توعىز ءبولىم مەن توقسان سەگىز باپتان تۇراتىن اتا زاڭنىڭ العاشقى بابى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى» – دەپ باستالادى. بۇل مەملەكەتىمىزدە ادام مەن ونىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنىڭ وتە جوعارى دارەجەدەگى قۇندىلىق رەتىندە باعالاناتىندىعىنىڭ ايقىن دالەلى.
ەلىمىزدىڭ اتا زاڭى حالقىمىزدىڭ دەربەس ەل بولۋدى ارمانداعان، مۇددەسىن زاڭ تىلىندە ايشىقتاعان، جەر شارىنا، ادامزات عالامىنا «قازاقستان» دەگەن مەملەكەت بار ەكەنىن پاش ەتكەن ەرەكشە قۇجات. اتا زاڭىمىزدىڭ وزگەشەلىگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىز دامۋىنىڭ مەملەكەتتىك تۇعىرىن، باسقارۋ ءتاسىلىن، بيلىك تارماقتارىن بەكىتىپ، «بايىرعى قازاق جەرىندە مەملەكەت قۇرىلعانىن» جاريا ەتتى. كونستيتۋسيا بىزگە، ادامدىق قادىر-قاسيەتىمىزگە قول سۇعىلماۋىنا، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدىڭ دامۋىنا، ار-وجدان بوستاندىعىن قورعاۋعا، ادال ەڭبەگىمىزبەن تاپقان مۇلكىمىز بەن مەنشىگىمىزدى ساقتاۋعا كەپىلدىك بەرەدى. سوندىقتان قۇقىقتىق مەملەكەت، زاڭنىڭ جوعارعى مارتەبەلىلىگى، كونستيتۋسيانىڭ مىزعىماس بەرىكتىگى، ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ نەگىزى جانە ءتۇپ قازىعى ەكەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك.
تاتۋلىق پەن بەيبىتشىلىكتىڭ مەكەنى بولىپ تابىلاتىن كەڭ بايتاق ەلىمىزدە جۇزدەگەن ۇلتتار تۇرادى. بۇگىندە ولار دوستىق تۋىن جوعارى كوتەرە ءبىلىپ، قازاقستان مەملەكەتىنىڭ ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە وراسان ەڭبەك ءسىڭىرىپ كەلەدى. مۇنداي جەتىستىكتەرگە حالىق پەن مەملەكەتتىك بيلىك بىرلىگىنىڭ جانە دە اتا زاڭىمىزدىڭ مىزعىماستىعىنىڭ بىردەن ءبىر كەپىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازاربايەۆتىڭ ساليقالى ساياساتى مەن قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ، العىر باسشىلىعىنىڭ ارقاسى دەپ ايتساق ارتىق بولماس.
كونستيتۋسيا قابىلدانعاننان بەرگى ۋاقىتتاعى تاريحي ولشەمدەر ءبىز ءۇشىن بۇكىل وتكەن جولىمىزدى تارازىلاپ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە تولىق مۇمكىندىك بەرەتىن بەلگىلى ءبىر ۇلكەن كەزەڭ بولىپ تابىلادى. ول پارلامەنتتىڭ ءرولىن كوتەرۋدى، ونىڭ ۇكىمەتكە ىقپال جاساۋ جانە باقىلاۋ جاساۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋدى قامتاماسىز ەتتى. ەلىمىزدە جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ دامۋىنا ويداعىداي جاعداي تۋعىزىلدى. سايلاۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋ، ساياسي پارتيالاردىڭ ءرولىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى تاريحي قادامدار جاسالدى. قازىرگى كەزدەگى قازاقستان ناعىز شىن مانىندەگى بىردەن ءبىر پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك رەسپۋبليكاعا اينالىپ وتىر. بۇل ىستەگى كونستيتۋسيانىڭ الاتىن ورنى مەن ەل ومىرىندەگى اتقاراتىن ءرولى ۋاقىت وتكەن سايىن تۇعىرلانا ءتۇسىپ، الەۋەتى ۇلان-عايىر بولا تۇسۋدە.
ەلىمىزدىڭ وسى نەگىزگى زاڭى ۋاقىت سىنىنان سۇرىنبەي ءوتتى. ونىڭ نەگىزگى قاعيدالارى بارلىق حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلىپ، قوعام مەن مەملەكەتتى دامىتۋدىڭ وسى كەزەڭدەردەگى ەڭ جەتىلدىرىلگەن ۇردىستەرىمەن ۇيلەسىم تاپتى. مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇرگىزۋدىڭ باستى قۇرالىنا اينالعان بۇل اتا زاڭ ادامداردىڭ بارلىق ازاماتتىق قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ولاردىڭ وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىڭ سەنىمدى قورعاۋىندا ەكەنىن تەرەڭ سەزىنۋلەرىنە جاعداي تۋعىزدى. وسى ارقىلى قازىردە بۇكىل قىلمىستىق-قۇقىقتىق ساياساتتى ىزگىلەندىرۋ ءۇردىسى دە جۇزەگە اسىرىلۋدا.
