قازاقستان ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ىلە-شالا مالىمدەمە جاسادى. بانكيرگە قانداي ايىپ تاعىلعانىن ايتتى. «ەرتايەۆ RBK بانكى ديرەكتورلار كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى بولعان تۇستا جالعان ج ش س ارقىلى بانكتەن 80 ملن دوللار قارىز اقشا الۋعا ىقپال ەتكەن ءارى اتالعان قاراجاتتى قايتارماۋدىڭ قارەكەتىن جاساعان» دەدى مينيسترلىك.
«سپۋتنيك.kzء-تىڭ» حابارلاۋىنشا قازاقستاننىڭ قۇقىق قورعاۋشىلارى اسا ءىرى كولەمدەگى الاياقتىق جاسادى دەپ ايىپتالعان ەرتايەۆتى حالىقارالىق ىزدەۋگە بەرىپتى. وسى كۇنگە دەيىن ەرتايەۆ حالىقارالىق ىزدەۋدە ءجۇرىپتى. اقىرى ماسكەۋدە ۇستالعان.
ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ بانكيردىڭ ماسەلەسىن RBK بانكىمەن بايلانىستىرىپ وتىرعانى تەگىن ەمەس.
RBKء-نىڭ توڭىرەگىندەگى احۋالدىڭ ۋشىققانى سونداي مۇنى بىلتىر نازاربايەۆتىڭ ءوزى تىلگە تيەك ەتكەن. پرەزيدەنت بانك اكسيونەرلەرىن ۇرى دەپ ايىپتاعان ەدى.
ال بانكتىڭ جاڭا باسشىلىعى ەرتايەۆتان 1،8 ملرد دوللار كولەمىندەگى نەسيەنى تەزدەتىپ وتەۋدى نە بولماسا بانكيرگە قاراستى «الما تۆ» كومپانياسىنىڭ اكسياسىن بەرۋدى تالاپ ەتكەن.
ەرتايەۆتىڭ ءوزى قۋدالاۋدىڭ سەبەبىن الدەكىمدەردىڭ «الماتەل قازاقستان» كومپانياسىنىڭ اكسيالارىن تارتىپ الۋدىڭ امالى دەيدى.
«مۇنىڭ ساياسي استارى عانا بار، مەنىڭ سوڭىما ءتۇسۋدىڭ سەبەبى سول عانا»، – دەيدى ءازىر ماسكەۋدەگى پاتەرىندە ءۇيقاماقتا جاتقان ەرتايەۆ.
ءۇيقاماققا الىنباي تۇرا، بانكير ءوزىن ۇلتشىل-پاتريوتتاردىڭ قورقىتىپ-ۇركىتىپ جۇرگەنىن، ولاردىڭ رەسەيلىك تەلەارنالاردى قازاقستان نارىعىنان ىسىرىپ شىعارۋدى ماقسات تۇتاتىنىن ايتقان.
اقىر سوڭىندا ەرتايەۆ رەسەيدەن ساياسي باسپانا سۇراپ تىندى.
ساتپايەۆ نە دەيدى؟
ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆتىڭ ايتۋىنشا، جومارت ەرتايەۆتىڭ ىسىندە ساياسي شيەلەنىس كوپ. اڭداپ قاراعان ادامعا بايقاۋ دا وڭاي مۇنى.
ساتپايەۆتىڭ پىكىرىنشە، ءازىر قازاقستاندىق ساياسي ەليتا مەن بيزنەس ەليتانىڭ اراسىندا سوڭعى بىرنەشە جىل بويىنا ءتۇرلى سالالارداعى جەكەمەنشىكتى ءبولىس-تارتىسقا سالۋ ناۋقانى جۇرۋدە. بۇل قارجى سەكتورىنا دا قاتىستى. بۇلار ەرتايەۆتى قۇرىقتاي وتىرا ونىڭ ارعى جاعىندا تۇرعان ىقپالدى توپتىڭ وكىلدەرىن تۇزاققا تۇسىرمەك.
– تاڭعالاتىن تۇگى جوق. قازاقستان ءۇشىن قالىپتى جاعداي. قالىپتاسقان جاعداي. تاجىريبەدە بار. ساياسي ساحناداعا اسا ءىرى فيگۋرانى اياعىنان شالماي تۇرا، الدىمەن ونىڭ اينالىسىنداعى، ونىمەن بايلانىسى بار ادامداردى قارماققا ىلەدى. ولاردان سىر سۋىرتپاقتاپ، وزدەرىنە كەرەكتى كومپرومات جينايدى. بار بولعانى وسى.
