فورۋمعا قاتىسۋشىلار اتاپ وتكەندەي، سيفرلاندىرۋ – بۇل ەڭ الدىمەن تۇرعىندارعا ارنالعان. ماسەلەن، استانادا بەلگىلى ءبىر ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ءبىرقاتار smart جوبالار جۇزەگە اسىرىلۋدا.
مىسالى Smart Astana قولدانباسى – مەملەكەتتىك جانە كوممەرسيالىق 70-تەن استام سەرۆيستەر مەن قىزمەتتەردى كورسەتۋ. ەڭ تانىمالداردىڭ قاتارىندا – دارىگەردىڭ قابىلداۋىنا جازىلۋ، ونى ۇيگە شاقىرتۋ، ايىپپۇلدار مەن اكىمشىلىك بۇزۋشىلىقتاردى تەكسەرۋ، دارىگەردىڭ رەيتينگىن قاراۋ، ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراعىن جانە كەڭ تارالعان انىقتامالاردى «شىنايلىعىن» تەكسەرۋ، سونداي-اق «بەلسەندى تۇرعىن» قىزمەتى بار.
بۇل جەردە استانالىقتار قالا ماسەلەلەرىن شەشۋگە ساۋالنامالار مەن ۇسىنىستار ارقىلى قاتىسادى. ساۋالنامالاردى تولتىرا وتىرىپ، تۇرعىندار سىيلىققا الماستىرىپ الۋعا بولاتىن ۇپايلار جينايدى. مۇنداي سىيلىقتاردىڭ ءبىرى Smart Astana موبيلدىك قولدانباسىندا «اتامەكەن» ۇكپ دايىنداعان ساۋالناما-سكرينينگىن تولتىرعاندار اراسىندا «استانا» - «Manchester United» ماچىنا بيلەتتەر بولماق.
ۇستىمىدەگى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا سارىارقا اۋدانىندا «قاتىسۋ بيۋدجەتى» اكسياسى ىسكە قوسىلعان بولاتىن. ول تۇرعىندارعا اۋدان اكىمدىگى 500 ملن. تەڭگەنى نەگە جۇمساۋى ءتيىس دەگەن ماسەلەنى انىقتاۋ مۇمكىندىگىن بەردى. قاتىسۋ پروسەسى قاراپايىم جانە بارىنشا اشىق.
جوبا ءۇشىن اۋداننىڭ باسقا تۇرعىندارى داۋىس بەرەدى، جانە ەگەر ول ەڭ كوپ داۋىس جيناعان بولسا، اكىمدىك سونى جۇزەگە اسىرادى. بۇدان باسقا، قالا اشىق دەرەكتەر پورتالىن (Open Data) دامىتىپ وتىر. ول 8 ساناتتار (ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، كولىك، تكش، قالا قىزمەتتەرى، ەكولوگيا، جاڭالىقتار مەن ءىس-شارالار) بويىنشا 20 دەرەكتەر جيىنتىعىن ۇسىنادى. ەگەر ستاتيستيكاعا قارايتىن بولساق، كىرۋى جاعىنان ۇزدىك 5-تىككە مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار تۋرادى اقپارات، اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار تۋرالى اقپارات، 109 قىزمەتىنە جۇگىنۋ، مارتەبە جانە جاۋاپ الۋ، اۆتوبۋستاردىڭ ونلاين قوزعالىسى تۋرالى دەرەكتەر، سونداي-اق پيك ءتىزىمى كىرەدى. سونىمەن قاتار، «Big Data» جوباسى دا بەلسەندى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى.
بۇل جاساندى ينتەللەكت (زياتكەرلىك) نەگىزىندە بولاشاق جاعدايلاردى بولجاۋ جانە ۇلگىلەۋ ءۇشىن ۇلكەن كولەمدى دەرەكتەردى باسقاراتىن جانە تالدايتىن اقپاراتتىق جۇيە. ەلوردادا 100% قازاقستاندىق ءونىم ەنگىزىلگەن. بۇگىنگى كۇنى جۇيە 307 باقىلاۋ وبەكتىلەرى بويىنشا 104 دەرەككوزىن بىرىكتىرەدى. بىلىمگە كەلەتىن بولساق، استانا تۇرعىندارى بالاباقشاعا، مەكتەپكە نەمەسە كوللەدجگە ونلاين جازىلا الادى. پەداگوگتاردىڭ اتتەستاتتاۋدان ءوتۋ پروسەسى اۆتوماتتاندىرىلعان. بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ينتەرنەت جەلىسىنە قوسىلعان. مەكتەپتەردە بىرەگەي تولەم جۇيەسى ەندىرىلىپ جاتىر: ءبىر كارتا- ءۇش شەشىم. بۇل اسحانادا اقشاسىز ەسەپ ايىرىسۋ، جول اقىسىن تولەۋ جانە بالانىڭ ساباققا كەلۋىن قاداعالاۋ. بارلىق مەكتەپتەر روبوتوتەحنيكا بولمەلەرىمەن جابدىقتالعان، 36 مەكتەپتە STEM زەرتحانالارى اشىلعان، بالاباقشالار بازاسىندا روبوتوتەحنيكا نەگىزدەرىن زەرتتەۋ جونىندەگى 20 الاڭ ىسكە قوسىلعان. بۇدان بولەك، ەلوردادا تۇڭعىش رەت جەكە بالاباقشالاردا ينكليۋزيۆتى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋگە مەملەكەتتىك تاپسىرىس ورنالاستىرىلدى.
2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جەكە بالاباقشالارداعى مەملەكەتتىك تاپسىرىستى جۇزەگە اسىرۋ ايدان اكىمدىكتەرىنەن نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسىنا كوشىرىلدى. ورتالىقتاندىرۋ وزىندىك قيىندىقتار تۋعىزدى – كەلۋ تابەلدەرىن جانە باسقا ەسەپتىلىكتى وتكىزۋ كەزىندە كەزەك پايدا بولادى. وسىنداي ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن كەلۋدىڭ ەلەكتروندى تابەلدەرى ەنگىزىلدى. وسىلايشا، اكىمدىكتە ىس-جۇزىندە ادامنىڭ ءوزىنىڭ بولۋ قاجەتتىلىگىن جويىلادى – مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا بارلىق ەسەپتىلىك سيفرلاندىرىلۋدا.
