كوكتەگى ءتاڭىر باردا – ءوزىڭ بارسىڭ.
ءتاڭىرتاۋ – سەن پانيلىك، مەن باقيلىق،
تىم قۇرىسا ءوزىڭ جايلى ءسوزىم قالسىن»، – دەگەن ولەڭ جولدارىمەن اياقتالاتىن «ءتاڭىرتاۋ – ءتاڭىرىم» دەپ اتالاتىن تاماشا ءاننىڭ ءماتىنىن اقىندىق جۇرەگىمەن جىر ەتىپ، ساعىنىشقا تولى سىر ەتىپ تە جەتكىزگەن ءانشى، سازگەر، اقىن ەرمۇرات زەيىپحان ۇلىنىڭ انا جۇرت، بابا تاۋمەن قوشتاسقانى ما دەپ قالاسىڭ؟ مىنە، سول ونەر ولكەسىنەن وزىندىك مانەرىمەن ويىپ ورىن العان اسىل ازامات، ونەر ادامى 2011 جىلى 21 ماۋسىم كۇنى باقيعا اتتاندى. دەسە دە، ەل ەسىندە، جۇرت جۇرەگىندە اسەم داۋىس، ادەمى ىرعاق، ويلى جىر، ازاماتتىق ءۇن قالدى...
ەرمۇراتتىڭ ومىرىنە دە، ونەرىنە دە كۋا بولعان جانداردىڭ ءبىرى رەتىندە تۋعان ءىنىسى، كۇنەس اۋداندىق ءان-بي ۇيىرمەسىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى، ءانشى، سازگەر نۇرشات زەيىپحانۇلىمەن بولعان سۇحباتىمىزدى نازارلارىڭىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.
– ەڭ الدىمەن ەرمۇراتتى ومىرگە الديلەپ اكەلگەن، ەسەيتىپ-ەرجەتكىزگەن، ونەر قاقپاسىنان ءتاي-تايلاپ ەنگىزگەن تۇعىرلى ەلى، اتا-اناسى، ۇلاعاتتى ۇستازدارى جايلى توقتالا كەتسەڭىز؟
– اعام ەرمۇرات زەيىپحان ۇلى 1966 جىلى 30 جەلتوقسان كۇنى قاسيەتتى ىلە اڭعارىنىڭ ءور توسىندەگى كۇنەستىڭ ايگىلى الما مەكەنى – المالى اۋىلىندا ءومىر ەسىگىن اشقان. الىپ كوكشوقىنىڭ قالىڭ قارا ورمانى مەن توقتاۋسىز جوڭكىپ اققان كۇنەس وزەنىنە كىشكەنتاي ءسابي ەرمۇراتتىڭ ىڭگالاعان داۋىسى ارالاسىپ، تۇڭعىش رەت تۋعان دالانىڭ كاۋسار اۋاسىن قاق جارا شارتاراپقا تارالىپ جاتتى. شىرقى بۇزىلماعان شىرىن دالانىڭ كوركەم تابيعاتىنا ەلىتىپ، اتىز-القاپتارىنداعى شارۋالاردىڭ قىزۋ ەڭبەك ءدۇبىرى مەن جون-جوتالارىنداعى شوپاندارعا قىزىقتاي بارلاپ، ءسابي ساناسىنا ساۋلەسىن قۇيعان ەرمۇرات بالا كەزدەن جان-جاعىنا تالپىنىپ ءوستى. ءبىز ەرمۇرات ەكەۋمىز تەتە بولدىق تا، ءبىرىمىزدىڭ ءىزىمىزدى ءبىرىمىز باسىپ، كوپبالالى وتباسىندا ەرجەتتىك. اكەمىز زەيىپحان احمەتجان ۇلى مەن شەشەمىز ورالقان نۇپتەبەك قىزى وتباسىندا التى ۇل، ەكى قىز تاربيەلەپ وسىرگەن كوزىقاراقتى، ءبىلىمدى، ابزال جاندار ەدى. اكەمىز زەيىپحان ايگىلى بي ساسان كيىكباي ۇلىنىڭ نەمەرەسى احمەتجان قاسەكە ۇلىنىڭ وتباسىندا 1916 جىلى كۇنەس وڭىرىندە دۇنيەگە كەلىپ، بالا كەزىندە ءدىني مەكتەپتەردەن ساۋاتىن اشىپ، ەرجەتە كەلە قۇلجاداعى گيمنازيادان ءبىلىم تولىقتىرعان. 