ەكس-پرەزيدەنت نازاربايەۆ اتىشۋلى مەمۋارىندا وزبەكستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆپەن دوستىعىن باياندايدى. ءابىش ۇلى «وزبەك – ءوز اعام» دەگەنگە كەلتىرە قازاق پەن وزبەكتىڭ باۋىرلاستىعىن ءسوز ەتكەن دەپ جازادى Dalanews.kz.
«مەنىڭ ءومىرىم. بوداندىقتان – بوستاندىققا» اتتى كىتاپتا كسرو ىدىراعاننان كەيىنگى تمد ەلدەرىنىڭ ساياسي-يدەولوگيالىق ماسەلەسى تالقىلانادى. اسىرەسە، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ تۇركىستان كونفەدەراسياسىن قۇرۋ يدەياسى نەگە ىسكە اسپاعانى اشىپ ايتىلعان.
بۇعان قوسا ن.نازاربايەۆ ساياساتتاعى ارىپتەسى – كارىموۆ تۋرالى ويىن ساراپتاپ، ونىڭ بىربەتكەي ۇستانىمىن العا تارتقان. بوريس ەلسينمەن ۇساق باسىنەن باستاپ، قازاقستان-وزبەكستان اراسىنداعى قارىم-قاتىناس شەت قالمايدى.
«ەلسين مەن كارىموۆ ءبىرىن-بىرى جاقتىرا بەرمەيتىن. ءبىر ۇستەلدە وتىرسا، كىرجىڭدەسىپ قالاتىن ەدى. كارىموۆ ەلسينمەن كەزدەسە قالا، جانىنا مىندەتتى تۇردە مەنى ەرتىپ جۇرەتىن...
13 جەلتوقساندا تۇركىمەنستان استاناسى – اشحابادتا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ كوشباسشىلارى جينالدى. س.نيازوۆ، ي.كارىموۆ، ا.اكايەۆ جانە مەن. كەلىسسوز ۇستەلىنە وتىرعانىمىز سول ەدى، تۇركىمەنستان تاراپى بەلوۆەج كەلىسىمىنە جاۋاپ رەتىندە تۇركى وداعىن، ياعني ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ كونفەدەراسياسىن قۇرۋدى ۇسىندى.
ب.ن.ەلسين بىرنەشە رەت اشحابادقا حابارلاسىپ، نە شەشكەنىمىزدى بىلمەككە تالپىندى. ول تۇركى وداعىنىڭ قۇرىلعانىن قالامادى. ورتا ازيا ەلدەرىن رەسەيگە جاقىن ۇستاعىسى كەلدى. كەزدەسۋ اياقتالامىن دەگەنشە بەلوۆەج كەلىسىمى بويىنشا قاتىسۋشىلار دا، م.س.گورباچوۆ تە ساعات سايىن قوڭىراۋلاتتى. بۇل داۋدىڭ سوڭى ۋشىعىپ كەتۋگە شاق تۇردى. مەن مۇنداي ءبولىنىستىڭ سوڭى سلاۆياندار مەن تۇركىلەردىڭ قاقتىعىسىنا ۇلاسارىن ەسكەرتتىم. ونىڭ ورنىنا تاۋەلسىز مەملەكەتتەر قاۋىمداستىعىن قۇرۋ تۋرالى يدەيانى ورتاعا سالدىم. مىنە، سول ساتتە كارىموۆتىڭ قولداۋى وسى ءىستى ءبىرجاقتى ەتكەن ەدى»، – دەلىنگەن مەمۋاردا.
كىتاپتا كارىموۆتىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى (اۋەلگى اتاۋى - ەۆرازەس، رەد.) سىناعانى، نازاربايەۆتىڭ وداقتى قۇرۋ ارەكەتىنە قاتىستى پىكىر بىلدىرگەنى قامتىلعان.
«اتالعان جوبا قازاقستاننىڭ وزىندە بىردەن قولداۋعا يە بولمادى. ۇسىنىسىمدى وزبەكستان پرەزيدەنتى يسلام كارىموۆ پەن تۇركىمەنستان پرەزيدەنتى ساپارمۇرات نيازوۆ تا قۇپتامادى. ولار بۇل جوبانى كەيىنگە قالدىرىپ، اقىلداسۋدى ۇسىندى.
كارىموۆ ءبىرقاتار باسىلىمعا: "مۇنداي قۇرىلىمنىڭ قازىرگى بۋىنعا، كەلەر ۇرپاققا قاجەتى قانشا؟ كەشە عانا ەگەمەندىك العان ەلدەردىڭ توبەسىنەن قارايتىن ساياسي ۇيىم قۇرعاننان نە ۇتامىز؟" دەپ مەنىڭ يدەيامدى اشىق سىنعا الدى. ول بۇل باستاماعا ۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولدى.
الايدا ونداعان جىل قازاقستاننىڭ ۇسىنىسىن قولداماعان وزبەكستان 2005 جىلى وداققا قوسىلۋعا نيەت ءبىلدىرىپ، 2006 جىلى باقىلاۋشى ەل ستاتۋسىن الدى. باسا ايتقىم كەلەدى، 2016 جىلى ەل تىزگىنىن ۇستاعان شاۆكات ميرزيويەۆ العاشقى قازاقستان مەن وزبەكستاننىڭ باۋىرلاستىق بايلانىسىن نىعايتۋعا كۇش سالدى»، – دەيدى نازاربايەۆ.
