بۇگىن الماتىدا “قازاقستاندا ءۇنسىز كۇرەس: مەملەكەت پەن بۋكمەكەرلەردىڭ تەكەتىرەسى” اتتى باسپا ءسوز كونفەرەنسياسى ءوتتى. ءىس-شارادا قوعام بەلسەندىلەرى، زاڭگەرلەر مەن پسيحولوگتار بۋكمەكەرلىك بيزنەس پەن لۋدومانيانىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن جاس ۇرپاقتىڭ بولاشاعىنا ءتوندىرىپ وتىرعان ءقاۋپىن تالقىلادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا مەملەكەت پەن حالىقارالىق بۋكمەكەرلىك كومپانيالار اراسىندا جاسىرىن قارجى جانە اقپاراتتىق كۇرەس ءجۇرىپ جاتىر. سپيكەرلەردىڭ پىكىرىنشە، ەلدە ەنگىزىلىپ جاتقان ءبىرىڭعاي ەسەپ جۇيەسى (بەج) قۇمار ويىندار نارىعىن اشىق ەتۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىك باستاما. الايدا بۇل جۇيە بۋكمەكەرلىك كومپانيالاردىڭ مۇددەسىنە قايشى كەلگەندىكتەن، سىرتتان ۇيىمداستىرىلعان قارسىلىق پەن مانيپۋلياسيالار كۇشەيىپ كەلەدى.
قوعام بەلسەندىسى جارقىن كۇرەنتايەۆتىڭ سوزىنشە، قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا 13 بۋكمەكەرلىك كومپانيا جۇمىس ىستەيدى. بىلتىر ىسكە قوسىلعان 100% مەملەكەتتىك “بەج” وپەراتورىنىڭ پيلوتتىق جوباسى كەزىندە ءبىر كۇننىڭ ىشىندە 800-گە جۋىق زاڭسىز ويىن مەكەمەسى انىقتالعان.
سونىمەن قاتار كۇرەنتايەۆ بۇل نارىقتىڭ كولەمى 3 تريلليون تەڭگەگە دەيىن جەتكەنىن ايتىپ، قارجىنىڭ كوپ بولىگى شەتەلگە كەتىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
“مىسالى، “فونبەت” كومپانياسىنىڭ تۇپكى يەسى — ەۋرووداق ازاماتى انتونيس زەرتاليس. ال “پاريماچ” كەڭسەسى كيپردە تىركەلگەن. دەمەك ەلدەن ميللياردتاعان قارجى سىرتقا كەتىپ جاتىر. ءبىز بۇعان بەيجاي قاراي المايمىز”، - دەدى ول.
جارقىن كۇرەنتايەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل سىرت كوزگە بايقالمايتىن، ءبىراق قوعامدى ىشتەن السىرەتىپ جاتقان ءۇردىس.
“بۇل تىنىش سوعىستىڭ قۇرباندارى بالالارىمىز بەن قوعام. سوندىقتان ءۇنسىز قالۋعا بولمايدى”، - دەپ تۇيىندەدى قوعام بەلسەندىسى.
زاڭگەر ءارى قوعام بەلسەندىسى ءالنۇر يلياشيەۆ تە بۋكمەكەرلىك نارىقتاعى قارجى اينالىمى مەن ونىڭ ساياسي ىقپالىنا توقتالدى.
“بۋكمەكەرلىك بيزنەس ەل ەكونوميكاسىنا ناقتى پايدا اكەلمەيتىن سالا. ول نە ءوندىرىس جاسامايدى، نە ادام كاپيتالىنا ۇلەس قوسپايدى. بۇل — حالىقتان اقشا الۋ تەتىگى عانا. ءيا، سالىق تولەنەدى، ءبىراق ونىڭ قوعامعا اكەلەتىن پايداسى شامالى”، — دەدى يلياشيەۆ.
ول بۇل نارىقتاعى قارجى اينالىمىنىڭ كولەمى ەل ەكونوميكاسىنىڭ كەيبىر ستراتەگيالىق سالالارىمەن تەڭەسىپ قالعانىن اتاپ ءوتتى.
رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس، بۋكمەكەرلىك بيزنەستەگى اينالىم كولەمى 3،5–5 تريلليون تەڭگە ارالىعىندا. بۇل — مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن ۇلتتىق قورعا جىل سايىن بولىنەتىن قاراجاتقا شامالاس سوما.