1954 جىلى كۇنەس اۋدانىندا تۇڭعىش مادەنيەت ءۇيى شاڭىراق كوتەرگەندە سوندا باسشىلىق مىندەتىن اتقارعان، دومبىرا مەن سكريپكانى جەتىك مەڭگەرگەن، ساۋىقشىل، اڭعارلى ادام ەدى. 40 جىلدان اسا قاجىرلىقپەن ەڭبەك كورسەتكەنى ءۇشىن مەملەكەت، اۆتونوميالى رايون جاعىنان ومىراۋىنا التىن وردەندەر تاعىپ، 1986 جىلى قۇرمەتپەن زەينەتكە شىققان. كۇنەس اۋداندىق وقۋ-اعارتۋى مەن مادەنيەتىنە ەسەلى ەڭبەك سىڭىرگەن قارت پەداگوگ، تانىمال مادەنيەت قايراتكەرى. ال اياۋلى انامىز ورالقان نۇپتەبەك قىزى وتباسى بەرەكەسىنىڭ ۇيىتقىسى، ومىردەن تۇيگەنى كوپ، ءبىلىمدى جان ەدى. جاعىمدى داۋىسىمەن ارا-تۇرا توي-تومالاقتاردا ايتىسقا تۇسەتىن، ەرتەگىلەر مەن اڭىز-اڭگىمەلەردىڭ الۋان ءتۇرىن ايتىپ، قۇلاق قۇرىشىمىزدى قاندىراتىن شەشەن ادام بولدى. سوندىقتان دا مىناۋ عاجايىپ ونەردىڭ باستاۋى سول ونەرلى وتباسىنىڭ قاينارىنان ءنار العان دەپ ايتا الامىز.
– «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» ەرەكەڭدى مۇنداعى جۇرت ەڭ الدىمەن انشىلىك ونەرىمەن تانيدى. سول انشىلىك ونەر ەرەكەڭدى قانداي بيىكتەرگە جەتەلەدى ەكەن؟
– ەرەكەڭ ونەرگە العاش رەت سۋرەت سالۋ ونەرىمەن كوزگە تۇسە باستاعان. سوڭعى كەزدەردە دە سول ءبىر شاقتارىن ءجيى ەسكە الاتىن، مۇمكىن ورىندالماعان ارمانىنىڭ ءبىرى سول ما دەپ قالامىن. ءالى ەسىمدە، 1979، 1980 جىلداردىڭ جاز ايلارىنىڭ بىرىندە، بۇل كۇندەرى اتى ايگىلى قىلقالام شەبەرى امان ابزالبەك ۇلى مۇقانوۆ تۋعان اۋىلىنا – وسى ءبىزدىڭ المالىعا شىعارماشىلىق ساپارمەن كەلە قالدى. ايعا جۋىق ۋاقىت ءجۇردى. ەپتەپ سۋرەت سالا باستاعان ۇلىنىڭ تالانتىن ۇشتاۋعا تاپتىرماس وراي ەكەنىن بىردەن سەزگەن بايقاعىش اكە ەرمۇراتتى امان اعانىڭ سوڭىنان ىلەستىرىپ جىبەرگەن ەدى. ءبىر اپتاعا جۋىق ىلەسكەن ەرمۇراتتىڭ بالالىعى ما، جوق، الدە، ۇزاق ىلەسۋگە شارتى كەلمەدى مە، ول كىسىدەن كوز جازىپ قالدى. دەگەنمەن، سول كەزدەن باستاپ بالا سۋرەتشى اتانعان ەرمۇرات كادىمگىدەي «ىلە ورەندەرى» گازەتىندە «جايلاۋدا»، «ساۋىنشى»، «كول بويىندا» سياقتى تۋىندىلارىن جاريالاپ ۇلگەرگەن ەدى. مۇنىمەن قوسا باستاۋىش مەكتەپ وقىپ جۇرگەندە «سۋ بويىندا»، «مىڭ ءبىر ءتۇن»، «اباي» جانە «اباي جولى»، «قازاق سولداتى»، «بوتاگوز»، «ۇلپان» سىندى كوزى كورىپ، قولى جەتكەن كىتاپتاردى قۇنىعا وقىعان كىتاپقۇمار بالانىڭ ءبىرى ەدى. كەيدە ەپتەپ ماقالالار مەن ولەڭ، تاقپاقتار جازىپ تا قوياتىن.
