ماتەماتيكانى وقىتاتىن Qalan.kz پلاتفورماسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اسقار بولات  وسى ءپاندى جەتىك مەڭگەرۋ جونىندە ءوز تاجىريبەسىن ءبولىستى.

- اسقار، ءسىزدى ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى، ماتەماتيكانى تەرەڭدەتىپ وقىتاتىن Qalan.kz  پلاتفورماسىنىڭ اۆتورى رەتىندە بىلەمىز. ماتەماتيكانى جاڭا تەحنولوگيامەن وقىتۋ ادىستەمەسىن بىرنەشە جىلدان بەرى زەرتتەپ كەلە جاتىر ەكەنسىز. بۇل پانگە قۇشتارلىق قاي كەزدەن باستالدى؟   

- مەنىڭ بولات اتام ماتەماتيك بولعان. ول كىسى ءبىرىنشى سىنىپقا بارعان كەزىمنەن باستاپ كوبەيتۋ كەستەسىن ۇيرەتىپ، ەسەپ شىعارۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمدى وياتتى. سودان ءىلىپ الىپ كەتتىم. وعان قوسا، باستاۋىش سىنىپتاعى ءمۇعالىمىم امانشايەۆا ءاليما اپايمنىڭ ارقاسىندا ماتەماتيكا ءپانىنىڭ مىقتى ىرگەتاسى قالاندى. مەكتەپتەگى بىلىكتى ۇستازدار قابىلەتىمدى جەتىلدىرىپ، ماتەماتيكاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمدى كۇشەيتتى. وسىلاي ماتەماتيكاعا تۇبەگەيلى كەلدىم.

- ەسەپ شىعارۋ ءتۋابىتتى قاسيەت پە الدە جۇرە كەلە دامىتۋعا بولاتىن  قابىلەت پە؟  

- كەز كەلگەن بالادان ماتەماتيكانى ورتا دەڭگەيدە، ستاندارتتى تۇردە بىلەتىن وقۋشى دايىنداپ شىعارۋعا بولادى. بۇل جۇرە كەلە قالىپتاسادى. ال اسقار جۇمادىلدايەۆ سەكىلدى تالانتتى ماتەماتيك بولۋ ءۇشىن بويىڭىزدا تۋا بىتكەن قاسيەت بولۋى كەرەك. ءبىراق تەك قابىلەتتى بولۋ جەتكىلىكسىز، تاباندى ەڭبەك كەرەك. ءبىز Qalan.kz پلاتفورماسىن اشقاندا كەز كەلگەن بالادان ماتەماتيك   دايىنداپ شىعارۋ دەگەن ماقساتىمىز بولعان. كەيىن تاجىريبە جيناقتاي كەلە تۇسىنگەنىم، بويىندا قابىلەتى مەن پانگە سۇيىسپەنشىلىگى بار بالانى عانا تالانتتى ماتەماتيك ەتىپ شىعارۋعا بولادى.  كەز-كەلگەن اقىل ەسى ساۋ بالا ستاندارت ماتەمااتيكانى مەڭگەرە الادى.

- ماتەماتيكانى تەز مەڭگەرىپ الۋعا بولا ما؟  ماتەماتيكانى جەتىك ءبىلۋ قازىرگى زامانعى ادامنىڭ ومىرىنە قالاي اسەر ەتەدى؟ جالپى بۇل ءپاننىڭ پايداسى نەدە؟ 

- ەڭ الدىمەن، ماتەماتيكا سىزگە نە ءۇشىن كەرەك دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ كورىڭىز. وسى سۇراقتى مەن وقۋشىلارعا دا قويىپ كوردىم.

ەڭ قىزىعى، ءبىزدىڭ قوعامدا اقشا ساناي الساڭ بولدى، ەسەپتىڭ نە كەرەگى بار دەگەن كوزقاراس بار ەكەن. نەمەسە مەن بولاشاقتا جۋرناليست بولامىن، ماعان سينۋس-كوسينۋس كەرەك ەمەس دەگەندەر دە بولدى. ءبىراق قوعام ءبىر نارسەنى ءتۇسىنۋى كەرەك. «ماتەماتيكا –  عىلىمدار اتاسى» دەپ بەكەر ايتىلماعان.

