– كشيشتوف مىرزا، ءسىز ەۋروپانىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەپ، مول تاجىريبە جيناعان مامانسىز. ايتىڭىزشى، باتىس ەلدەرىندە جەكەلەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەر ستۋدەنتتەردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىمەن اينالىسا ما؟
– البەتتە. ستۋدەنتتەردىڭ جاي-كۇيى ۋنيۆەرسيتەت ءۇشىن ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى شارت. قازىرگى تاڭدا قازاقستانداعى جوعارعى وقۋ ورىندارى دا ستۋدەنتتەردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا بارىگشا كۇش سالىپ جاتىر. ءبىر بايقاعانىم، قازاقستاندا ستۋدەنتتەر مەن ولاردىڭ اتا-انالارى قاندايدا ءبىر ماسەلە تۋىنداسى ونى شەشۋ ءۇشىن رەكتوردىڭ بولماسا پرورەكتوردىڭ الدىندا ۇزاق ۋاقىت كەزەكتە تۇرادى ەكەن. ال باتىس ەلدەرىندە مۇنداي ماسەلەمەن ارنايى كوميسسيا اينالىسادى. ارنايى كوميسسيا ستۋدەنتتەردى بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا قابىلداپ، ولاردىڭ وتىنىشتەرىن تىڭداپ، ونىڭ شەشۋمەن اينالىسادى. بۇدان باسقا ەۋروپادا ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ىشىندە ستۋدەنتتەردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان قورلار جۇمىس ىستەيدى. ارينە، قورلارعا قىرۋار اقشا ءتۇسىپ، بار ماسەلەنى شەشىلمەيتىنى انىق. ءبىراق ازدى-كوپتى بولسا دا كومەگىن تيگىزەدى. وسىنداي ىس-تاجىريبەلەردى قازاقستانداعى جوعارعى وقۋ ورىندارىنا دا ەڭگىزۋدىڭ ماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىن. .
– ستۋدەنتتەردىڭ بەلسەندىلىگىن قالاي كوتەرۋگە بولادى؟
– ستۋدەنتتەردىڭ بەلسەندىلىگىن قوعامدىق جۇمىستار ارقىلى كوتەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار قازاقستاندا دا ءوز دەڭگەيىندە ءجۇرىپ جاتىر. ءقازىر ۋنيۆەرسيتەتىمىزدەگى ستۋدەنتتەر ۇيىمى بەلسەندىلەرىنىڭ كەڭسەسى مەنىڭ كابينەتىمە جاقىن ورانالاسقان. ولارمەن ءجيى كەزدەسىپ، وي-پىكىرلەرىن تىڭدايمىن. سول كەزدە ولارعا جاستارعا بەلسەندى بولۋى ءوز قولىندا ەكەنىن ۇدايى ايتامىن.
– رەكتور مىرزا، ت.رىسقۇلوۆ اتىنداعى جاڭا ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىن قابىلداپ جاتقاندارىڭىزدان حاباردارمىز. سىرتقى بايلانىستاردى دامىتۋ جولىندا وزگە ەلدەردىڭ قانداي جوعارعى وقۋ ورىندارىمەن ارىپتەستىك بايلانىس ورناتۋعا كۇش سالىپ جاتىرسىزدار؟
– قازاقستان ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دامىتۋدا «باللون ۇردىسىنە» قوسىلعان ەلدەردىڭ ءبىرى. ت.رىسقۇلوۆ اتىنداعى جاڭا ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتى بۇعان دەيىندە سىرت ەلدەردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن بايلانىس ورناتىپ، بۇل باعىتتا ماڭىزدى جۇمىس اتقارعان. الداعى ۋاقىتتا بىزدەر سول جۇمىستاردى قارقىندى جالعاستىراتىن بولامىز. بۇل ءبىزدىڭ ستراتەگيامىزداعى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى. كەلەشەكتە اقش، رەسەي جانە ۇلبريتانيانىڭ جەتەكشى وقۋ ورىندارىمەن ارىپتەستىك بايلانىستى كۇشەيتۋگە بار كۇش جىگەرىمىزدى جۇمسايتىن بولامىز.