ان-كۇيگە دەگەن اۋەسىمەن ورتا مەكتەپ وقىپ جۇرگەندە تالانتى ۇشتالا باستاپ، كەيىندەپ دومبىرا، گيتارامەن ءوزى سۇيەمەلدەپ ءان سالاتىن بولدى. تالانتىنىڭ وسال ەمەستىگىن بايقاعان ەرنار سىلامقان ۇلى قاتارلى سول كەزدەگى مۋزىكا مۇعالىمدەرى مەكتەپتەگى كوڭىل اشۋ قيمىلدارىنا قاتىستىرا باستادى. توسەلە كەلە ەرەكەڭ تولىق ورتانى بىتىرە سالا اۋداندىق كاسىپتىك ءان-بي ۇيىرمەسىنىڭ ساحناسىنا كوتەرىلدى. ول كەزدە ىلە وڭىرىندەگى اۋدانداردا كاسىپتىك ۇيىرمەلەردىڭ العاش قۇرىلا باستاعان مەزگىلى ەدى. ابدىجالەل ورازباي ۇلى، توقتاۋباي ءالىمقۇل ۇلى، دامۋجان توقتارباي ۇلى، الداش اياپبەرگەن ۇلى قاتارلى ونەرلى مايتالمانداردىڭ ماڭايىندا قاتارداعى كاسىپتىك ءانشى بولىپ قىزمەت ىستەي باستادى. جۇيرىكتىڭ داڭقىن، ارينە، ءدۇبىرلى جارىستار شىعارادى ەمەس پە؟ 1985 جىلى تامىز ايىندا بۇرىنعى ىلە ايماعىنا قاراستى شىعىس بەس اۋداننىڭ كاسىپتىك كوركەمونەر ۇيىرمەلەرىنىڭ بايقاۋىندا ەرمۇرات قاتاردان وزا شاۋىپ، جەكە ءان ورىنداۋ شەبەرلىگىنىڭ باس بايگەسىن جەڭىپ الدى. ەرەكەڭنىڭ ونەردەگى العاشقى قادامى وسىلاي ءساتتى باستالعان ەدى. سول جىلى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق كاسىپتىك كوركەمونەر كوللەدجىنە قابىلدانىپ، پروفەسسور، ءان ءمۇعالىمى ساعي قايراس ۇلىنىڭ تاربيەلەۋىندە ءان ماماندىعى بويىنشا ءۇش جىل ءبىلىم الىپ، ۇزدىك ناتيجەمەن ءتامامدادى. 1989 جىلى كۇزدە كەسكىن-كەلبەتىنە ساي جاعىمدى قوڭىر داۋىسى بار ەرەكەڭ ىلە وبلىستىق تەلەارناسىنىڭ ەمتيحانىنان ءوتىپ، تەلەجۇرگىزۋشى قىزمەتىنە قابىلداندى.