بارلىق ءبىلىم-عىلىمنىڭ نەگىزى، ىرگەتاسى ماتەماتيكا ارقىلى قالىپتاسادى. ماتەماتيكا ارقىلى مي شىنىعادى. مىسالى، دەنەنى شىنىقتىرۋ ءۇشىن كىردىڭ تاسىن كوتەرەمىز، ماتەماتيكا ءدال سول سياقتى ميدى جاتتىقتىرادى. ميى جاقسى جۇمىس ىستەيتىن ادام قاي سالاعا بارسا دا ەڭ مىقتى مامان بولادى. ءتىپتى جۋرناليست بولسا دا  ەڭ مىقتى جۋرناليست بولىپ شىعادى.



ماتەماتيكامەن باستاۋىش سىنىپتان باستاپ دوس بولعان بالانىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جاقسارادى، جاڭا نارسەنى تەز ۇيرەنۋ، تالداۋ قابىلەتى، لوگيكاسى، سىني ويلاۋى، اقپاراتتى تەز قابىلداۋى جاقسى داميدى. قارجىلىق جانە سيفرلى تۇرعىدان ساۋاتتى  بولادى. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ جاڭا تەحنولوگيالار (ءىت) سەكىلدى زاماناۋي،  جالاقىسى جوعارى ماماندىقتارعا وقۋعا تۇسە الادى. ءتىپتى ءقازىر ماركەتينگ، ديزاين،  جۋرناليستيكانىڭ ءوزى سيفرلى فورماتقا ءوتىپ جاتىر. ياعني، ماتەماتيكا ەڭبەك نارىعىندا سۇرانىسقا يە جانە جوعارى ەڭبەكاقى الاتىن  مامان بولۋعا مول مۇمكىندىك بەرەدى. سيفرلى الەمدە ءوزىن سۋدا جۇزگەن بالىقتاي سەزىنەدى.

- ءسىز ءقازىر تابىستى كاسىپكەرسىز. ماتەماتيكالىق قابىلەتىڭىز بيزنەستە قالاي كومەكتەسەدى؟     

- مەنىڭ ماتەماتيكالىق قابىلەتىم بيزنەس جۇرگىزۋگە تىكەلەي كومەكتەسەتىنىن  ايتقىم كەلەدى. ماسەلەن بيزنەستە ءارتۇرلى قيىندىقتار كەزدەسەدى. مەن كەز كەلگەن پروبلەماعا ەسەپ سياقتى قاراپ، ونىڭ شەشۋ جولدارىن ىزدەيمىن. ءارتۇرلى فورمۋلامەن، نەشە ءتۇرلى امالىن ويلاستىرامىن. ءسويتىپ سوڭىندا ەڭ تۋرا شەشىمىن تابامىن.

- ءسىز نەگىزىن قالاعان Qalan.kz ونلاين پلاتفورماسى ماتەماتيكانى قالاي ۇيرەتەدى؟ باسقا پلاتفورمالاردان ايىرماشىلىعى نەدە؟    

- بالا تاقىرىپتى جاقسى تۇسىنگەنمەن، تاجىريبە بولماسا، جاقسى ماتەماتيك بولا المايدى.  ەڭ نەگىزگى ءادىسىمىز دياگنوستيكا جۇرگىزۋ. بالانىڭ قاي تاقىرىپتا قالىپ قويعانىن انىقتاۋ. سول ارقىلى باعىتتامالى تاپسىرمالار بەرىلەدى. ەكىنشى ءادىسىمىز – پەرسونالدى وقىتۋ ۇمىتىپ قالعان تاقىرىپتارى بويىنشا قوسىمشا ەسەپتەر بەرىپ وتىرامىز.  ول ءوزىنىڭ قازىرگى سىنىپ باعدارلاماسىمەن قاتار الىپ  ءجۇرۋ مۇمكىندىگى بەرىلەدى. ياعني، ءبىز ءىس جۇزىندە    كوبىرەك ەسەپ شىعارتۋعا كوڭىل بولەمىز. ەگەر ەسەپتى شىعارا الماسا، شەشۋىن كورە الادى. ەگەر ودان دا تۇسىنبەسە،  ۆيدەو تۇسىندىرمەنى قاراي الادى. وسىلار كومەكتەسە الماسا، مۇعالىمگە حابارلاسىپ، ونلاين كومەك سۇراي الادى. ايىپ ەسەبىن العان جاعدايدا، پلاتفورما سول تاقىرىپتى ەستە ساقتاپ، كەيىن قايتالاپ بەرىپ وتىرادى.  ايتپەسە بالا ۇمىتىپ قالۋى مۇمكىن.