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ ءوزىنىڭ وتكەن جىلدارداعى ءبىر جولداۋىندا «… ساياسي جاڭارۋ پروسەسى ەڭ اۋەلى بيلىكتىڭ زاڭ شىعارۋشى تارماعىنىڭ ساياسي بەدەلىن كۇشەيتۋدى تالاپ ەتەدى. مۇنى قولدانىلىپ جۇرگەن كونستيتۋسيانىڭ شەڭبەرىندە اتقارعان ءجون جانە سولاي ىستەۋ قاجەت. كونستيتۋسيانىڭ الەۋەتى ءالى دە تولىق پايدالانىلىپ بىتكەن جوق» دەگەن بولاتىن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى قازىرگى كەزەڭدە قازاق ەلىنىڭ بىردەن ءبىر مىزعىماس بىرلىگىنىڭ سيمۆولى جانە ونىڭ زاڭدىق تۇرعىدان العانداعى قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋشى قۇجاتى بولىپ وتىر. «بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار»، دەمەكشى بۇل دۇنيەدە ءتاتۋ-تاتتى تىرشىلىككە، ىنتىماققا جەتەر ەشتەڭە دە جوق. دەموكراتيالىق قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى كونستيتۋسيانىڭ ومىرشەڭ بولاتىندىعى ەشقاشان دا كۇمان تۋعىزبايدى. ەلىمىزدىڭ زاڭدارىن ومىرگە كەلتىرۋدە زور ەڭبەكتەر سىڭىرگەن كورنەكتى زاڭگەر سۇلتان سارتايەۆ بىلاي دەگەن بولاتىن: «تاۋەلسىزدىك العان ەلگە بىرلىك كەرەك. زامانىمىزدىڭ قيىنشىلىعىنا قاراي اقىلدان بۇرىن اشۋ جۇرمەسىن. اشۋ كەرنەپ، جالاڭ ءتىلدى العا سالمايىق. ءار ىستەگەن ىسىمىزدە وي قورىتىندىسى، پاراساتتىلىق بولسىن. الەۋمەتتىك، ساياسي، ەكونوميكالىق بوستاندىقتى ورنىقتىرۋ، جاڭالىققا جول اشۋ ءۇشىن كۇپىرلى سوزدەن اۋلاق بولىپ، ءدۇبىرلى ورتاق ءىستىڭ بابىن باپتاپ، حالقىمىزدىڭ قاجىر-قايراتىن جاسامپازدىق ارناسىنا باعىتتاپ، ەل الدىنداعى پارىزىمىزدى ورىندايىق، قارىزىمىزدى قايتارايىق»، - دەگەن بولاتىن. ءيا، وسىنداي ۇلى ماقساتتاردى ورىنداۋ جولىندا جاس ۇرپاقتى وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىندەي نەعۇرلىم ىزگىلىكتى جەتىستىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، كونستيتۋسيامىزدىڭ الەۋەتىن ارتتىرا بەرسەك دەيمىز.
ولاي بولسا، ەندى ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن ياعني، 30 تامىزدا وسىناۋ اتا زاڭىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتار مەرەكە ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە جوعارى دەڭگەيدە اتالىپ وتىلمەك. Cوندىقتان، مەرەكە قارساڭىندا بiز قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ۇلانى «وڭتۇستىك» وڭىرلىك قولباسشىلىعىنىڭ اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ اراسىندا “ءومىرىمىزدىڭ تىرەگىنە اينالعان باستى قۇجات كونستيتۋسيامىزدىڭ بۇگiنگi مارتەبەسi قانداي؟ تاۋەلسiز ەلiمiزدiڭ قارىشتاپ دامۋىنا قاي زاڭنىڭ شاراپاتى كوپ تيدi؟ جالپى، اتا زاڭىمىزدىڭ مەملەكەتiمiزدiڭ ءوسiپ-وركەندەۋiنە قوسقان ۇلەسi قانشالىقتى؟» دەگەن اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق جانە تانىمدىق مازمۇنداعى اقپاراتتىق ساباق، جيىن-شارالاردى ءجيى وتكىزبەكشىمىز.
سوندىقتان دا كونستيتۋسيا كۇنى ءبىز ءۇشىن قاسيەتتى كۇن بولۋ كەرەك. ويتكەنى، اتا زاڭىمىز – قازاقستاننىڭ الەمدىك وركەنيەتكە قاراي قارىشتاي قادام باسۋىنىڭ العى-شارتتارىن جاساپ بەرگەن جاسامپاز قۇجات. حالىقارالىق قاۋىمداستىق مويىنداپ، قازاقستانداعى باتىل جۇرگىزىلىپ جاتقان دەموكراتيالىق رەفورمالاردىڭ نەگىزىندە قول جەتكىزىپ وتىرعان جەتىستىكتەردىڭ ءبارىنىڭ قاينار كوزى سانالاتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيانىڭ دا ءوز تاريحى بار. ول ەلباسى اتاپ وتكەندەي، بىرنەشە قيىن ەكونوميكالىق، ساياسي جانە يدەولوگيالىق كەزەڭىنەن ءوتتى. ەلباسى جاڭا قازاقستان مەملەكەتىن ورناتۋ كەزەڭىندە جيرىرما بەس جىلدىق تاريحىمىزداعى ۇلى وقيعالاردىڭ قايناعان وزەگىندە ءجۇرىپ، ساليقالى دا سىندارلى شەشىمدەر قابىلداپ، حالقىن كەمەلدىككە جەتكىزۋگە ۇمتىلعان قازىرگى زاماننىڭ ەڭ كورنەكتى رەفورماتورلارى قاتارىنا ەندى. جيىرما بەس جىلدىق قىسقا مەرزىم ىشىندە جاڭا مەملەكەتتىڭ تۋىن تىگىپ، تۇعىرىن بيىكتەتتى.
گەنەرال-مايور قايرات اقتانوۆ،
قازاقستان رەسپۋبيكاسى ۇلتتىق ۇلانى
«وڭتۇستىك» وڭىرلىك قولباسشىلىعىنىڭ قولباسشىسى،
الماتى قالاسى.