– ءقازىر قازاقستاندا ستۋدەنتتەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. ايتىڭىزشى، ەۋروپا ەلدەرىندەگى جوعارعى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ىسىمەن اينالىسا ما؟
– ارينە. ءقازىر ەۋروپادا جوعارعى وقۋ ورىندى ءتامامداپ، جۇمىس تابا الماي جۇرگەن جاستاردىڭ ۇلەسى سالماعى وتە جوعارى. سول سەبەپتى كارى قۇرلىقتاعى وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ىسىنە قاتتى كوڭىل بولۋدە. بۇل باعىتتا ۋنيۆەرسيتەت جانىنان ارنايى پسيحولوگ ماماندار جۇمىس ىستەپ، كوۋچينگتىك ورتالىقتار قۇرىلعان. ولار جاستاردىڭ قيىندىقتاردى ەڭسەرىپ، ءومىر جولىندا السىزدىك تانىتپاۋعا ۇندەيدى. قازاقستاندا دا بۇل ماسەلە وزەكتى ەكەنىن بايقادىم. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت جىل سايىن 1500 جۋىق ستۋدەنت جاستاردىڭ ناقتى ءبىر مەكەمەلەردە ىس-تاجىريبەدەن وتۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزىپ كەلەدى. جاستاردى جۇمىسقا ورنالاسىپ كەتۋىنە وسىنداي تاجىريبەلىك سىناقتاردىڭ ءمانى زور دەپ ەسەپتەيمىن. جاستار وسىنداي سىناقتار كەزىندە شىنايى ومىرمەن بەتپە-بەت كەلىپ، وزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن تارازىلايدى. سوندىقتان ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى الداعى ۋاقىتتا ستۋدەنتتەردى جاپپاي ىس-تاجىريبەدەن وتكىزۋگە كۇش سالاتىن بولادى. .
– قازاقستانعا كەلگەنىڭىزدە ءبىلىم سالاسىنداعى قانداي وزەكتى ماسەلەنى بايقادىڭىز.
– شىنىمدى ايتايىن، دۇنيەجۇزىندەگى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ باسىنداعى ماسەلەلەرى بىر-بىرىنە ۇقساق. ويتكەنى، قازىرگى عالامداسۋ زامانىندا ءبىر ەلدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرى كەلسى ءبىر ەلدىڭ ۋنيۆەرسيتەتىنەن وق بويى وزىپ كەتكەن جوق. ايتالىق، ءقازىر دۇنيەجۇزىندە وقۋ ورىندارى مەن بيزنەستىڭ اراسى تىم الشاق. بەيلەنەل ايتساق، ەكەۋى بىر-بىرىنە تەرىس قاراپ تۇر. سوندىقتان ولاردى جاقىنداتۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. بۇل ماسەلە قازاقستانعا دا، گەرمانياعا دا ءتان قۇبىلىس. پولشادا وقۋ ورىنا جەتەكشىلىك جاساعانىمدا دا وسى ماسەلە الدىمنان شىقتى. ال قازاقستانداعى جاعدايدى سىزدەرگە ايتىپ، ۋاقىتتارىڭىزدى العىم كەلمەيدى. ءقازىر ۋنيۆەرسيتەت پەن بيزنەس اراسىنداعى بايلانىستى جاقىنداتۋعا باسا ءمان بەرىپ وتىرعان جايىمىز بار. بۇل رەتتە ستۋدەنتتەرگە «ەكونوميكا سالاسىنا قاتىستى قاندايدا ءبىر جۇمىس جاساڭىزدار، ونى بيزنەس جوبا رەتىندە قاراستىرىڭىزدار» دەپ اقىلىمىزدى ايتۋدامىز. ءوز باسىم بيزنەس پەن ءبىلىمنىڭ بىتەقايناسىپ جۇمىس ىستەپ جاتقانىن اقش پەن ۇلىبريتانيادان بايقادىم. اتالعان ەلدەردىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە بيزنەس ينكۋباتورلاردىڭ جۇمىستارى جولعا قويىلعان. جالپى، مۇنداي ىس-تاجىريبە قازاقستاندا قولعا الىنعان. الداعى ۋاقىتتا بىزدە بيزنەس ينكۋباتورلار قۇرىپ، ءتيىمدى باعىتتا جۇمىس ىستەۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
– ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ستاندارتتارى ءسىزدىڭ ەركىن جۇمىس ىستەۋىڭىزگە قولايسىزدىق تۋعىزباي ما؟
– جوق. كەز كەلگەن وقۋ ورىنى ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى زاڭنىڭ شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. سوندىقتان ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ ستاندارتتارى ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا كەدەرگى كەلتىرەدى دەپ ايتا المايمىن. الداعى مامار ايىندا ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترىلىگىنە دايىنداعان ستراتەگيامىزدى تانىستىراتىن بولامىز. سول كەزدى ءبىلىم سالاسىن دامىتۋعا قاتىستى وي-پىكىرىمىزدى ايتامىن. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوز جولداۋىندا جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنا اۆتونوميا بەرۋ ماسەلەسىن كوتەرگەنىن بىلەسىزدەر. اۆتونوميا. بۇل ءسوز دەربەستىك دەگەندى بىلىدىرەدى. ءقازىردىڭ وزىندە بۇل باعىتتا جۇيەلى جۇمىستار قولعا الىنۋدا. جالپى، ءار ۋنيۆەرسيتەتكە دەربەستىك بەرىلگەن جاعدايدا، بىرەگەي وقۋ باعدارلاماسى قابىلداپ، جۇمىس ىستەيدى. وسى تۇرعىدان العاندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ جۇمىسىنا قاتاڭ شەكتەۋ قويىپ وتىر دەپ ايتپاس ەدىم.
نۇرلان جۇماقانوۆ، «ۇعتاو» اق قوعاممەن بايلانىس ءبولىمى جەتەكشىسى.