1991 جىلى قازاقستان الەمگە ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى. دەربەس مەملەكەت رەتىندە حالىقارالىق قارىم-قاتىناس، مادەنيەت، ءاۋىس-تۇيىس ورناتا باستادى. قىتايمەن دوستىعى كۇشەيە ءتۇستى. وسى ورايدا قازاقستان جاعى ەلىمىزدەن قازاق جاستارىن نەگىز ەتكەن ءبىر توپ مادەنيەت، كوركەمونەر دارىندىلارىن جەتىلدىرىپ بەرۋدى ماقسات ەتىپ، اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ ورتالىعى ءۇرىمجى قالاسىندا 14 بالانى سارالاپ العان بولاتىن. انە، سول جەڭىمپازداردىڭ قاتارىندا ەرمۇرات تا بار ەدى. ول الماتىداعى مەملەكەتتىك تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسىنىڭ اكتەرلىك كلاسىنا قابىلدانىپ، ساحنالىق ونەردىڭ سان قىرى مەن سىرىن جەتە مەڭگەرسە، ەندى ءبىر جاعىنان ايگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ اكىم تارازيدىڭ اشقان ارناۋلى كلاسىنا ءتۇسىپ، جازۋشىلىق، اقىندىق ونەرىن جەتىلدىرە باستايدى. ءار جانرداعى العان بىلىمدەرى ماۋەلەپ جەمىس بەرىپ، ارناسى تولىپ، ارىنى ارتا ءتۇستى. ءوزى كوزدەگەن اسىل ارمانى، اسقاق اۋەنى وسىلايشا ءومىر مەن ونەردىڭ قان بازارىنا ەركىن جەتەلەپ اكەلدى.
– مىناۋ ءان الەمىنە ەلىتىپ، سودان رۋحاني ءلاززات الىپ وتىرعان قۇيما قۇلاق وقىرمان (تىڭدارمان، كورەرمەن) «جاساعان كەشەگى بابامنىڭ مەكەنى» دەپ كەلەتىن «جايلاۋىم – ءانىم» ءانى باستاتقان، «سابيلەر-اي» قوستاتقان كوپ ءاننىڭ اۆتورى بولعان ەرەكەڭنىڭ سازگەرلىك ونەرىنە، جەتكەن تۇعىرىنا، سوسىن دا ىشكى بۇلقىنىسىنان بۋىرقانىپ شىققان ءماتىنى مەن اۋەنىن بىردەي ءوزى شىعارعان تاماشا تۋىندىلارىنا، قازاق الەمىندە، اسىرەسە، جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاعان شوقتىقتى اندەرىنىڭ ومىرگە كەلۋ بارىسىنا توقتالا كەتسەڭىز؟
– ەرەكەڭمەن سوڭعى كەزدەرى ۇرىمجىدە بولعانىمدا: «ەرەكە، اندەرىڭىزدىڭ ۇزىن سانى الپىسقا بارىپ قالىپتى عوي، پوەزيالىق، پروزالىق شىعارمالارىڭىزدىڭ دەنى باسپا بەتىندە جارىق كورىپ كەلەدى. ەندى اندەرىڭىزدى جيناقتاپ ءبىر كىتاپشا ەتىپ شىعارسا بولادى ەكەن»، – دەپ ەدىم، «جوق، نۇرەكە، مەنىڭ اندەرىم ءقازىر ءجۇزدىڭ اينالاسىندا، اماندىق بولسا ونى دا كوپ وتپەي شىعارامىز. مەن بيىل 45 جاسقا تولامىن. ىستەيتىن جۇمىستارىم، ويعا العان كوپتەگەن شارۋالارىم بار. قۇداي قالاسا، وسى ناۋقاستان ساۋىعىپ شىعار بولسام، بىتىرە جاتارمىز»، – دەگەن ەدى.
ەرمۇرات اندەرى – ءوز جۇرەك تۇكپىرىنەن قايناپ شىققان ناعىز كىرشىكسىز ءمولدىر مەلوديالار مەن جىر مارجاندارىنان ءورىم تاپقان شىنايى قۇندى تۋىندىلار. سەبەبى، ەرمۇرات – قوعامدىق ءومىردىڭ بار سىرىن بارلاي بىلگەن، ءار كاسىپتەن حابارى بار الەمدىك توسىن قۇبىلىستار مەن تاريحي بەتبۇرىستاردى دا زەرتتەپ زەردەسىنە توقىعان، الەم ويشىلدارىنىڭ شىعارمالارىن تەرەڭدەي وقىپ، سول ارقىلى حالقىمىزدىڭ تاريحي بولمىسىن بويىنا دارىتا بىلگەن، سالىستىرا بىلگەن ناعىز «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» ازامات. ونىڭ ءاربىر ءانى جاي عانا تىڭداي سالۋعا ارنالعان ەمەس، قايتا ءار ءانى ءار تاقىرىپتان سىر شەرتىپ، تۇسىنە بىلگەن جاندى ەلىتىپ، رۋحاني جان الەمىن دۇرىس جولعا باستاي جونەلەتىن قۇدىرەتتى كۇشكە يە قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنەدى. ەرمۇرات ءوز اۋەندەرىنە ءوزى ولەڭ جازىپ، ءوز جىر شۋماقتارىنا ءوزى ءان شىعاراتىن، سوسىن قوڭىر دومبىراسىن بەبەۋلەتىپ اسقاقتاتا، مامىرلاتا ءان شىرقايتىن. قوڭىر ءۇنى قوڭىراۋلاعان ناعىز ەر داۋىستى، ءور داۋىستى بىرەگەي ءانشى ەكەنىن مىناۋ زيالى قاۋىم ابدەن بىلەدى.
