مىناۋ ەشقانداي ولشەمگە سايمايتىن الماعايىپ ومىردە «ءوز ورنىمدى تاپتىم» دەپ كەسىپ ايتاتىن بىرەۋ بار ما ەكەن؟ بار بولسا، سولاردىڭ قاتارىنا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەگى، ەكسەتەر جانە نوتتينگەم ۋنيۆەرسيتتەرىندە (انگليا) اكادەميالىق اعىلشىن ءتىلى كۋرستارىن وقىعان جانە نوتتينگەم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيستراتۋراسىن «ءبىلىم سالاسىنداعى باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا ءبىتىرىپ شىققان، ءقازىر اباي اتىنداعى قازۇپۋ-دا اعا وقىتۋشى ەدىلباي وسپانوۆتى قوسۋعا بولاتىن شىعار.

ارينە، ول مۇنداي جەتىستىككە وزىنەن ءوزى جەتكەن جوق. 1981 جىلى وڭتۇستىكتەگى بابايقورعان ەلدى مەكەنىندە دۇنيەگە كەلگەن ەدىلباي اباي اتىنداعى ورتا مەكتەپتى 1998 جىلى ءبىتىرىپ، وسى جىلى الماتىداعى زاڭ كوللەدجىنە زاڭگەر ماماندىعى بويىنشا وقۋعا تۇسەدى. وسى كوللەدجدى 2000 جىلى ارنايى ورتا زاڭگەر دەگەن دارەجەسىمەن  ۇزدىك بىتىرەدى. 2001 جىلى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى جانە اعىلشىن ءتىلى» ماماندىعى بويىنشا وقۋعا ءتۇسىپ، 2005 جىلى ۇزدىك ديپلوممەن اياقتايدى. 2005-2008 جىلدارى ارالىعىندا اتالعان جوعارى وقۋ ورىنىنىڭ ماگيستراتۋراسىن «فيلولوگ-پەداگوگ» ماماندىعى بويىنشا وقيدى جانە ونى دا ۇزدىك ديپلوممەن ءتامامداعان سوڭ ءوزى وقىعان ۋنيۆەرسيتەتتە وقىتۋشىلىققا قالدىرىلادى. سودان بەرى ونىڭ بۇكىل پەداگوگتىك قىزمەتى وسى وقۋ ورنى مەن تىعىز بايلانىستا ءوربىپ كەلەدى. ول وسىندا قىزمەت اتقارا ءجۇرىپ، بەلگىلى ءتىلشى عالىم، اكادەميك فاۋزيا ورازبايەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن 2010 جىلى «تىلدىك بىرلىكتەردىڭ قاتىسىمدىق تابيعاتى (ع.مۇسىرەپوۆ شىعارمالارى بويىنشا)» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن قورعايدى. كانديداتتىق زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە ف.ورازبايەۆامەن اۆتورلىق بىرلەستىكتە «كوممۋنيكاتيۆتىك ماعىنا نەگىزدەرى» (2012 ج.) تيپتىك باعدارلاماسىن جاريالاعاندىعى دا كوتىڭ ەسىندە. قازىرگى تاڭدا قوس عالىمنىڭ اتالعان جۇمىستارى قازاقستان جوو-دا وقىتىلاتىن «كوممۋنيكاتيتىك ماعىنا نەگىزدەرى»، «قازاق ءتىلىنىڭ لەكسيكولوگياسى»، «قازاق ءتىلىنىڭ سەمانتيكاسى»، «تىلدىك قاتىناس تەورياسى»، «كوممۋنيكاتيۆتى گرامماتيكا»، «قازاق تىلىندەگى سينتاكسيستىك پاراديگما» پاندەرىن وقىتۋدا كەڭىنەن قولدانىلاتىنىن ايتا كەتسەك ارتىق ەمەس.