  «قايتالاۋ – ءبىلىم اناسى» دەگەن ءسوز بولۋشى ەدى عوي. ءبىز ءدال سول قاعيدانى باسشىلىققا الامىز. بۇل تەك ماتەماتيكاعا عانا قاتىستى ەمەس، كەز كەلگەن ءبىلىمدى، باسقا ءتىلدى دۇرىس مەڭگەرىپ، كەيىن قايتالاۋ ارقىلى تەز مەڭگەرۋگە بولادى. بۇل بىرىنشىدەن، جەڭىل،  ەكىنشىدەن، ادەت قالىپتاسادى.

ءبىزدىڭ پلاتفورمادا ەسەپتى ۇيرەتۋدىڭ الگوريتمى قايتالاۋعا نەگىزدەلگەن. ياعني، ءبىز كۇنىنە 20 ەسەپ بەرەمىز، سوڭىنا دەيىن  شىعارسا جەتكىلىكتى. وسىنى ادەتكە اينالدىرىپ العان ءبىزدىڭ بالالار ونى باسقا پاندەردە دە قولدانادى. ەسەپ شىعارۋدى ۇيرەنۋدىڭ تاعى ءبىر جولى – بىلمەيتىن تاقىرىپقا قايتا ورالۋ. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ مەكتەپتەر بالانىڭ مەڭگەرمەي قالعان تاقىرىبىن تۇسىندىرۋگە كوڭىل بولمەيدى. ءمۇعالىم قانشالىقتى بىلىكتى بولعانىمەن، سىنىپتاعى بۇكىل بالانىڭ كەنجەلەپ قالعان تاقىرىبىن تۇسىندىرۋگە 40 مينۋت جەتپەيدى. سوندىقتان، جاڭا تەحنولوگيالار، گيبريدتى وقىتۋ جۇيەسى وسى ماسەلەنى شەشۋگە كومەكتەسە الادى.

- ماتەماتيكانى ءسىزدىڭ پورتال ارقىلى قانشا ۋاقىتتا مەڭگەرىپ شىعۋعا بولادى؟ مەرزىمىن بەلگىلەۋ مۇمكىن بە؟        

- نەگىزى كەز كەلگەن ءبىلىمدى تەز ۇيرەنۋ، 30 كۇندە اعىلشىنشا سويلەپ كەتۋ نەمەسە 20 كۇندە ماتەماتيكانى جاڭعاقشا شاعۋ دەگەن بوس اڭگىمە. سەبەبى ەش  نارسە تەز بولا قالمايدى. ءوزىمنىڭ دە ماتەماتيك بولۋىما 11 جىلدىق مەكتەپ ءبىلىمى، جۇيەلى جۇمىس ىستەۋىم، قابىلەتىمدى ۇزدىكسىز جەتىلدىرۋ سەبەپ بولدى.  بىزگە اتا-انالار كەلىپ، از ۋاقىتتا بالاعا ەسەپ شىعارۋدى ۇيرەت دەيدى. الايدا 8 سىنىپتا وقيتىن بالا 5 سىنىپتىڭ باعدارلاماسىنان قالىپ قويعان بولسا، ءبىز ونى قالايشا قىسقا مەرزىمدە ميىنا قۇيىپ جىبەرەمىز؟  وكىنىشكە قاراي،   ءقازىر ماركەتيڭ دەپ كوبى وسىنداي جالاڭ ۋادە بەرۋگە قۇمار. مەن ءوز ىسىمدە وعان جول بەرمەيمىن. ويتكەنى بۇعان جىلدام قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. «ءبىلىم –  ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەپ بەكەر ايتىلماعان.