ەرەكەڭنىڭ سازگەرلىك ونەرى 1980 جىلداردىڭ سوڭى، ستۋدەنت شاعىندا كورىنە باستادى. ۇمىتپاسام، العاشقى ءانى 1987 جىلى جازعى دەمالىس كۇندەرى جايلاۋدا دۇنيەگە كەلگەن، «جاساعان كەشەگى بابامنىڭ مەكەنى» دەپ باستالاتىن «جايلاۋىم – ءانىم» ءان بولىپ، كوپ ۇزاماي كاسىپتىك انشىلەردىڭ تالاسا-تارماسا ورىنداۋىندا ۇلان-عايىر كەڭ ولكەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە تەز تارالىپ كەتتى. 22 جاستاعى بوزبالانىڭ مۇنداي قۇدىرەتتى ءان شىعارعاندىعىنا كۇدىكتەنگەن كەيبىرەۋلەر بۇل ەسكەندىر حاسانعالييەۆتىڭ ءانى بولۋى مۇمكىن دەستى. بازبىرەۋلەردىڭ دە ءان ماتىنىنە تيىسە باستاعانىن قۇلاعىمىز شالىپ ءجۇردى. ءيا، ول سولاي بولۋى زاڭدى دا. بولات تاعالى تۇلپارداي جۇيتكىگەن ول ءان شاڭداعىن ارتىنا قالدىرىپ ۇزاپ بارادى. ودان كەيىن «سابيلەر-اي، سابيلەر-اي، بازار عوي وزدەرىڭمەن بار ۇيلەر-اي» دەپ اۋەنىن دە، ءسوزىن دە ءوزى جازعان «سابيلەر» ءانى جارىققا شىقتى. ول ءاننىڭ ومىرگە كەلۋىنە سول جىلدارى زەيىپحان وتباسىندا نەمەرەلەر كوبەيىپ، اعا-جەڭگەلەرىمىز بالا-شاعالى بولىپ، جاس وتاۋلاردان شاڭىراعىمىزعا ءجيى-جيى كەلىپ جاتاتىن سابيلەردىڭ بازارلى شاعى بولاتىن. بۇل سەزىمشىل سەرى جىگىتتىڭ جۇرەگىنەن ءان بولىپ قاۋاشاعىن جايماي قويمايدى. ودان كەيىن «دوستىق تۋرالى»، «باقىتتى بول، باۋىرىم»، «ەرەن تاۋىم» سىندى شىنايى ومىردەن الىنعان جاقسى اندەرى ارت-ارتىنان تۋىنداي باستادى. ال قازاقستان توپىراعىندا شىعارعان، ەلدى، جەردى اڭساعان، ساعىنىش سالەمدەرى رەتىندە «كۇنەس-اي»، «ءتاڭىرتاۋ – ءتاڭىرىم»، «اقشا بۇلت جەل ايداعان»، «دۇنتەعاپىل»، «داۋرەن-اي»، «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى»، «كۇنگە كولەڭكە تۇسپەيدى»، «تۇسىمدەگى انا»، «جانار قىز» سىندى اندەرىمەن قوسا «كەنەسارى» سياقتى كەڭ تولعانىستى پاتريوتتىق اندەرى بۇل كۇندەرى حالقىمىزدىڭ ءان الەمىنە جۇلدىزداي جارقىراپ كوتەرىلگەن، شوقتىعى بيىك، جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ جول تارتقان وشپەس تۋىندىلار.
