تاڭەرتەڭ بانك قىزىمەتكەرى يوزەف ك. توسەگىنەن تۇردى. بۇگىن ونىڭ تۋعان كۇنى بولاتىن. ادەتتەگىدەي ءار كۇنى تاڭعى اس اكەلەتىن قىزىمەتشى ايەل ۋاقىتىنان كەشىگە بەردى. ءبىر كەزدە ەسىك قاعىلىپ، ۇستىنە قارا پالتو كيگەن ەر ادام بولمەگە كىرىپ كەلدى. ول ەش تاڭعالارلىق جاعداي بولماعانداي ءوزىن ەركىن ۇستاپ، توسەكتەگى يوزەف ك.-عا قاراپ تۇردى.
ول يوزەف ك.ء-نىڭ تاڭعى اسىم قايدا دەگەن سۇراعىنا بۇگىن ەشقانداي تاڭى اس بولمايتىنىن ەسكەرتتى. ول جانە دە ءوزىنىڭ سونشا نەگە تاڭ اتپاستان كەلىپ تۇرعانىن ءتۇسىندىرىپ، يوزەف ك.- نى تۇتقىنداعالى كەلگەنىن ەسكەرتتى. يوزەف ك. ءوز ورتاسىندا قۇرمەتتى جانە زاڭعا باعىناتىن ادام ەدى. ول وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىر رەت بولسا دا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماعان. ءبىراق ولاردىڭ ءوز قىلمىسى تۋرالى بەرگەن تۇسىنىكتەمەلەرى تۇسىنىكسىز بولعانىنا قاراماستان ك. ولاردىڭ تۇتقىنداۋ تۋرالى بۇيرىعىن قابىلدايدى. ءوزىنىڭ نە ءۇشىن ايىپتالىپ جاتقانىن تۇسىنبەسە دە، ول ساقشى بولىمشەسىنە بارىپ جاۋاپقا تارتىلۋعا كەلىسەدى. ك. ولارعا كۇناھار ادامشا باعىنادى. ءبىراق بۇنىڭ ءبارى بىرەۋدىڭ ءوزىنىڭ تۋعان كۇنىنە بايلانىستى ىستەپ جاتقان ويىنى، نە بولماسا بۇل ءبىر ءتۇس دەپ قابىلداپ، وزىنە سەنىمدى جۇرەدى. ءبىراق ك. مىرزانى ەشقانداي كۇزەتشى كۇزەتپەيدى. نە ونى تۇرمەگە قامامايدى. ول ءبىر جاعىنان تۇتقىندالعان ادام بولعانىمەن، ءبىر جاعىنان باياعى قالىپتى تىرشىلىگىن جالعاستىرىپ، جۇمىسىنا بارىپ-كەلىپ جۇرەدى. ك. ءوزىن ايىپتايتىن سوت وتىرىسىنا قاتىسۋعا ماقۇلدىق بەرەدى. ءبىراق وعان جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءۇشىن جەكسەنبى كۇنى بارىپ تۇرۋعا ۋادە بەرەدى.