وسى ارادا ەكس-پرەزيدەنتتىڭ كەيبىر تاريحي فاكتىلەردى بۇرمالاپ جىبەرگەنىن اشىق ايتقان ءجون.
اتاپ ايتقاندا، 2008 جىلى تاشكەنت باعىت-باعدارى كۇماندى ەۆرازەس-تەن شىعۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان. 2015 جىلى وسى ۇيىمنىڭ ىرگەتاسىندا قۇرىلعان ەۋرازيالىق وداققا دا قوسىلعان جوق. 2020 جىلى تاشكەنت وسى وداققا تەك "تاۋەلسىز باقىلاۋشى" رەتىندە عانا كىردى.
ەستەلىكتە وزبەكستاننىڭ ساياسي ماڭىزى ەسكەرۋسىز قالمايدى. 2015 جىلى تۇركيانىڭ اۋە كۇشتەرى رەسەيدىڭ ۇشاعىن اتىپ تۇسىرگەندە تاشكەنتتىڭ بىتىمگەرلىك قادامعا بارعانى ايتىلعان. وسى وقيعادان كەيىن ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناس كۇرت ناشارلادى.
نازاربايەۆ تۇركيا مەن رەسەي اراسىنداعى دوستىق قارىم-قاتىناستى قالپىنا كەلتىرۋگە كوپ كۇش سالعانىن، اتاپ ايتقاندا، تۇركيانى ەردوعاننىڭ اتىنان پۋتينگە حات جازۋعا شاقىرعانىن جازادى. ايتۋىنشا، تۇركيا بۇل ۇسىنىستى ماقۇلداپ، قازاقستاندىق ديپلوماتتارمەن بىرگە حاتتىڭ ءماتىنىن دايىنداعان.
«اقىرىندا بۇل ءتۇيىن تاشكەنتتە تارقادى. 2016 جىلى وزبەكستان استاناسىندا شىۇ-نا مۇشە مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى ءوتتى. اراداعى كەلىسىم بويىنشا تۇركيا پرەزيدەنتى پۋتينگە سول حاتتىڭ كوشىرمەسىن جىبەرۋى كەرەك ەدى. ەلشى ج.تۇيمەبايەۆ سول كەزدە تۇركيانىڭ پرەزيدەنتى ر.ەردوعان كوشىرمەنى ەمەس، ءتۇپنۇسقانى جىبەرۋدى ۇيعارعانىن ايتتى. ول ءۇشىن كومەكشىسى يبراگيم قالىندى ارنايى ۇشاقپەن تاشكەنتكە جىبەرمەكشى بولدى.
بۇل جەردە ءبىرقاتار ماسەلە تۋىنداعان ەدى. وزبەك استاناسىنىڭ اسپانى جابىق، ويتكەنى اۋقىمدى شارا وتكەلى تۇر. امال بولماعاسىن، ۇشاقتى شىمكەنتكە قوندىرىپ، حاتتى كولىكپەن جەتكىزبەكشى بولدىق. ءبىراق، كارىموۆ تاۋەكەل ەتىپ، تۇرىك ۇشاعىن تاشكەنتكە قوندىرۋعا رۇقسات بەردى. سول ۋاقىتتا تۇرىك ۇشاعى قازاقستان اسپانىندا قالىقتاپ، جانارمايى سارقىلىپ، قاي اۋەجاي قابىلدايتىنىن بىلمەي دال بولعان ەدى.
وسىلايشا، قالىن مىرزا دەر كەزىندە جەتىپ، حات ءپۋتيننىڭ قولىنا ءتيدى. رەسەي پرەزيدەنتى ونى وقىپ، ءتۇرى سۇرلانىپ كەتكەنى راس. الايدا، مەن ەردوعاننىڭ تاتۋلاسۋعا دايىن ەكەنىن، ونى قولداۋ كەرەگىن ايتتىم. پۋتين دانالىعىن تاعى ءبىر دالەلدەپ، قۇلاق ءتۇردى، كەيىننەن ەكەۋى تەلەفون ارقىلىپ تىلدەسىپ، ءتۇسىنىستى»، – دەيدى ءابىش ۇلى.
وزبەكستاندى شيرەك عاسىردان استام باسقارعان كارىموۆ ءوز ەلىنىڭ تاريحىندا ويىپ تۇرىپ ورىن الادى. ەكونوميكاسىن العا سۇيرەۋدە دە ەڭبەگى زور دەپ پايىمدايدى نازاربايەۆ كىتابىندا.
«1998 جىلى استانانى تانىستىردىق. بۇل اۋقىمدى حالىقارالىق شارا ەدى، تمد ەلدەرىنىڭ باسشىلارىنىڭ باسى قوسىلدى. سول كەزدە كارىموۆ «استانانى اۋىستىرىپ، جاڭا قالانى قايتا تۇرعىزۋ ءۇشىن ۇلكەن جۇرەك كەرەك. ال، ول مەنىڭ دوسىم نۇرسۇلتاندا بار» دەگەن جۇرەكجاردى وي ايتقان ەدى»، – دەپ ەسكە الادى ەكس-پرەزيدەنت.
كىتاپتا كارىموۆپەن بەيرەسمي كەزدەسۋدە بۇكپەسىز اڭگىمەگە دەن قويىپ، ءبىراز ماسەلەنى تالقىعا سالعانىن دا ەسكە الادى نازاربايەۆ.
ايتا كەتەيىك، ەكس-پرەزيدەنت مەمۋاردىڭ ءبىر داناسىن قازىرگى وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆكە سىيلاعان.