– تەك ءان تەكستىن عانا جازىپ قويماي، وتتى جىرلارىمەن وقىرمان جۇرەگىنەن ورىن العان ەرەكەڭ جىر جيناقتارىن دا جۇرتىنا سىيلاپ، اقىندىق بيىگىن بايقاتتى. وسى تۋراسىندا نە ايتار ەدىڭىز؟
– ەرمۇراتتىڭ اقىندىعى تۋرالى نە ايتامىن، مەن ءۇشىن بۇل تىم اۋىر سۇراق. سوندىقتان دا اقىن تىلىمەن جەتكىزگىم كەلىپ تۇر. ەرمۇراتتىڭ ومىردەگى ءقادىر-قىمباتى جوعارى، سىرلاس اعاسى، اقىن جاركەن بودەش ۇلى اعامىز بىلاي دەپ باعا بەرگەن ەكەن: «ەرمۇراتتىڭ ولەڭ-جىرلارى تىسكە قىستىرىلعان ەتتى شۇقىلاپ وتىرىپ وقي سالاتىن دۇنيە ەمەس، زەيىنىڭدى اۋدارىپ، پەيىلىڭدى بەرىپ، ىقىلاسپەن وقيتىن تۋىندىلار. شىنجاڭداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرى تاڭجارىق جولدى ۇلى مەن ومارعازى ايتان ۇلىنىڭ اسەرى بايقالىپ تۇرعانىمەن، تالانتتى اقىن ولارعا مۇلدەم جۇتىلىپ كەتپەيدى. وزىنشە وي ورنەك سالادى. وزىندىك جول سالادى. ەرمۇراتتا القىنىپ-جۇلقىنىپ، اپتىعىپ-قابىنىپ تۇراتىن مىنەز جوق. ول سابىرلى، تالعامشىل، سىرتتاي قاراعاندا ادامعا سالقىن كورىنگەنىمەن ەرمۇراتتىڭ ىشكى الەمى بۋىرقانىپ، قايناپ جاتقان تەبىرەنىسكە تولى. ازامات اقىننىڭ ولەڭدەرىن وقىعاندا ءوزىن كورگەندەي بولامىن. ال ءوزىن كورگەندە ولەڭدەرىن وقىعانداي بولامىن. تەگىندە تابيعي قاراپايىمدىلىق، ءوزىن تابىنتقان وقىرماندى تاڭعالدىرعاننان گورى تامساندىرادى ەكەن». مىنە، بۇل ناعىز اقىننىڭ اقىنعا بەرگەن باعاسى. جۇرەك لەبىزى. قازىرگە دەيىن ەرمۇراتتىڭ «وزىڭە ارنادىم»، «بۇل دۇنيە»، «ءۇش بۋىرىل» اتتى جىر جيناقتارى مەن «سىبىزعى سارىنى» اتتى اڭگىمە-پوۆەستەر جيناعى شىقتى.
– ونەر قۋعان ەرەكەڭنىڭ قازاقستانداعى قاجىرلى قادامى، جەمىستى جۇمىستارى جايىندا دا بايانداي كەتسەڭىز.
