قازاقستاننىڭ ىشكى تۇراقتىلىعىنىڭ وزەگىندە ۇلتارالىق كەلسىم جاتقانىن ءبارىمىز بىلەمىز. تاياۋدا ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قابىرعاسىندا وتكەن «ازاماتتىق قوعاممەن جۇمىس ىستەۋدەگى باسقارۋشىلىق جانە كوممۋنيكاسيالىق داعدىلار» كۋرسى وسى پاراديگمانىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن تاعى ءبىر رەت دالەلدەپ بەردى. وسى رەتتە كۋرستى «شاڭىراق» كافەدرالار قاۋىمداستىعى مەن ق ر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە قاراستى «قوعامدىق كەلىسىم» رەسپۋبليكالىق مەكەمەسى ۇيىمداستىرعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. بۇل ەكى قۇرىلىم دا ۇلتتىق تۇتاستىق يدەولوگياسىن عىلىمي-پراكتيكالىق تۇرعىدان دامىتۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە كەلەدى. ولاردىڭ بۇل باستاماسى اعارتۋشىلىقتان باسقا، ساياسي تەحنولوگيالار نەگىزىندەگى ىشكى تۇراقتىلىق مودەلىن قالىپتاستىرۋعا كۇش سالۋ ەكەنىن بايقادىق.
بۇل شارا ەلىمىزدەگى ەتنوساياسي كەلىسىمنىڭ جاڭا فورماتىنا جول اشقان، ساياسي مادەنيەتتى ترانسفورماسيالاۋ پروسەسىنىڭ تاجىريبەلىك الاڭىنا اينالىپ وتىر. كۋرسقا ەلىمىزدەگى ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ كوشباسشىلارى قاتىسىپ، قازاقستانداعى ىشكى ۇلتتىق كونسوليداسيانىڭ جاي-كۇيى جايىنداعى وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. بۇگىندە اسسامبلەيا قىزمەتكەرەلەرى ەل ىشىندەگى كوپ ەتنوستىڭ مادەني جادىن ساقتاۋشى عانا ەمەس، ستراتەگيالىق ىشكى جۇمىلدىرۋ الەۋەتىنىڭ تاسىمالداۋشىلارعا اينالعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا بۇل كۋرس قاتىسۋشىلار ءۇشىن ادەتتەگى باسقارۋ ترەنينگى ەمەس، ساياسي جۇيەنىڭ ىشكى تەتىكتەرىن ناقتى تانۋعا، شەشىم قابىلداۋ ورتالىقتارىمەن ءتيىمدى كوممۋنيكاسيا قۇرۋعا باعىتتالعان ينتەللەكتۋالدى-پراكتيكالىق ماڭىزدى تاجىريبە الماسۋ بولدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولماس ەدى.
شارانى ۇيىمداستىرۋشىلار وقۋ پروسەسىنىڭ نەگىزىنە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىمەن، مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارمەن جانە مەديا وكىلدەرىمەن ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرى الىنعانىن العا تارتتى. بۇل – ەلەكتورالدىق ەمەس ساياسي ىقپال ەتۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىراتىن ماڭىزدى مەحانيزم. ياعني، ەتنومادەني قاۋىمداستىقتار ەندى تەك مادەني ءىس-شارا ۇيىمداستىرىپ قانا قويمايدى، ولار مەملەكەت پەن ازاماتتىق سەكتور اراسىنداعى دەلدال رەتىندە ناقتى ساياسي-پراكتيكالىق رولگە يە بولا باستايدى.
بۇل «گيبريدتى دەلدال ينستيتۋت» فۋنكسياسى، ياعني، ەتنيكالىق توپتاردىڭ وكىلدەرى ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ توعىسقان تۇسىندا جۇيەىشىلىك كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتەدى.
كۋرس اياسىنداعى ەڭ سالماقتى تالقىلاۋ «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى شاتىرىنىڭ استىنداعى 30 جىل: جاڭا پەرسپەكتيۆالار» دەگەن تاقىرىپ بولدى. اسسمبلەيانىڭ 30 جىلدىعى تەك اتاۋلى داتا ەمەس، قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك كوپەتنوستىعىن جۇيەلى تۇردە رەتتەۋدىڭ ينستيتۋسيونالدى تاجىريبەسىن تۇيىندەيتىن كەزەڭ دەسەك بولادى. وسى جيىندا ءسوز العان ۆلاديمير بوجكو ەلدەگى ىشكى ەتنوساياسي ارحيتەكتۋرانى قالىپتاستىرۋ تۋراسىنداعى ويلارىن ورتاعا سالدى.
