ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي “ناۋرىز شىمكەنتتەن باستالادى” اتتى مەگاجوبانىڭ اياسىندا ءبىراز دۇنيە ويلاستىرىلعان.
“الايدا ەپيداحۋال ويدى تولىق ىسكە اسىرۋعا مۇرشا بەرمەدى. دەسە دە ناۋرىزدى تەك ءوز جۇرتىمىز ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيدە تويلايتىن، جىلدا بۇكىل جاھان جۇرتى كوز تىگەتىن مەرەكەگە اينالدىرۋعا بولادى ەكەن. كوز جەتتى”، – دەيدى ول.
ونىڭ پىكىرىنشە جاھاندىق مەيرام ۇيىمداستىرۋ دا كرەاتيۆ يندۋسترياعا جاتادى. وسى تۇرعىدان تابيعاتتىڭ ءتول جاڭا جىلىن قازاقستان «مەنشىكتەپ» الىپ، الەمدىك دەڭگەيگە شىعارۋعا سۇرانىپ تۇر.
شىڭعىس مۇقان اتاپ وتكەندەي ناۋرىز قولدان جاسالعان مەيرام ەمەس. ماسەلەن گەرمانياداعى وكتوبەرفەستكە سىرا ىشۋگە سەگىز ميلليون ادام كەلەدى، ساكۋرانىڭ گۇلدەگەنىن كورۋگە جاپون جەرىنە ون ميلليونداپ ادام كەلەدى.
“قولدان جاساعان مەيرامدارعا قاراعاندا ناۋرىزداي تابيعاتتىڭ ءتول مەرەكەسىن نەگە قازاقستاندا، ونىڭ ىشىندە ناعىز ناۋرىز كەلەتىن جايماشۋاق شىمكەنتتە تويلاماسقا؟! تۇپتەپ كەلگەندە ەگەر ناۋرىزدى جوعارىدا اتى اتالعان ماسشتابقا شىعارا الساق، شىمكەنت ەمەس، بۇكىل قازاقستاننىڭ كرەاتيۆ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا تۇرتكى بولادى. ايماقتىق تۋريستىك برەندىمىز وسىلاي قالىپتاسپاي ما؟”، – دەگەن ساۋال قويادى شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
شىمكەنت اكىمدىگى ناۋرىزدى اۋقىمدى دەڭگەيدە تويلاۋدى ءداستۇرلى شاراعا اينالدىرماق. شىڭعىس مۇقان الداعى 10 جىلدا ناۋرىزدى ءبىر ميلليون ادام كەلىپ كورەتىن مەرەكەگە ۇلاستىرۋعا مۇمكىندىك بار دەپ سانايدى.
وسى رەتتە بىرەر كۇن بويى قىزۋ تالقىلانعان ماسەلەگە قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن ول ناۋرىزعا قانشا اقشا قارالعانىن ايتقان ەكەن.
“جالپى، مادەنيەتكە قانشا اقشا قارالدىدان باستايىقشى. 3 ملرد. تەڭگەدەن ءسال-اق اسادى. بىلتىر شىمكەنت قالاسىنىڭ بيۋدجەتى 456 ملرد. تەڭگە بولسا، مادەنيەتكە بولىنگەن قارجى 1%-عا دا جەتپەيدى ەكەن.
سودان كەيىن قايداعى كرەاتيۆ ەكونوميكا! قايداعى مادەنيەت!
ال ەندى ول قارجىعا 2 مىڭعا جۋىق قىزمەتكەر ايلىق الىپ وتىرعان 19 مەكەمە بار. ءىس-شارا وتكىزۋگە جىلدا 600 ملن. تگ قارجى قارالادى. بىلتىر دا، بيىل دا، ارعى جىلى دا سولاي.
وتكەن سەسسيادا 572 ملن. تگ قارالدى. ونى ناۋرىزعا سونشا اقشا جۇمسالدى دەپ الاقاشتى دۇرمەككە ىلەسكەندەر! ءبىرى بىلمەي شاپقىلاسا، بىرەۋلەر ادەيى مازداتادى.
شىنى كەرەك، ول اقشا ءالى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ ەسەپ-شوتىنا تۇسكەن جوق. كۇنى بۇگىن ناۋرىزعا اكىمدىك ءبىر تيىن تولەگەن جوق”، – دەدى ول.
ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي وتكەن مەرەكەنى ۇيىمداستىرۋشىلار ءوز قاراجاتىنا جاساعان.
“ەرتەڭ، ءساۋىر ايىندا ءار مەكەمە تيىنىنا دا دەيىن ساناپ، قۇجاتتارىن تاپسىرادى. اسا ۇقىپتىلىقپەن قابىلداپ الامىز. ەشكىمنىڭ ەكى باسى جوق. سوسىن قانشاما تەكسەرىلەدى. بيۋدجەتتىڭ اقشاسى وينايتىن زات ەمەس.
سونىمەن، ناۋرىز مەرەكەسى اياسىندا 103 ءىس-شارا ءوتتى. ناۋرىزعا 213 ملن. تگ قارالدى، ءبىراق ءالى تولەنگەن جوق. ەرتەڭ قۇجاتتارىمەن قابىلداپ العاندا ءالى دە ناقتىلانادى.
ال ەندى وسى اقشا جەلگە ۇشتى ما؟ جوق، ارينە. مادەني ءىس-شارالارعا قاتىسۋشىلارعا ايلىق بولدى، كونكۋرستاردىڭ جەڭىمپازدارىنا سىيلىق بولدى، ايتەۋىر قالانىڭ ەكونوميكاسىنا قايتا قۇيىلدى”، – دەدى ول.