- ءقازىر بالانىڭ نازارىن ۇستاپ تۇرۋ قيىن. گادجەتتەر، ينتەرنەت،     الەۋمەتتىك جەلى – بارلىعى بالانىڭ كوڭىلىن باسقا جاققا اۋدارىپ   جاتىر. ال ماتەماتيكا – تىڭعىلىقتى جۇمىس ىستەۋدى تالاپ ەتەتىن ءپان. وسى ماسەلەنى قالاي شەشتىڭىزدەر؟       

- ءبىزدىڭ ءوز ءادىس-تاسىلىمىز بار. جۇيەدە 30 كۇنگە ەسەپ بەرىلەدى. ونى ورىنداماي قويۋعا بولمايدى، قاتەلەسسە دە، قوسىمشا ەسەپ بەرىلسە دە، سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. سوڭىنا دەيىن جەتكىزگەن بالاعا 100 تەڭگە تاعايىندادىق. كۇندەلىكتى تاپسىرمانى سوڭىنا دەيىن جەتكىزگەن بالاعا اقشالاي سىيلىق بەرىلەدى. جۇيە ادىلەتتى بولۋى ءۇشىن سىيلىق قورىن قۇردىق.



مىسالى، 100 بالانىڭ ەلۋى ەسەپتى سوڭىنا دەيىن شىعارسا، وزىنە دە، ورىنداماعاندارعا دا تاعايىندالعان اقشا ۇزدىكتەرگە ۇلەستىرىلەدى. بۇل بالاعا ەكى جاقتى موتيۆاسيا بەرىپ، كۇندەلىكتى ەسەبىن شىعارۋعا ءارى اقشا تابۋعا ىنتالاندىردى. بۇل جۇيە  بالالارعا قاتتى ۇنايدى. وسى كۇنگە دەيىن 110 ميلليون تەڭگە كەشبەك بەردىك.

- بالام ەسەپكە جۇيرىك بولسا دەگەن اتا-انالارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟

- مەكتەپتە ءمۇعالىم بوپ جۇرگەندە بايقاعانىم، بىزدە بالانىڭ 5 سىنىپقا  دەيىن ماتەماتيكاسى جاقسى بولادى دا، 5 سىنىپتان كەيىن قۇلدىراي باستايدى. باستاۋىشتا ءبىر مۇعالىمگە ۇيرەنگەن كوپتەگەن بالا نازارى شاشىراي باستايدى، ال كەيبىر اتا-انا بالاسى وسكەن سايىن  قاداعالاۋدى ازايتادى. ءجاسوسپىرىم بالانىڭ فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى بايقالاتىن كەز بولعاندىقتان، اتا-انا دا، ءمۇعالىم دە وقۋشىعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ۇمتىلۋى كەرەك.

جاۋاپكەرشىلىكتى مۇعالىمگە ارتىپ قويادى. ونىڭ ۇستىنە جاسوسپىرىمدىك كەزەڭدە بالالاردىڭ بويىندا وزگەرىستەر باستالادى. بۇل جاستا اتا- انا دا، ءمۇعالىم دە كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس. قاداعالاۋ دەگەنىمىز ءۇش جاقتى جۇمىس: ءمۇعالىم، ياعني مەنتور، اتا-انا جانە وقۋشى. ءبىز وسى ءۇش جاقتى جۇمىستىڭ ارقاسىندا وقۋشىنىڭ كۇندەلىكتى ءۇي جۇمىسىن ورىنداۋ كورسەتكىشىن 85 پايىزعا دەيىن جەتكىزدىك. باستاپقىدا 80 پايىز بولاتىن. ءبىزدىڭ ەندىگى ماقساتىمىز – 100 پايىزعا مەيلىنشە جاقىنداتۋ. بۇل بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن، قابىلەتىن شىڭداۋ ءۇشىن قاجەت. ماتەماتيكانى وقىتۋ – بالانىڭ بولاشاعىنا سالىنعان ءتيىمدى ينۆەستيسيا ەكەنىن ءار اتا-انا تۇسىنسە دەيمىز.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!