2023 جىلدىڭ وزىندە Olimpbet 130 ملرد تەڭگە، تاعى ءبىر كومپانيا 68 ملرد تەڭگە، ال Fonbet شامامەن 10 ملرد تەڭگە سالىق تولەگەن. بۇل تەك رەسمي كورسەتكىشتەر، بەيرەسمي اينالىم كولەمى بەلگىسىز.
“مۇنداي قارجى كولەمى جۇرگەن جەردە مىندەتتى تۇردە ساياسي ىقپال دا جۇرەدى. ۇلكەن كاپيتال ءارقاشان ساياساتپەن بايلانىستى. بۇل جەردە تەك بيزنەس ەمەس، بيلىك پەن ەكونوميكالىق توپتاردىڭ مۇددەلەرى قاقتىعىسىپ وتىر”، — دەدى ول.
سونىمەن قاتار پسيحولوگ جۇلدىز بايمۇحانوۆا لۋدومانيانىڭ جاستار اراسىندا ءقاۋىپتى دەڭگەيگە جەتكەنىن ايتتى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، بۇل تاۋەلدىلىكتىڭ ەڭ جاسىرىن، ءبىراق ەڭ ءقاۋىپتى ءتۇرى. سەبەبى ول ادامنىڭ پسيحيكاسىن بۇزىپ قانا قويماي، باسقا زياندى ادەتتەرگە دە جولىن اشادى.
“تاۋەلدىلىك ەشقاشان جالعىز كەلمەيدى. ول وزىمەن بىرگە ەسىرتكىگە جانە ىشىمدىككە تاۋەلدىلىكتى، پسيحولوگيالىق كۇيزەلىستى الا كەلەدى. ال مۇنىڭ سوڭى قايعىلى جاعدايلارمەن اياقتالىپ جاتادى”، — دەدى بايمۇحانوۆا.
پسيحولوگ قازىرگى تاڭدا بۇل باعىتتا ارنايى دايىندالعان مامانداردىڭ جوق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
“ءبىزدىڭ ەلدە بالالارمەن جۇمىس ىستەيتىن ادديكتولوگ ماماندار جوقتىڭ قاسى. ءبىز كوبىنە ىشىمدىك پەن ەسىرتكىگە تاۋەلدىلىكتى زەرتتەيمىز، ال لۋدومانيا مۇلدە نازاردان تىس قالىپ وتىر”، — دەدى ول.
بايمۇحانوۆا ءوز تاجىريبەسىنەن ناقتى مىسال كەلتىردى.
“كەشە عانا قابىلداۋىما 14 جاستاعى قىزدى الىپ كەلدى. ونىڭ قارىزى — ءۇش ميلليون تەڭگە. سول قارىزدى وتەۋ ءۇشىن ول جەزوكشەلىككە بارعان”، — دەيدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا، جاسوسپىرىمدەر اراسىندا بۋكمەكەرلىك سايتتارعا تىركەلۋ، ونلاين ويىندارعا ءباس تىگۋ ۇيرەنشىكتى قۇبىلىسقا اينالعان.
مامان مۇنداي جاعدايلاردىڭ ارتۋىنا ينتەرنەت پەن بلوگەرلەردىڭ جارناماسى تىكەلەي اسەر ەتىپ وتىر دەيدى.
“نەگە بلوگەرلەر بۋكمەكەرلىك كونتورلاردى جارنامالايدى؟ ىشىمدىك پەن ەسىرتكىنى جارنامالاۋعا تىيىم سالىنعان، ءبىراق بۇل دا سونداي زياندى، ءتىپتى ودان دا ءقاۋىپتى دەرت! بۇگىندە بلوگەرلەر بالالاردىڭ كۋميرىنە اينالعان. ال ولار بۋكمەكەرلەردى جارنامالاعاندا، بالا ويلانباستان سەنىپ، ءباس تىگە باستايدى”، — دەدى پسيحولوگ.
بايمۇحانوۆانىڭ سوزىنشە، جاسوسپىرىمدەردىڭ پسيحيكاسى تولىق قالىپتاسپاعان، سوندىقتان ولار وڭاي الدانادى. ال قارىزعا باتقان ساتتە وزدەرىن تىعىرىققا تىرەلگەندەي سەزىنىپ، سۋيسيدكە دەيىن بارۋى مۇمكىن.