– ەرەكەڭنىڭ قازاقستانعا قونىس تەپكەنىنە، مىنەكي، تۋرا 20 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. ونەر اكادەمياسىن قىزىل ديپلوممەن بىتىرە سالا 1994، 1995 جىلدارى قازاقتىڭ مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىندا اكتەرلىك شەبەرلىگىن سومداپ، كوپتەگەن ساحنالىق قويىلىمداردىڭ باستى رولدەرىن ءساتتى ورىنداسا، كەيىن ءوز تالعامى بويىنشا قازاقتىڭ اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا قىزمەت جاساپ، «قىز جىبەك» وپەراسىنداعى بەكەجان ءرولىن الىپ، كورەرمەن قاۋىمدى انشىلىگىمەن دە، اكتەرلىك ونەرىمەن دە ريزا ەتىپ، تامساندىردى. 2000 جىلدان ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ەرەكەڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ورتالىق انسامبلىندە نەگىزگى ءانشى رەتىندە قىزمەت اتقارىپ، ءانسامبلدىڭ فولكلور ءبولىمىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى مىندەتىن ارقالايدى. سونداي-اق، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ مادەنيەت-كوركەمونەر ءبولىمىنىڭ جاۋاپتىسى مىندەتىن الىپ، شەتەل قازاقتارىنىڭ ان-كۇيلەرىن رەتتەپ، تاماشا تاسپالار شىعارۋعا قۇلشىندى. وسىنداي قات-قابات جۇمىستاردى اتقارا ءجۇرىپ، ونداعى ونەر ساڭلاقتارى مەن حالقى الدىندا ونەردەن ەسەپ بەرىپ، شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزىپ وتىردى. ايتالىق، 2004 جىلى 28 ساۋىردە قازاقستان جازۋشىلار وداعى جاعىنان «كۇنەس-اي» اتتى شىعارماشىلىق كەشى، 2005 جىلى 22 اقپاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن شىعارماشىلىق كەشى ورتالىق كونسەرت زالىندا وتكىزىلىپ، كاسىپتىك دەڭگەيىنىڭ جىل سايىن كوتەرىلىپ كەلە جاتقاندىعىنا كوپشىلىك كۋا بولدى. ەرمۇرات زەيىپحان ۇلى – قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، اقىن، جازۋشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى، ءانشى، سازگەر. 2010 جىلى 30 جەلتوقساندا تۋعان كۇنىنە وراي قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگى جاعىنان «مايور» شەنى اتاعى بەرىلىپ، شەتەلدەن بارعان قازاقتاردان تۇڭعىش مايور شەنىن العان بىردەن-بىر ادامعا اينالدى.
1993 جىلى 14 ناۋرىز الماتى قالاسىندا وتكەن سازگەرلەر مەن انشىلەردىڭ رەسپۋبليكالىق «ۇكىلى ءۇمىت» بايقاۋىندا باس جۇلدەنى، 1994 جىلى الماتى قالاسىندا وتكەن كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى 5-رەسپۋبليكالىق انشىلەر كونكۋرسىنىڭ لاۋرەاتى، 1999 جىلى 13 قاراشادا الماتىدا اسەت بەيسەۋوۆ اتىنداعى «ارمانداستار» اتتى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدىڭ لاۋرەاتى جانە 1-جۇلدەسىن، 2001 جىلى قاراشادا «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ ارتىعالي ىبىرايەۆ اتىنداعى جىر ءمۇشايراسىنىڭ ارنايى جۇلدەسىن، 2004 جىلى رەسپۋبليكالىق «ەدىل-جايىق» اتتى اۆتورلىق كەشكە قاتىسىپ، جوعارى العىس قۇرمەتىن، 2005 جىلى 28 قىركۇيەكتە دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 3-قۇرىلتايىنا ارنالعان حالىقارالىق جىر ءمۇشايراسىنىڭ جۇلدەگەرى قاتارلى سىيلىقتاردى ەنشىلەگەن.