كەلەسى جەكسەنبى كۇنى ك.-عا: «قالانىڭ ماڭىنداعى ءبىر كوشەدە سوت بولادى» دەپ تەلەفوندا حابارلايدى. ك. ۇيدەن شىققاندا سوت بولاتىن ورىننىڭ مەكەنجايىن، ۋاقىتىن ناقتى ءتۇسىندىرىپ ايتپاعانىن ۇعىنادى دا، ءوز جورامالىمەن توعىزىنشى ۇيگە بارماق بولىپ شەشەدى. اتالعان كوشەگە كەلگەنىمەن، ونداعى كوپقاباتتى كۆارتيرالاردىڭ كوپتىگىنەن ك. ءار بولمەنىڭ ەسىگىن قاعىپ، اعاششى لانستى سۇرايدى. ونى ەشكىم بىلمەيتىن بولىپ شىعادى. ك. لانستىڭ جوقتىعىنا كوزى جەتكەن كەزدە كىر جۋىپ وتىرعان ءبىر ايەل لانستىڭ بار ەكەنىن ايتىپ، ۇيگە كىرگىزەدى. ك. قارا پالتو كيىپ، قاتار-قاتار بولىپ تۇرعان قالىڭ ادام تۇرعان كىشكەنە زالدىڭ ىشىنە كىرەدى. ءبىر ءتۇرلى سوتتى الاسا بويلى، تولىقشا كەلگەن سۋديا جازبا ستولدىڭ قاسىندا تۇرىپ جۇرگىزىپ تۇرادى. ك.-گە كوزى تۇسكەن سۋديا وعان اشۋلانا ءتىل قاتىپ، ءبىر ساعات بەس مينۋتقا كەشىككەنىن، بۇدان كەيىنگى كەزدە قايتالاماۋىن ەسكەرتەدى. ايىپتالۋشى وعان بولا رەنجىمەيدى. ول قارت سۋديانى، ونىڭ "قۇجات" دەپ اتايتىن داپتەرىن كەكەتەدى. وتىرعان ادامدار كۇلكىگە قارق بولىپ، قول شاپالاقتايدى. يوزەف وتىرعانداردىڭ كوڭىلىن تاپقانداي كورىنەدى. ول سوتتا جەڭىسكە جەتەتىندەي سەزىنەدى. ك.-نىڭ سوتى ءبىر جىلعا سوزىلادى. ءار كۇن سايىن ايىپتالۋشىنىڭ سوتى كۇردەلىلەنىپ، ابسۋردتىق ءتۇس الا باستايدى. ك. سوتتىڭ تالقىسىن جابىق كۇيدە ۇستاعىسى كەلگەنىمەن اينالاسىنداعىلارعا تاراپ كەتەدى. كەيدە كوشەدە كەزدەسكەن جولاۋشىلارمەن سويلەسە قالسا بولدى ءوزىنىڭ سوتى تۋرالى ولار دا بىلەتىن بولىپ شىعادى. يوزەف ك. اعاسىنا امانداسا بارعاندا ول دا سوت ءىسى تۋرالى بىلەتىندەردىڭ قاتارىندا ەكەنىن اڭعارتادى. ول ك.-گە كومەكتەسۋ ءۇشىن ادۆوكات تاۋىپ بەرەدى. زاڭگەر ءوزى كارى، سونىمەن بىرگە اۋرۋ بولادى. وعان قارايتىن لەني اتتى قىزبەن ك. كوڭىلدەس بولىپ الادى. ك. تۇتقىندالعاننان باستاپ ونىڭ ايەلدەردەن جولى بولعىش بولىپ كەتەدى. بۇل سايكەستىك ەمەس. نازىك جاندىلارعا ۇنەمى "جامان جىگىتتەر" ۇنايدى. ەندى ك. ماقتانىشپەن ءوزىن سول قاتارعا قوسا الادى
ءبىر كۇنى يوزەف ك. جاۋىننان قاشىپ شىركەۋدىڭ ىشىنە كىرەدى. شىركەۋدەن كۇننىڭ كۇركىرى سەكىلدى گۇرىلدەگەن ءپىراداردىڭ داۋىسى ەستىلەدى. ول ك.-گە شىن مانىندە جاعدايى جامان ەكەنىن، سوتتا جەڭىلەتىنىن ايتادى. ءپىرادار جانە دە مىناداي ءتامسىل ايتادى: «جۇرت ايتادى، ءبىر زاڭ قاقپاسىنىڭ الدىندا ءبىر ەسىك قاراۋشى تۇرىپتى. وعان ءبىر شارۋا كەلىپ: «قاقپادان وتۋگە بولا ما؟» دەپ سۇراپتى. ەسىك قاراۋشى تەرىس جاۋاپ بەرىپتى. شارۋا تاعى دا:«بولاشاقتا كىرۋگە بولا ما؟» دەپتى. بۇل جولى ەسىك قارۋشى دۇرىس جاۋاپ بەرىپ، «ءيا» دەپتى. مۇنداي مۇمكىندىكتى جىبەرگىسى كەلمەگەن شارۋا كىرۋگە رۇقسات ەتكەنشە كۇتە تۇرماق بولادى. ەسىك قارۋشى دا ونى قۋىپ جىبەرمەي، قاقپانىڭ الدىنداعى ورندىقتا جاتۋىنا رۇقسات بەرەدى.
