank پرەزيدەنتى بولىپ، 1969 جىلى ديرەكتورلار كەڭەسىن باسقارادى. ءتىپتى كەڭەستەر وداعىنىڭ نارىعىنا شىعىپ، 1964 جىلى نيكيتا حرۋششيەۆپەن جۇزدەسەدى. وسىلايشا ساياساتتان گورى ەكونوميكانى ويلايتىن ول ءوزى باسقاراتىن بانكتىڭ 70 ەلدە بولىمشەسىن اشادى.

د. روكفەللەر كوپتەگەن ەلدەردىڭ كورنەكتى باسشىلارىمەن ءتىل تابىسقان تۇلعا.  ولاردىڭ اراسىندا  جۇڭگو باسشىسى دەن سياوپين، يراننىڭ سوڭعى شاحى موحاممەد رەزا پەحليەۆي، مىسىر پرەزيدەنتى انۆار سادات،  كسرو باسشىسى ميحايل گورباچوۆ. بوريس ەلسين، كۋبا باسشىسى فيدەل كاسترو تاعى باسقالار بولدى. وسىنىڭ ءوزى ونىڭ بىلىكتى قارجىگەر عانا ەمەس، كورەگەن ساياساتكەر ەكەندىگىن دە دالەلدەيدى.

قوعامدىق جۇمىستارعا دا بەلسەنە ارالاسقان قايراتكەر ءارى قارجىگەر قايىرىمدىلىق شارالارىنان دا قۇر قالماعان. 2006 جىلى The New York Times گازەتى ونىڭ قايىرىمدىلىق شارالارىنا جۇمساعان قاراجاتى  900 ميلليون  دوللاردان اسقانىن حابارلادى. 2008 جىلى روكفەللەر 100 ملن دوللاردى گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنە جۇمسادى.

مىنە، ناعىز پاتريوتتار ەلىنە  وسىلاي قىزمەت ەتسە كەرەك-تى.

 

جولداسبەك دۋاناباي

 

دەرەككوزى: "ايقىن" گازەتى