1980 جىلداردىڭ اياعى، 1990 جىلداردىڭ باسىندا شىنجاڭدا قالامعا تالاسقان قالىڭ جاستار باسپاسوزدە بايگەگە قوسىلدى. توبى دا، توپانى دا مول ەدى. سولاردان ساناۋلى جىگىت، قىزدار قارا ءۇزدى. قازىردە ارامىزدا اعا-اپەكە بولىپ جۇرگەن تۇرسىنحان زاكەن، عالىم قاليبەك، كەرىم ەلەمەس، داۋلەتبەك بايتۇرسىن، ءلاززات يگىسىن، الماس احمەتبەك، بەكقوجا جىلقىبەك، ەرمۇرات زەيىپحان، ت.ب. جانە ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان دۇكەن.
دۇكەن ءماسىمحان ۇلى سول كەزدە ولەڭمەن عانا ەمەس، سىندارلى، سىرباز، ويلى ماقالالارىمەن كوزگە ءتۇستى. اسىرەسە «الىستان سەرمەپ، جۇرەكتەن تەربەپ» جازعان ادەبي سىندارى ماعان ەرەكشە ۇناپ ەدى. شىنايى سىننىڭ ءوزى جۇرەك تازالىعىنان، وي تەرەڭىنەن تۋادى عوي. دۇكەن ءوز قالام-قارىمىن سولاي كورسەتكەن-دى. ازاماتتى كورۋگە قۇمارتتىم. اقىرى ارامىز اتاجۇرتتا جاقىنداي ءتۇستى.
دۇكەن تاعى دا ادەبيەت بەتتەرىندە اعالىعىن جوعالتقان جوق. زەرتتەۋلەر، ادەبي ماقالالار، ولەڭدەر... قويشى، ايتەۋىر، ادەبيەتتىڭ ءار جانىرىنان تالانتىن تانىتتى. ءجاي كورىنە سالعان جوق، قالام ىزىمەن حالقىنا ادال ەڭبەك ەتتى. دوكتورلىق قورعادى. ۇستازدىق ۇلاعاتپەن شاكىرتتەر تاربيەلەدى. بيىك مىنبەرلەردەن كورىندى. ەل الدىندا ەڭسەسىن تىك ۇستاپ، قازاعىم دەپ قابىرعاسى قايىسا جۇك كوتەردى.
2013 جىلى اقمولا وبلىسى سەلينوگراد اۋدانى قوياندى ورتا مەكتەبىنە ديرەكتور بولدىم. ءبىرىنشى بولىپ قۋانا قۇتتىقتاعان تاعى دا وسى دۇكەڭ بولدى. مەكتەپ كىتاپحاناسى 400-500 دانا كىتاپپەن جۇتاپ تۇر ەكەن. الىس-جاقىن اعايىنعا حات جازىپ، اۋىل مەكتەبىنە "مەيىر» كورسەتۋىن سۇرادىم. قانشاما قالامگەرلەر قول ۇشىن بەردى، كىتاپتار سىيلادى. سول توپتىڭ بەل ورتاسىندا دۇكەن ءماسىمحان ۇلى دا بولدى. ءوزىنىڭ كەلە الماعانىن قىنجىلا بايانداپ، ارنايى كىسى جىبەرىپ، مەكتەپ كىتاپحاناسىنا كىتاپتار جىبەردى. وسىنداي التىن اسىقتاي ازاماتتار مەن كۇمىس قاسىقتاي قىزداردىڭ ارقاسىندا كىتاپحانا قورى ەكى جىل ىشىندە 6 مىڭ كىتاپپەن تولىقتى. د.ءماسىمحان ۇلى ءار كەز قوڭىراۋ شالىپ، رۋحاني جاقتان تىلەكتەستىك ءبىلدىرىپ وتىردى. جاقسىلىققا قۋاناتىنىن، ەل ەرتەڭىنە، ۇرپاق بولاشاعىنا الاڭداپ كۇيىنەتىنىن جاسىرمادى.
«اقىن بولۋ ەركىڭدە، ازامات بولۋ بورىشىڭ» دەمەكشى، دۇكەن ءماسىمحان ۇلىنىڭ ادەبيەتتەگى، ادەبيەتتانۋ عىلىمىنداعى، شىعىستانۋداعى ەڭبەكتەرىن ايتپاعان كۇندە، وسىنداي ءىرى ازاماتتىق تۇلعاسىن، ادامي قاسيەتىن كورىپ، تانىپ جۇردىك. باسپاسوزدەگى سىرلى، سىيلى سۇحباتتارى عانا ەمەس، نە ءبىر قۇزىرلى مەكەمەنىڭ ەسىگىن تەۋىپ اشقانداي بولىپ، ەل مۇددەسى جولىندا ازۋىن ايعا بىلەپ توپقا ءتۇسۋى تالاي ءتانتى ەتتى. اق ساقالدى اتا مەن اق سامايلى اجەلەردىڭ دە: «وسىنداي ازاماتتارىمىز امان بولسا ەكەن!» دەگەن العىس-باتاسىن دا ەت قۇلاعىمىزبەن ەستىدىك.
