18 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا 1018 قۇستىڭ ولەكسەسى تابىلدى. ونىڭ 41 — ءى-قاراقيا اۋدانىنداعى تەڭىز جاعالاۋىنان، قالعاندارى — قاراكول كولىنەن.
بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ورنيتولوگ جانە تاۋەلسىز ساراپشى، سونداي-اق قازاقستان قۇستاردى قورعاۋ وداعىنىڭ جانە مەنزبيرلىك ورنيتولوگيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى ۆيكتوريا كوۆشاردىڭ پىكىرىنشە، قۇس تۇماۋىن جۇقتىرۋدىڭ شەگى وتكەنىنە قاراماستان، تابىلاتىن اققۋلاردىڭ ولەكسەلەرىنىڭ سانى ارتۋى مۇمكىن.
«قۇس تۇماۋى-بۇكىل الەمدە كەڭ تارالعان قۇبىلىس. كاسپييدە بۇل اۋرۋدىڭ جاعدايلارى ۇنەمى تىركەلەدى. مىسالى، ەكى جىل بۇرىن، اققۋدىڭ قارا باس كۇلكى مەن چەگراۆا تۇقىمدارىنىڭ جاپپاي قىرىلعان جاعدايىن ەسكە تۇسىرەيىك. سول كەزدە اققۋلاردىڭ ولىمىنە مۇناي قالدىقتارىن توگۋ سەبەپ بولدى دەپ ەسەپتەلگەنمەن، ۇكىمەتتىك كوميسسيا ولاردىڭ قۇس تۇماۋىنان قىرىلعانىن انىقتادى. ۆيرۋس ادەتتە قۇستاردىڭ بەلگىلى ءبىر تۇرلەرىنە باعىتتالعان.
ماسەلەن، 2015 جىلى قۇس تۇماۋى بۇيرا ءبىرقازاندا عانا تابىلدى، الايدا ءبىر جەردە مەكەن ەتەتىن، ءبىر ءتۇر تارماعىنا جاتاتىن قىزعىلت ءبىرقازانعا اسەر ەتپەدى. دەمەك، قاراكول كولىندە اققۋلاردىڭ ءولىمى ەرەكشە جاعداي ەمەس. ءبىز مۇندا نەگىزىنەن قىسقا ناشار دايىندالعان جاس قۇستار ولگەنىن كورىپ وتىرمىز.
بۇل-تابيعي پروسەسس. اققۋلاردى قۇتقارۋ، بۇل سالىستىرمالى تۇردە ءسىزدىڭ قار كوشكىنىن قولمەن ۇستاپ، توقتاتقىڭىز كەلەتىنى سياقتى مۇمكىن ەمەس دۇنيە. سول سەبەپتى، ۇيرەك پەن قاز سياقتى ءۇي قۇستارىنا، قۇس تۇماۋىن جۇقتىرۋدىڭ الدىن الۋ ماڭىزدى. مەن ۆيرۋس بەلسەندىلىگىن ءولى قۇستاردىڭ دەنەسىندە، سالقىن اۋا رايىندا، ايازدا ۇزاق ۋاقىت بويى ساقتايتىنىن بايقايمىن، ءتىپتى -27 س گرادۋستا دا ۆيرۋس بەلسەندى بولادى. الايدا، ماڭعىستاۋدىڭ اۋا-رايىن ەسكەرە وتىرىپ، ۆيرۋس ءبىر ساعاتتان از ءومىر سۇرەدى»، - دەيدى ورنيتولوگ - ساراپشى ۆيكتوريا كوۆشار.
ءقازىر ماڭعىستاۋدا قىستايتىن اققۋلاردىڭ جالپى سانى 50 مىڭدى قۇرايدى.