“مۇنىڭ ءبارى — ءبىزدىڭ قوعامنىڭ شىندىعى. ءبىز ءۇنسىز قالماۋىمىز كەرەك. لۋدومانياعا قارسى ناقتى زاڭنامالىق شارالار قابىلدانۋى ءتيىس. ويتكەنى بۇل — بالالارىمىزدىڭ بولاشاعىنا تونگەن ۇلكەن ءقاۋىپ”، — دەپ تۇيىندەدى جۇلدىز بايمۇحانوۆا.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرمۇرات باپي ويىن بيزنەسى سالاسىنا بايلانىستى مەملەكەتتىك ورگاندارعا جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالىنا قاتىستى تۇسىنىكتەمە بەرگەن ەدى. بۇل تۋرالى حالىق قالاۋلىسى ءوزىنىڭ رەسمي پاراقشاسىندا مالىمدەدى.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ ساۋالىنا بايلانىستى كەيبىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ينتەرنەت-رەسۋرستار جاريالاعان ورىس تىلىندەگى ماتەريالداردا ناقتى دەرەكتەر بۇرمالانىپ كەتكەن. سول سەبەپتى ەرمۇرات باپي رەسمي تۇسىنىكتەمەسىن ەكى تىلدە — قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە بەرۋدى ءجون كورگەن.
«رەسمي قۇجات ۇلگىسىندەگى ساۋالدى باسپاسوزدە مازمۇنداۋ كەزىندە ۇقىپتىلىق قاجەت. سەبەبى بۇرمالانعان دەرەك قوعامدا قاتە پىكىر قالىپتاستىرۋى مۇمكىن»، — دەدى دەپۋتات.
ەرمۇرات ءباپيدىڭ ايتۋىنشا، قوسىمشا زەرتتەۋ مەن ۋاكىلەتتى ورگاندارمەن جۇرگىزىلگەن كونسۋلتاسيالار ناتيجەسىندە ءبىرىڭعاي ەسەپ جۇيەسىنە (بەج) قاتىستى بۇعان دەيىن تاراتىلعان كەيبىر اقپاراتتار ناقتىلانۋدى قاجەت ەتەتىنى انىقتالعان.
رەسمي دەرەك بويىنشا، جوبانىڭ پيلوتتىق كەزەڭى 2024 جىلعى 15 تامىزدا ىسكە قوسىلعان. جۇيە جاساندى ينتەللەكت ارقىلى كۇنىنە 800-گە جۋىق زاڭسىز ينتەرنەت-سايتتاردى اۆتوماتتى تۇردە بۇعاتتاي الادى. بۇعان دەيىن مۇنداي جۇمىستاردى مەملەكەتتىك ورگاندار قولمەن جۇرگىزىپ، ول التى ايعا دەيىن سوزىلاتىن.
ءباپيدىڭ مالىمەتىنشە، بەج جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى — قازاقستاندىق ويىن بيزنەسى سالاسىندا اشىق ءارى سەنىمدى سيفرلىق ورتا قالىپتاستىرۋ، زاڭسىز ونلاين-كازينو مەن بۋكمەكەرلىك سايتتاردى انىقتاپ، بۇعاتتاۋ.
جۇيەنىڭ مەملەكەتتىك وپەراتورى – مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە قاراستى «وپەراتور ەسۋ» ج ش س، ول 100% مەملەكەت مەنشىگىندەگى ۇيىم بولىپ تابىلادى. بارلىق سەرۆەرلەر «ۇلتتىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار» اق ينفراقۇرىلىمىندا ورنالاسقان، سوندىقتان دەرەكتەردىڭ سىرتقا تارالۋ ءقاۋپى جوق.
سونىمەن قاتار دەپۋتات الداعى ۋاقىتتا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر ەنگىزىلەتىنىن اتاپ ءوتتى. جاڭا نورماعا سايكەس، بۋكمەكەرلىك كومپانيالار اينالىمىنىڭ 3%-ىن الەۋمەتتىك جانە سپورتتىق جوبالاردى قولداۋعا باعىتتايتىن بولادى:
- 1% — «قازاقستان حالقىنا» قوعامدىق قورىنا؛
- 1% — سپورتتى دامىتۋعا ارنالعان «SportQory» قورىنا؛
- 1% — ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى جانىنداعى قورعا اۋدارىلادى.
ەرمۇرات باپي مۇنداي شارالار حالىقارالىق تاجىريبەگە نەگىزدەلگەنىن جانە سالانىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋعا، كولەڭكەلى اينالىمدى ازايتۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى.
«مەن ۋاكىلەتتى ورگاندارمەن بىرگە جۇيەنىڭ ىسكە اسۋىن ءارى قاراي دا باقىلاپ، ازاماتتاردى ونىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى حاباردار ەتىپ وتىرامىن»، — دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.