عىلىم دەمەكشى، «عىلىم – ينەمەن قۇدىق قازعانداي» وتە قيىن ماماندىق. بەينەتى مول، كەدەرگىسى قيساپسىز شارۋا تۇسىنگەن كىسىگە. ەدىلباي 2012 جىلى «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ يەگەرى بولادى جانە ونى 2015 جىلى انگليا ەلىندەگى نوتتينگەم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيستراتۋراسىن «ءبىلىم سالاسىنداعى باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا اياقتايدى. 2016  جىلدان باستاپ «نارحوز» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «ەكونوميكا» كافەدراسىندا دوسەنت بولىپ قىزمەت اتقاردى. وسى جىلدارى اتالعان وقۋ ورنىندا جۇرگەندە ءوز بەتىنشە «اكادەميالىق جازىلىم» ءپانىنىڭ باعدارلاماسىن جازىپ، ونى جوو-لاردا وقىتۋدىڭ ادىستەرىمەن اينالىستى. بۇل ءپان بويىنشا «اكادەميالىق جازىلىم. ەسسەنى قالاي جازۋعا بولادى؟» ونلاين-كۋرسىن قۇراستىردى (2016) جانە 90 اكادەميالىق ساعاتتان تۇراتىن «جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە اكادەميالىق باعىتتا جازبا جۇمىستارىن جازۋدى ۇيرەتۋدىڭ جولدارى» اتتى سەمينارىن جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىپ كەلدى (2019). ياعني، جاس عالىمنىڭ اينالىسىتان عىلىمي باعىتتارى تۋرالى ءسوز قوزعاساق، ولار – ءتىلى ءبىلىمى، تىلدىك قاتىسىم، ءبىلىم سالاسىنداعى باسقارۋ، اكادەميالىق جازىلىم. بۇل باعىتتار بويىنشا قازاق جانە اعىلشىن تىلىندە وتىزدان اسا عىلىمي ماقالالار جاريالاپتى. ال، عىلىمنىڭ بۇل سالاسى ايرىقشا توزىمدىلىكتى، شىدامدىلىقتى تالاپ ەتەتىنى ايتپاسا دا بەلگىلى. وسى تۇستا تالانتتى عالىمنىڭ  «اكادەميالىق جازىلىم» ءپانىن وقىتۋعا قاجەتتى مىناداي وقۋ قۇرالدارىنىڭ اۆتورى ەكەندىگىن ايتا كەتكىمىز كەلەدى: «اكادەميالىق جازىلىم: شاعىن ەسسە مەن شاعىن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جازۋ» (2019 ج)، «اكادەميچەسكوە پيسمو: وسنوۆى ناپيسانيا يسسلەدوۆاتەلسكوي رابوتى» (2020 گ.)، «تىلدىك بىرلىكتەردىڭ قاتىسىمدىق تابيعاتى (ع.مۇسىرەپوۆ شىعارمالارى بويىنشا): مونوگرافيا» (2021 ج.)، «ەسسە جانە ونىڭ تۇرلەرى» (2022 ج.).

ال، بىلىكتى ماماننىڭ كەز كەلگەن اڭگىمەسىنىڭ تۇجىرىم تۇيىندەرى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىن وقىتۋ ادىستەمەلەرى مەن عىلىمي جۇيەلەنگەن نۇسقالارىنا تىرەلىپ، قازىرگى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ زاماناۋي باستامالارىمەن توقايلاسىپ جاتقانىن ءبىز زاڭدىلىق دەپ ۇعىنامىز.

–بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى كرەدوسى – وزگەرىس، جاڭارۋ، دامۋ جانە وركەندەۋ. سوعان بايلانىستى زاماناۋي سۇرانىستارعا سايكەس تىڭ يدەيالارعا قولداۋ كورسەتىپ، وڭ باستامالاردىڭ قولدانىسقا ەنگىزىلۋىنە جول اشىلۋى كەرەك. وسى تۇستا ايتا كەتسەم، قولدانىستاعى جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى  – ساپالى ءبىلىم الۋعا نەگىزدەلگەن زاماناۋي ۇلگىدەگى باعدارلاما دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى. وندا ءار ءپاننىڭ الەۋەتىن قولدانۋعا، وقۋ، جوبالاۋ، زەرتتەۋ تاسىلدەرىن مەڭگەرتۋ ارقىلى ستۋدەنتتەردىڭ تۇلعالىق دەربەستىگىن دامىتۋ كوزدەلگەن. وسىعان وراي وقىتۋشىلاردىڭ قوعامعا كوزقاراسى، ساباق وتكىزۋ ءادىسى، سونداي-اق ءبىلىم الۋشىلاردىڭ دا قوعامعا جانە ءوزارا قارىم قاتىناسى وزگەرىسكە ءتۇسىپ جاتىر. وقىتۋشىلار امىرشىلدىك ستيلدەن ارىلۋدا. ستۋدەنتتەر وقۋ پروسەسى بارىسىندا تەك تىڭداۋشى، ورىنداۋشى عانا ەمەس، ىزدەنۋشى،  تۇلعالىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋشى رەتىندە ءدارىس الاتىن دەڭگەيگە جەتە باستادى، – دەيدى جاس ىزدەنۋشى.

بولات جۇمىن ۇلى