ساتپايەۆ سالىستىرا كەتىپتى: ەرتايەۆ ءوزىن ساياسي بوسقىن رەتىندە كورسەتىپ وتىرعانداردىڭ العاشقىسى ەمەس دەيدى ول.
ساياساتتانۋشى نازاربايەۆتىڭ ەكس-كۇيەۋبالاسى، مارقۇم راحات الييەۆتى مىسالعا كەلتىرگەن ەكەن. الييەۆ تە اسا اۋىر ايىپتاۋلاردان كەيىن ەلدى تاستاي قاشقان. كەيىن ءوزىن جۇيەگە قارسى كۇرەسكەر رەتىندە كورسەتىپ، قازاقستان بيلىگىن سىناۋعا كوشكەن.
ساتپايەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل دا ءبىرتۇرلى كورىنگەن. سەبەبى الييەۆتىڭ ءوزى ۇزاق جىلدار بويى وسى جۇيەنىڭ بەلسەندىسى بولدى ءارى وپپوزيسيانى اياۋسىز جانىشتادى.
– ەرتايەۆ رەسەيدەن ساياسي باسپانا سۇراپ جانتالاسۋدا. سودان بولار بانكيردى قازاقستانعا اكەلۋ ماسەلەسى بەلگىسىز مەرزىمگە تەجەلىپ قالدى. بۇعان رەسەي قالاي قارايدى؟
سوڭعى ءبىر جارىم جىلدا نازاربايەۆ ۇلتتىق بانك پەن قۇقىق قورعاۋ قۇرىلىمدارىنان قارجىلىق احۋالدى ۋشىقتىرىپ وتىرعان بانك باسشىلارى مەن اكسيونەرلەرىن، قارجىلىق ەليتا وكىلدەرىن قاتاڭ جازالاۋ كەرەكتىگىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ايتتى. ەسكەرتتى. پرەزيدەنت سوزدەن ىسكە كوشۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. كىنالىلەردى تاپ دەپ وتىر نازاربايەۆ. بۇعان العاشقى بولىپ ىلىككەندەردىڭ ءبىرى – جومارت ەرتايەۆ، – دەيدى ساياساتتانۋشى.
ال...
ال ايدوس سارىم بولسا، ەرتايەۆتىڭ قۇرىقتالۋىنان قانداي دا ءبىر ساياسي استار ىزدەۋدىڭ قيسىنى جوق دەگەن پىكىردە. ايتۋىنشا، ەرتايەۆ ءسوزى مەن ىسىنەن تاپتى. قارجىلىق الاياقتىعى اقىر اياعى تۇبىنە جەتتى بانكيردىڭ.
– ەرتايەۆ پا؟ قاتارداعى ۇرى ول... جازالاۋ كەرەك، جاپتىرۋ كەرەك. اياقاستى ازاماتتىق سۇراۋى دا تەگىن ەمەس. اۋزىنا كەلگەندى ايتتى، ۇلتشىلدار قورقىتىپ ءجۇر دەدى. ەگەر ەرتايەۆ ازاماتتىق الار بولسا، ونى ەلگە اكەلۋ دە مۇمكىن بولمايدى، – دەيدى ساياساتتانۋشى.
ەرتايەۆتىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ نازارىنا ىلىككەنى العاشقى رەت ەمەس. 2009 جىلدىڭ جازىندا سول تۇستاعى «اليانس-بانكتىڭ» باسقارما ءتوراعاسى جومارت ەرتايەۆتى ميلليارد دوللارعا جۋىق قاراجاتتى قالتاسىنا باستى دەگەن ايىپپەن قاماۋعا العان.
كەيىن قىلمىستىق ءىستىڭ بابى وزگەرىپ، «بۋحگالتەرلىك جانە قارجىلىق ەسەپتى جۇرگىزۋدە زاڭ بۇزعان»، «بانكتىڭ اقشاسىن زاڭسىز پايدالانعان» دەپ ايىپتالعان ەدى ەرتايەۆ. بانكير ايىپپۇل تولەپ قۇتىلعان.