وسى ارادا ول ءىستىڭ بايىبىنا بارماي، ايقايعا ايداق قوسىپ جاتقان كەيبىر ازاماتتارعا وكپە-رەنىشىن بىلدىرگەن ەكەن.
“بىرەۋلەر بەلگىلى ءبىر جىمىسقى ماقساتىن ورىنداۋ ءۇشىن تاسادان تاس اتسا، ەكىنشى بىرەۋلەر (اراسىندا ءوزىم تانيتىن تۇلعالى ازاماتتار دا بار) بوسقا شاپتى. اقپاراتتىق لاس تەحنولوگيالاردى قولدانىپ ءجۇرىپ وزدەرى دە كىرلەدى.
ءبىراق مىڭ العىس! ءار نارسەنىڭ قايىرى بار. ءوستىپ ءجۇرىپ ءبىزدىڭ ناۋرىز جوبامىزدىڭ، شىمكەنتتەن باستالاتىن ناۋرىزىمىزدىڭ داڭق-داقپىرتىن اسىردى. ەل حابارلاندى.
ايتپاقشى، وسى ناۋرىزدا بۇكىل قازاق ەلىنە «ناۋرىز شىمكەنتتەن باستالادى» دەپ شاقىردىق. قالىڭ بۇقارانى ماگنيتشە تارتاتىن جىل سايىنعى ءداستۇرلى سيمۆولدىق شارا بولدى”، – دەدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا شارانىڭ داقپىرتى كۇللى قازاقستانعا تاراپ، ناۋرىز تويلاۋعا حالىق كوپتەپ كەلگەن.
ادەتتە مەرەكە-دەمالىستاردا 30-40% ارەڭ تولاتىن قوناقۇيلەر 80-100% تولعان. ايتا كەتەلىك، شىمكەنتتىڭ قوناقۇيلەرىندە 7 مىڭنان استام توسەكورىن بار.
“شىمكەنتتەگى ناۋرىزعا شامامەن 30-50 مىڭ ادام كەلدى. تەك قوناقۇيلەردىڭ مۇمكىندىگىن ەسەپتەگەندە. اعايىن-تۋماسىنا قونىپ، پاتەر جالداعانداردى ەسەپكە دە المادىق. جالپى، ناۋرىزدىڭ ەكونوميكالىق اسەرى 1 ملرد تەڭگەدەن استى.
ەندى كەشە ماعان رەستوراتورلار مەن بىرەر ءقوناقۇيدىڭ باسشىلارى شىقتى. كەلەر جىلى ناۋرىزدى وسى فورماتتا جالعاستىرۋىمىزدى سۇرايدى. ودان بولەك ءار مەزگىلدە بىرەگەي كورمەلەر مەن فەستيۆالدەر وتكىزىپ تۇرۋدى وتىنەدى. بۇل ءالى يگىلىك پەن تابىستىڭ باسى.
ابدەن اينالىس العاندا شىمكەنتتىكتەردىڭ ناۋرىزعا ساي ينفراقۇرىلىمىن قامداپ العانداعى جەتىستىكتەرىن كورەسىزدەر!”، – دەيدى شىڭعىس مۇقان.
ونىڭ اتاپ وتكەنىندە ناۋرىز ءساتتى شىققان، سول سەبەپتى جۇمىس جالعاسى تابادى.
“وسى تويدان كاسىپكەرلەر تابىسقا مولىنان كەنەلىپ جاتسا، قالامىز تۋريستەرگە تولى بولسا، قوسىمشا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، بيۋدجەتتىڭ كىرىسى ارتسا، تەك شىمكەنت ەمەس، يگىلىگىن بۇكىل ەلىمىز كورىپ، ءداستۇرلى تويىمىز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋعا قىزمەت ەتەتىن بولادى. ناۋرىز تويىنىڭ ماقساتى توي تويلاۋ ەمەس، قالامىزدىڭ دامۋىنا سەپ بولۋ”، – دەدى ول.
…
ايتا كەتەلىك بۇدان بۇرىن Zertteu Research Institute قوعامدىق قورى ءوزىنىڭ Facebook الەمجەلىدەگى پاراقشاسىندا شىمكەنتتەگى ناۋرىز مەرەكەسىنە 565 ملن تەڭگە جۇمسالعانى جونىندە حابارلاعان. ارتىنان الگى تاقىرىپتى جەلى بەلسەندىلەرى ءىلىپ اكەتىپ، اكىمدىكتى “ىندەت كەزىندە قىرۋار اقشانى ءراسۋا قىلدى” دەپ ايىپتاعان.
وسىعان وراي شىمكەنت قالالىق مادەنيەت، تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆتەر باسقارماسىنىڭ ارنايى بريفينگ وتكىزىپ، «ناۋرىز – شىمكەنتتەن باستالادى» اتتى مەگاجوباسى اياسىندا 103 ءىس-شارا وتكەنىن، مەرەكەلىك جيىندارعا 213 ملن تەڭگە جۇمسالعانىن ايتقان.
“قازنەتتە تالقىعا تۇسكەن 572 ملن تەڭگە شىمكەنت قالاسى ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قولداۋىمەن جىل سوڭىنا دەيىن وتكىزىلەتىن ءىس-شارالارعا بولىنگەن. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە وراي 157 مەرەكەلىك جيىن وتكىزۋدى جوسپارلاعانبىز. ءبىراق ەپيدەميولوگيالىق احۋالعا بايلانىستى ولاردىڭ سانى قىسقاردى”، – دەدى باسقارما باسشىسى.