شارۋا قاقپانىڭ الدىندا ۇزاق جىل كۇتەدى. ءبىراق قاقپادان ءوتۋ تۋرالى رۇقسات كەلمەيدى. شارۋانىڭ ساقال-شاشى اعارىپ، ءومىرى كارى تانىندە ارەڭ جان ساقتاپ، كوزدەرى كورۋدەن قالا باستاعاندا ەسىك قاراۋشىدان سۇرايدى: «بارلىق ادام زاڭعا ۇمتىلادى، ءبىراق مەن كۇتكەن ۇزاق جىلدان بەرى ءتىرى جان يەسى قاقپادان كىرمەدى عوي؟» دەيدى كوزدەرىن جۇمىپ، ارەڭ تىنىستاپ. سوندا ەسىك قاراۋشى: «مۇندا ەشكىم دە كىرە المايدى. بۇل تەك سەنىڭ عانا كىرۋىڭە ارنالعان قاقپا. ەندى بارامىن دا قاقپانى بەكىتەمىن» دەيدى. ءپىرادار جانە دە زاڭ تۋرالى بىلگىسى كەلگەنىمەن، تابالدىرىق ماڭىندا ماقساتسىز توڭىرەكتەپ جۇرگەن، نە ىشكە كىرۋ تۋرالى ۇمتىلىس جاساماعان شارۋانىڭ ومىرىمەن ك.ء-نىڭ ىستەپ جۇرگەن تىرلىگى ۇقساس ەكەنىن ايتادى.
پىرادارمەن كەزدەسىپ ءبىراز وتپەي يوزەف ك.-نىڭ وتىز ەكى جاسقا تولعان تۋعان كۇنىندە وعان جازا ورىنداۋشىلار كەلەدى. ايىپتالۋشى ەشقانداي حابارلاندىرۋ الماسا دا ساراپشىمەن كەزدەسۋگە دايىن بولادى. ك.-نى ەكى قاراۋىل قالانىڭ شەتىندەگى تاس قاشايتىن جەرگە اكەلىپ، ۇستىندەگى جەيدەلەرىن، شالبارىن شەشتىرىپ، باسىن تاستىڭ ۇستىنە قويدىرىپ، جۇرەگىنە قانجار قادايدى. يوزەف ك. ءولىپ بارا جاتىپ «يت سەكىلدى ءولۋ» دەپ ويعا قالادى. ءولىم جازاسى سوت باستالعاننان كەيىن ءبىر جىلدان كەيىن ورىندالادى. مارقۇم يوزەف تە، وقىرمان دا جوعارىداعى ايىپتاۋ مەن تۇتقىنداۋ سەبەبىمەن تانىسا المادى.
«سوت ورىنداۋشى» رومانى كافكانىڭ باسقا دا شىعارمالارى سەكىلدى مودەرنيزمنىڭ بولمىسشىلدىق (ەكزيستەنسياليزم)، ەلەس رەاليزمى سەكىلدى ءارتۇرلى ستيلدەرى توعىسقان. كافكانىڭ رومانىنان شىندىق پەن جالعاندىق، قيال مەن رەالدىلىق بىرىنە-بىرى كىرىگىپ كەتكەنى سونشالىق، ولاردى اجىراتۋ مۇمكىن ەمەس. ول ابسۋرد پەن قيالعا تولى شىعارماسىن كادىمگى وسى ومىردە بولىپ جاتقان قالىپتى جاعداي سەكىلدى عىپ، ەسىڭنەن كەتپەستەي ەتىپ بەينەلەپ جازادى.
كاميۋ ءوزىنىڭ «كافكا شىعارمالارىنداعى ءۇمىت پەن ابسۋرد» دەگەن ماقالاسىندا يوزەف ك. ءوزىنىڭ ومىرىنە اسەر ەتىپ جاتقان اقىلعا سىيماس جاعدايدى مۇلە تاڭىرقاۋسىز، سۇلەسوق قابىلدايدى. شىعارمادا ەنجارلىقتىڭ باسا كورسەتىلۋى كافكانىڭ ابسۋردتىق شىعارماسىنىڭ باستى بەلگىسى» دەيدى.
«سولاقايلار» ادەبي كلۋبى