2014-2016 جىلدىڭ ارالىعىندا ەرتايەۆ «الما تۆ» قازاقستاندىق كابەلدى وپەراتورىن باسقاردى. كەيىننەن «الما گرۋپپ» حالىقارالىق حولدينگىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
2017 جىلى بانكير قوس بىردەي قارجىلىق قۇرىلىمنىڭ (ترويكا-د بانك، ۆولگا-وكسكولىق كوممەرسيالىق بانك) ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توبە باسىندا وتىردى. سوعان قاراماي سوڭعى ءۇش جىل بويىنا ەرتايەۆ قازاقستاننان جىراقتا ءجۇردى.
بيىلعى جىلى
بيىلعى جىلدىڭ كوكتەمىندە قارجىلىق قيىندىققا تاپ بولعان Qazaq Banki ەرتايەۆ پەن ونىڭ اينالاسىنداعى ادامداردى بانكتىڭ قارجىلىق احۋالىنا كەسىرىن تيگىزدى دەپ ايىپتادى.
بانكيردىڭ ءوزى جوققا شىعاردى مۇنى. «Qazaq Bankiء-نىڭ اكسيونەرلەر قۇرامىنا دا، باسشىلىق قۇرىلىمىنا دا ەشقاشان كىرگەن ەمەسپىن»، – دەدى ەرتايەۆ.
كۇنى كەشە Alma Group سايتىندا ەرتايەۆتىڭ مالىمدەمەسى جارىق كوردى. بانكير وزىنە قاتىستى بارلىق سۇراققا ەگجەي-تەگجەيلى جاۋاپ بەرگەن ەكەن.
ايتۋىنشا، قازاقستان مەن رەسەيدىڭ قىلمىستىق كودەكسىندە «لوببيزم» ءۇشىن جاۋاپقا تارتاتىن زاڭ جوق.
«ايتتىم عوي، RBK مەن Qazaq Bankiء-نىڭ اكسيونەرلەر قۇرامىنا دا، باسشىلىق قۇرىلىمىنا دا ەنگەن ەمەسپىن. ايلىق تا العانىم جوق ول جەردەن. كەرەك دەسەڭىزدەر، تەكسەرىپ كورىڭىزدەر. ولاردىڭ كرەديتتىك ساياساتىنا ىقپال ەتكەن جوقپىن، مۇنداي مۇمكىندىگىم دە بولعان جوق»، – دەيدى بانكير.
ەرتايەۆ وزىنە قاتىستى ءىستى قولدان جاسالعان، تىرناق استىنان كىر ىزدەۋ دەپ سانايدى.
«ماعان جانە Alma Group-تىڭ اياسىنداعى سەرىكتەستەرىمە سۇمدىق قىسىم جاسالىپ جاتىر. ماعان قازاقستاندا ىزدەۋ جاريالانعانى دا جالعان. ينتەرپول بويىنشا حالىقارالىق ىزدەۋدە جۇرگەنىم دە وتىرىك. قازاقستانداعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەنىڭ قايدا، نە ىستەپ جۇرگەنىمدى جاقسى بىلگەن.
ەگەر انىق حالىقارالىق ىزدەۋدە جۇرسەم، ەندەشە رەسەيلىك قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ تىزىمىنەن دە اتىپ شىعار ەدىم. وسى كۇنگە دەيىن مەنىڭ ءاتى-جونىم بۇل تىزىمدە بولعان جوق»، – دەيدى بانكيردىڭ ءوزى.
ونىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق ىزدەۋدە جۇرگەنى ينتەرپولدىڭ اقپاراتىنان دا تابىلماعان.
«ەگەر ينتەرپول بويىنشا ناقتى ىزدەۋ سالىنسا، رەسەي شەكاراسىنان ەۋروپاعا ەمىن-ەركىن وتپەس ەدىم. مەنى قۇرىقتاۋداعى جانە ءارى قاراي قازاقستانعا جەتكىزۋدەگى ماقسات – تىنىسىمدى تارىلتۋ، ەركىندىگىمدى شەكتەۋ»، – دەيدى ءازىر ماسكەۋدە ءۇيقاماقتا جاتقان ەرتايەۆ.
دايىنداعان دۋمان بىقاي