– سوڭعى جىلدارى تۋعان اۋىلى كۇنەسكە جىل قۇسىنداي ات باسىن بۇرىپ، ساعىنعان ەلىنىڭ سارىعىن باسقانىنا ءبارىمىز كۋامىز. ال مىنە، تولىقسىعان شاعىندا قارا ورمان حالقىنا ساعىنىش بولىپ كەتە بارعان ەرەكەڭنىڭ ءسىز بىلەتىن قانداي ارماندارى، ايتىلماعان سىرلارى بار ەكەن؟
– سوڭعى جىلدارى تۋعان اۋىلى كۇنەسكە جىل سايىن ات باسىن بۇرىپ، ساعىنعان ەلىنىڭ دە، ءوز ساعىنىشىن دا باسىپ قايتىپ ءجۇردى. دەگەنمەن، تەرەڭ ويلى، سەزىمشىل سەرىنىڭ جۇرەك تۇكپىرىندە نەلەر جاتقانىن بىلايعى جۇرت تولىق تۇسىنە بەرمەيتىنى انىق. وسىدان جيىرما جىل بۇرىن اسقاقتاتا ءان شىرقاعان وسى ساحناسىنا كەمەلىنە كەلىپ، تولىقسىعان شاعىندا قايتا ءبىر شىعىپ، حالقىنىڭ قۇلاق قۇرىشىن قاندىرۋ – كوكەيىندە جۇرگەن ارمانى ەدى. بۇل تىلەگىنىڭ ورىندالۋىنا قولۇشىن بەرگەن كۇنەس اۋدانىنىڭ اكىمى مۇرال ءابىلماجىن ۇلى مەن اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى ءنابيجان قانابەك ۇلى سياقتى ءبىلىمدى اعالارىمىزعا العىسىمىز مول. ەرەكەڭ قاتىناسقان ءار جولعى ساحنالىق كونسەرتىمىز ونەردىڭ ۇلكەن ءبىر جارىق جۇلدىزىمەن تولىعىپ، تاكەڭ ورالعان بولىس اۋىلىنداي دۇبىرلەپ، ايبىنى اسپاندايتىن. مىڭنان وزعان تۇلپارداي، جارقىراعان اقبوز كيىمى قۇپ جاراسىپ، قوس قۇلاعىن قايشىلاپ جەر تارپىعان بايگە كوكتەي ساحنانىڭ ءسانىن كەلتىرىپ، ەرەكشە تەبىرەنىسپەن شىرقايتىن ەدى، شىركىن! ال بۇل ونەر ساحناسىنىڭ وزگە ساحنادان ورنى بولەك ەكەنىن ەرەكەڭ ەكەۋمىز عانا بىلەمىز. بولماسا ەرەكەڭ ءۇشىن كونسەرت پەن ساحنا كوپ قوي. ول تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، ەۋروپا، ازياداعى 20-عا جۋىق مەملەكەتتىڭ ۇلكەن ساحنالارىندا ءان شىرقاعان ونەر ساڭلاعى عوي. «ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى پاريج قالاسىندا ءوتىپ، ساپارىمىزدى ءساتتى اياقتاپ، ايگىلى ەيفەل مۇناراسىنىڭ تۇبىندە ونداعى قانداس تۋىستارمەن قوش ايتىپ اۋىلعا قايتۋعا قامدانىپ جاتقان كەزىمىز. كەنەت ونداعى جيىلعان جۇرت قايتا-قايتا قول سوعىپ، ەرمۇراتتىڭ ءان شىرقاۋىن ءوتىنىپ تۇرىپ العانى. سودان، قويشى ايتەۋىر، الگى جەردە ەرمۇرات جالعىز ءوزى ءبىر ساعاتقا جۋىق ءان شىرقاپ، كونسەرت قويدى. سوندا بايقادىم، ەرمۇرات كيەلى دە، ارۋاقتى ءانشى ەكەن»، – دەپ ەدى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار باستىعى تالعات ماماشيەۆ ەرمۇراتتىڭ ازا جيىنىندا كوزىنە جاس الا وتىرىپ.
ەرمۇراتتىڭ تۋعان جەرىنە ءجيى ورالۋىنىڭ تاعى ءبىر جاعى ۇلكەن شىعارمالار جازعىسى كەلدى. دەرەكتەردى ىزدەگىسى كەلدى. اسىل ارماندارى الىسقا جەتەلەگەن اقىن جۇرەك ماۋقىن باسىپ، ماسايراپ قايتقىسى كەلدى. امال نە، تولعان ايداي كەمەلىنە كەلگەن شاعىندا ودان كوز جازىپ قالدىق. ءسوز ونەرى مەن ساز ونەرىنىڭ ءقادىرىن بىلەتىن حالقى باردا ونىڭ ەسىمى ماڭگى جاسايدى دەپ سەنەمىز. ناعىز اسىلدىڭ جىل وتكەن سايىن جارقىلداپ، قاسيەتى اشىلا بەرمەك. ارتىندا قالعان ەكى تۇياعى قابانباي مەن نايمانعاليى امان بولسىن.
– سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
سۇحباتتاسقان جارقىن ءنۇرابىلدا ۇلى.
(سۇحبات قحر، «ىلە گازەتىنىڭ» 2012 جىلى 18 قاڭتارداعى سانىنان الىندى).