«دۇكەن سۇحبات بەرىپ، ەلدى-جەردى قارالاپتى، قىتايشىل بولىپ كەتىپتى. ونىڭ ۇستىنەن سوتقا ارىز بەرە قويايىق. قول جينايىق!» دەگەنگە كەلسەك، ول ەل ءىشىن الاتايداي بۇلدىرگىسى كەلگەن ازدىڭ ءسوزى دەر ەدىم. ەگەر د.ءماسىمحان ۇلى سىرتقى ىستەر، ىشكى ىستەر ءمينسترىنىڭ ءبىرى بولسا؛ كوشى-قون كوميتەتى سەكىلدى قۇزىرلى مەكەمەنىڭ قۇلاعىندا وتىرسا ونىڭ تىرناعىنىڭ استىنان كىر ىزدەۋدى العاباسار يدەيانى جاقتاۋشىلاردىڭ جانايقايى دەپ بىلەر ەدىك. ال، ءبىر ادەبيەتشى عالىمدى ساياسات ساحناسىنان سۇرىنگەندەي كۇيدە ەلەستەتىپ، وعان «جاقتىم كۇيە، جاپتىم جالا» دەپ شۋ كوتەرسەك، ول ارينە ۇساقشىلدىق. ىشتەن ىرىتۋگە باستايتىن بەرەكەسىزدىك. ازاماتتىڭ التىن باسىن قورلاۋ!
«مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» قازاق 1937-1938 جىلداردا ءدال وسىلاي ءوز قولىمىزبەن وت كوسەپ، وعلاندارىمىزدى وققا بايلاپ ەدىك.
«قارىنى توقتىق، جۇمىسى جوقتىق ازدىرار ادام بالاسىن» دەپ اباي اتامىز ايتقانداي ەس جيىپ، ەتەك جاپتىقپا دەگەندە تاعى باياعى قارالاۋعا دايىن عادەتىمىزدى قايتالاپ، ەل الدىندا جۇرگەن ەرلەرىمىزدى تارپا باس سالۋعا قامدانساق، ەلدىگىمىز قايدا؟! كەشە ونداي زۇلماتتى ورىستان، نەمىستەن، قىتايدان كورەتىن ەدىك. ەندى كىمنەن كورەمىز!؟
مەن بىلەتىن دۇكەن ءماسىمحان ۇلى قازاق حالقىنا كەرەكتى، ءوز ورنى بار سانالى تۇلعانىڭ ءبىرى. ونى تاريح ساحناسىنان جۇلىپ تاستاۋ نەمەسە قارالاۋ ەشكىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى. كەشە عانا ەلباسىمىز ايداي الەمنىڭ الدىندا – دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 5 قۇرىلتايىندا توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان جينالعان اعايىننان ءتورت تانىمال تۇلعانى اتاعاندا، وسى دۇكەن ءماسىمحان ۇلىنىڭ ەسىمىن دە ەرەكشە ىلتيپاتپەن اتاعانىن ۇمىتا قويعانىمىز جوق. ۇمىتا قويعاندى قويىپ ماقتانىشىمىز بولعان ەرلەرىمىزبەن مارقايىپ قالعانبىز.
ولاي بولسا، اعايىن، وزگەگە جاقسىلىق جاساۋ قولىڭنان كەلمەسە، جاماندىق سايلاما، ور قازبا، وتقا يتەرمە! بىرەۋگە نە ىستەسەڭ الدىڭنان سول شىعادى. بۇگىن نە ەكسەڭ ەرتەڭ ۇرپاعىڭ سونى جەيدى. اتا-باباڭنىڭ بەرەكەنىڭ قايماعى بولعان اسىل ءداستۇرى قايدا؟!
ەلىم دەگەن ەرلەرىمىز امان بولسىن، سولاردىڭ جولىنداعى تاستى تازارتىپ، ەرتەڭگى ەلدىكتىڭ جولىن داڭعىل قىلساق، ۇرپاعىمىز ۇلاعاتىمىزعا ماقتانادى. سۇرىنسە دەمەگەن، العا ۇمتىلسا جەبەگەن، قايران قازاق بالاسى، دوسقا كۇلكى، دۇسپانعا تابا بولما! سىرتقى جاۋ انتالاعان زاماندا اعايىننىڭ بەرەكەسىن جوعالتپا. كەرەگە باسى الا بولسا، ءۇي ءىشى پالە بولادى. بۇل مەنىڭ ەمەس، سەنى مەن مەنىڭ – اتالارىمىزدىڭ ايتقانى.
دۇكەن الابوتەننىڭ دۇكەنى ەمەس، قازاقتىڭ دۇكەنى! ءبىز ونى قورعاۋىمىز كەرەك!
ءجادي شاكەن ۇلى،
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ،
ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