«اققۋلاردىڭ جالپى سانىنىڭ ەڭ كوپ دەگەندە 2%-ى ءولدى. كولگە توگىلەتىن سارقىندى سۋلارعا كەلەتىن بولساق، ولار اققۋلاردىڭ ولىمىنە اسەر ەتپەيدى. ويتكەنى ول كولدىڭ بيوحيميالىق قۇرامىنا قاتتى وزگەرىس اكەلمەيدى. كولگە تۇسەتىن ورگانيكالىق زاتتار زيان تيگىزبەيدى، كەرىسىنشە كومەكتەسەدى؛ ەگەر ول زيان كەلتىرسە، اققۋلار عانا ەمەس، باسقا دا قۇستار قىرىلاتىن ەدى. ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن قالالارىندا سارقىندى سۋلاردى تازارتۋ نىساندارى بار. ولار الماتى ماڭىنداعى - سوربۇلاق، اتىراۋداعى «تۋحلايا بالكا» جانە باتىس تۇندىرعىش. بۇل جەرلەردە كوپتەگەن ورگانيكالىق زاتتار بار، بۇل قۇستاردىڭ الۋان تۇرلىلىگىنە ىقپال ەتەدى. مىسالى، اتىراۋدا «تۋحلايا بالكا» ايماعىندا الاكوز سۇڭگۋىر ۇيرەك پەن اقباس ۇيرەك سياقتى كوپتەگەن قىزىل كىتاپ ەنگەن قۇس تۇرلەرى ۇيا سالادى»، - دەدى بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ورنيتولوگ جانە تاۋەلسىز ساراپشى.
بيولوگ جانە باتىس قازاقستان «تابيعي ورتا» ۇەۇ وڭىرلىك قاۋىمداستىعى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ادىلبەك قوزىباقوۆ قاراكول كولىنىڭ بىرەگەيلىگىن اتاپ ءوتتى.
«قاراكول كولىنىڭ اينالاسىندا اققۋلار سانىنىڭ ازايۋىنا بايلانىستى ءتۇرلى ميفتەر بار. مىسالى، قۇستاردى تاماقتاندىرۋ يدەياسىن تۋدىرعان اشتىق تۋرالى ميف. ءبىراق بۇل - ناقتى ءقاۋىپ بولىپ تابىلادى، ويتكەنى قۇرعاق تاعام قۇستاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسىنە تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. وسىلايشا، ءبىزدىڭ اقكوڭىل نيەتىمىز وزىمىزگە كەسىرىن تيگىزۋى مۇمكىن. تاعى ءبىر كەڭ تارالعان ميف – كولگە سارقىندى سۋلاردى جىبەرۋ، اققۋلاردىڭ ءولىمىنىڭ باستى سەبەبى دەپ ءتۇسىنۋ. بيولوگ رەتىندە مەن سارقىندى سۋلاردى توگۋگە قارسىلىق بىلدىرەمىن، الايدا ءبىز بۇل جاعدايدا قۇس تۇماۋىنا تاپ بولعانىمىزدى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. مۇنى زەرتحانالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى، سونداي - اق، اققۋلاردان باسقا قۇستاردىڭ زارداپ شەكپەيتىندىگى دالەلدەيدى»، - دەيدى ساراپشى ادىلبەك قوزىباقوۆ.
ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ۆەتەريناريالىق باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ كوميتەتىنىڭ وبلىستىق اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ باسشىسى تەمىربەك نۇرتازين وبلىستىڭ ۆەتەريناريالىق قىزمەتتەرى كۇن سايىن جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتارداعى ءۇي قۇستارى اراسىنداعى ەپيزووتيالىق جاعدايعا مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. وبلىستا ءۇي قۇستارىنىڭ اراسىندا قۇس تۇماۋى تىركەلگەن جوق.
ايماق باسشىسى نۇرلان نوعايەۆ اققۋلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. سونداي-اق، مۇنداي جاعدايدا تەك ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداپ، ەموسيونالدى رەاكسيالاردان اۋلاق بولۋعا شاقىردى.
«ساراپشىلار ۆيكتوريا كوشۆار مەن فەدور كارپوۆقا قاراكول كولىندە اققۋلاردىڭ ءولىمىنىڭ ناقتى سەبەبىن ىزدەۋگە بەلسەندى قاتىسقانى ءۇشىن العىس ايتامىن. بۇل ماسەلەنىڭ اينالاسىنداعى جاعداي كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرىپ وتىر. سونىمەن قاتار مەن ماسەلەنى شەشۋگە قاتىسقان ەكو-بەلسەندىلەرگە العىسىمدى بىلدىرەمىن. الداعى ايلاردا وسى بىرەگەي سۋ ايدىنىنىڭ بيوالۋانتۇرلىلىگىن زەرتتەۋ ءۇشىن عالىمدار توبى كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. اقپارات جيناۋعا ساراپشىلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە ورنيتولوگتاردىڭ قاتىسۋى ماڭىزدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى نۇرلان نوعايەۆ.