ۆلاديمير بوجكونىڭ سوزىنەن قوعامداعى ەتنوسارالىق بايلانىس مەملەكەتتىڭ ىرگەلى تۇراقتىلىعىنا باعىتتاپ ءتۇسىندىرۋى – ساياسي مادەنيەتىمىزدىڭ ەۆوليۋسيالىق دامۋ ساتىسىنا جەتكەنىن كورسەتەتىنىن تىلگە تيەك ەتتى. ول ەتنوستار اراسىنداعى ديالوگتى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسىنىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە قاراستىراتىنىن جانە پوستكەڭەستىك اۋماقتا ورىن العان قاندايدا ءبىر ەتنيكالىق داعدارىستى قازاقستان ۇلگىسىندە ەڭسەرۋ مۇمكىندىگىنىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن العا تارتتى. ونىڭ ويىنشا، قازاقستان مودەلى – تۇراقتىلىقتىڭ يدەولوگيالىق ەمەس، تاجىريبەلىك تەتىكتەرگە نەگىزدەلگەن سيمبيوز.
جالپى كۋرس شەڭبەرىندە كوتەرىلگەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ مەدياساياسي ىقپالى. قازىرگى كەزەڭدە اقپاراتتىق كەڭىستىك ۇلتتار مەن ەتنوستار اراسىنداعى سەنىم مەن ۇرەيدى قاتار تۋدىراتىن ارەناعا اينالعانى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان دا بۇل بىرلەستىكتەردىڭ جەتەكشىلەرى تەك مادەني ءىس-شارا ۇيىمداستىرۋشىلار عانا ەمەس، قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرۋشىلار رەتىندە دە تانىلۋى قاجەت. ولار اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ىشكى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارا الاتىنىن بىلەمىز. مەديا مەن ەتنوستار اراسىنداعى بايلانىستى كۇشەيتۋ – بۇل ەتنوسارالىق شيەلەنىستى الدىن الا بولجاپ، الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن پرواكتيۆتى مەحانيزم ەكەنى انىق.
قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا ەتنوسارالىق قاتىناستاردىڭ ەۆوليۋسيالىق مودەلى قالىپتاسىپ كەلەدى. بۇل مودەل – كەڭەستىك توتاليتارلىق جۇيەدەن كەيىنگى ەتنوسەنتريزم مەن ۋلتراۇلتشىلدىققا بوي الدىرماعان، كەرىسىنشە، پليۋراليستىك كەلىسىمگە نەگىزدەلگەن ۇلتتىق يدەيانىڭ تاجىريبەلىك فورماسى. ەتنوستاردىڭ مادەني اۆتونومياسى مەن ساياسي ينتەگراسياسى اراسىنداعى بالانستى ساقتاۋ – قازاقستان ىشكى ساياساتىنىڭ باستى جەتىستىگى. ءدال وسى تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋدىڭ بىردەن-بىر جولى – وسىنداي كۋرستار، وسىنداي ءبىلىم الاڭدارى ەكەنى انىق.
مۇنداي كۋرستار – ەلىمىزدەگى ەتنوسارالىق بايلانىستى تەك مادەني دەڭگەيدە عانا ەمەس، ساياسي جانە ينستيتۋسيونالدىق دەڭگەيدە دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. سەبەبى، XXI عاسىردا ەتنوستىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى مادەني ديالوگتان باسقا ءتيىمدى باسقارۋشىلىق داعدىلار مەن ستراتەگيالىق كوممۋنيكاسيا ەكەنىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ال بۇل داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ – ۇزاق مەرزىمدى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ اجىراماس بولىگى.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى وتكىزگەن بۇل كۋرس – قازاقستاننىڭ ەتنوسارالىق ساياساتىنداعى جاڭا پاراديگمانىڭ باستاۋى. ەلىمىزدىڭ ىشكى تۇراقتىلىقتى ساقتاي وتىرىپ، ءاربىر ەتنوستىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيەلى باعىت. ەلدىڭ ىشكى تۇتاستىعى مەن ساياسي ورنىقتىلىعى – ءدال وسىنداي قادامداردان باستالاتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
