سوڭعى ۋاقىتتارى ەلiمiزدە ەنەرگيا تاپشىلىعى كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. سوندىقتان ءاربىر ازاماتتىڭ قۋات كوزىن ءتيىمدى پايدالانۋ ماڭىزدى. ءدال ءقازىر قازاقستاندا ەنەرگيا ۇنەمدەۋ مادەيەنيەتى قالىپتاسۋدا. ەنەرگيا ۇنەمدەۋ مادەنيەتى ەكولوگيالىق مادەنەيتتى قالىپتاستىراتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، ەلىمىزدە قۋات كوزىن ۇنەمدەۋ ءىسىنى كۇن تارتىبىنە شىعۋىنا ءىرى كاسىپورىندارداعى قۇرال-جابدىقتاردىڭ ەسكىرۋ مەن حالىقتىڭ قۋات كوزىن ىسىراپسىز پايدالانىلۋى سەبەپ بولعانىن العا تارتۋدا.

بۇگiندە وسى ماسەلەنىڭ الدىن-الۋ ءۇشiن ەنەرگەتيكتەر ءتۇرلi جولداردى قاراستىرۋدا. ەنەرگوتيiمدiلiك جانە تازا ونەركاسىپ ورتالىعىنىڭ ماماندارى الماتى قالاسىنداعى ۇلكەن عيماراتتار جارىق ەنەرگياسىن 20-25 پايىزعا ارتىق پايدالاناتىنىن انىقتادى. جالپى، بۇل جالعىز الماتىداعى جاعداي ەمەس. ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە كەزدەسەتىن جايت دەسەك بولادى. بىزدەر ىسىراپسىز كەتىپ جاتقان ەلەكتر قۋاتىنا تيiستi دەڭگەيدە باعالاپ، ەسەپ جۇرگىزۋدى ۇيرەنىمۋىمىز كەرەك. ياعني، ەنەرگيا ءاۋديتى جۇرگiزگەن ءجون.

بۇگىندە ەلىمىزدە ەنەرگيا ءاۋديتى جۇرگiزەتىن ماماندار تاپشى. ال، ءبىر عيماراتقا كەتەتىن جارىق شىعىنىن ەسەپتەپ شىعۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاكىت كەرەك.

بۇگىندە «الماتىەنەرگوسبىت» ءجشس-ى قۋات كوزىن ەلiمiزدiڭ باتىس شىعىس ايماعىنىڭ ءوندiرۋشiلەرiنەن، ورتالىق ازيا ەلدەرiنەن، جامبىل گرەس-ىنەن ساتىپ الادى. جاز ايلارىندا جامبىل گرەس-ى سۋ تاپشىلىعىنا وراي ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ءىسى قيىنداي تۇسەتىنى جاسىرىن ەمەس.

وسىعان دەيىن قازاقستان قۋات كوزىن پايدالانۋ جاعىنان تمد ەلدەرiنiڭ iشiندە رەسەي مەن ۋكراينادان كەيىنگى ءۇشىنشى ورىندى يەلەنىپ كەلەگەن ەدى. رەسەي مەن ۋكراينانىڭ اراسىنداعى قاقتىعىستان كەيىن قازاقستان رەسەيدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىنعا كوتەرىلگەنى انىق. ويتكەنى سوڭعى ايلاردا رەسەي ۋكراينانىڭ ەنەرگتەيكالىق نىساندارىن زىمىراندارمەن اتقىلاپ، ولاردىڭ 50-60 پايىزىن ىستەن شىعارعادى.

بۇگىدە قازاقستانعا قوسىمشا ەلەكتر ستانسىلارىن سالۋدان وزگە امال جوق. الايدا تاعى ءبىر قوسىمشا، ءارى جالپىعا ورتاق، تيiمدi امالدىڭ بiرi جارىق ۇنەمدەۋشi شامداردى قولدانۋدى ەل ازاماتتارى كۇندەلىكتى ومىردە ادەتكە اينالدىرۋ كەرەك. بۇگىندە الماتىنىڭ بارلىق مەكەمەلەرى ەنەرگيا ۇنەمدەۋشi شامدارعا كوشىرىلەدى. كەز كەلگەن ادام قالامىزدىڭ كوشەلەرىندە قۋات ۇنەمدەيتىن شامدار ورناتىلعان كورە الادى.

2007 جىلى ەلىمىزدە «ەنەرگيا ۇنەمدەۋ باعدارلاماسى» قابىلدانعان بولاتىن. وسىعان وراي، العاشقى بولىپ وڭتۇستىك استانامىزدىڭ عيماراتتار ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن شامدارعا كوشكەن-دى. ناتيجەسىندە، ءار جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن سالىستىرعاندا 494 مىڭ كۆت/ساع جارىق از جۇمسالعان.

– ءبىزدىڭ قازاقستاندا ەلەكتر ەنەرگياسىن ۇنەمدەۋشi زاتتاردىڭ ءبىرى جارىق ۇنەمدەۋشi شامدار. بۇل شامداردىڭ وسىعان دەيىنگى شامنان ايىرماشىلىعى 5 ەسە از قۋات جۇمساپ، 8 ەسە ارتىق قىزمەت ەتەدى. مەنىڭشە، بۇل قازاقستان ءۇشىن وتە ءتيىمدى باعىت. سەبەبى، ەلiمiزدە ەلەكتر قۋاتىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بارشامىزعا ءمالىم. ءبىزدىڭ پايدالانىپ كەلە جاتقانىمىزعا ون جىلعا تاياپ قالدى. دەگەنمەن، ونىڭ ليۋميسەنتتى، سۋىق جانە اق ءتۇستi دەگەن تۇرلەرى بار. ليۋميسەنتتى شامنىڭ كوزگە زيانى دا بار. تۇتىنۋشىلاردىڭ كۇن سايىن كوبەيىپ كەلە جاتقانى بۇل شامنىڭ ساپاسىنىڭ جوعارى، ءارi تيiمدi ەكەنiن كورسەتەدى. ال، ساپاسى جاقسى، ءبىراق داعدارىستىڭ اسەرىنەن ءوز ساپاسىن دا جوعالتا باستاعانداي، – دەيدى «ەسكا بازيس» قۇرىلىس كومپانياسىنىن ينجەنەر-ەنەرگەتيگى بولات ساتىلعانوۆ.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل شامدار ەلىمiزگە گەرمانيا، تۇركيا، جۇڭگو ەلدەرiنەن كەلەدى. ساپالى، باعاسى دا جۇيەلى بولعاندىقتان حالىقتىڭ دەنى قالامىزداعى تۇرىكتىڭ «تەكسان» دۇكەنىنەن الادى.

تۇرىك شامدارى 520-650 تەڭگە، گەرمانيا شامدارى 1000-1200 تەڭگە بولسا، قىتايدان كەلەتىن شامدار 350-400 تەڭگەنى قۇرايدى.

ال، ۇيىمىزدەگى كادىمگى شامنىڭ قۇنى 50-60 تەڭگە بولعانىمەن، 5-6 ەسە شىعىنعا باتىرادى. قالاداعى تەك ۇلكەن عيماراتتار عانا ەمەس، قاراپايىم تۇرعىندار دا وسى ۇنەمدەۋشi شامدى پايدالانسا نۇر ءۇستi نە نۇر بولار ەدى. سەبەبى، قازىرگى ۋاقىتتا كوممۋنالدىك كىزمەت ۇسىنۋشى مەكەمەلەر تاراپىنان شىعىندى ازايتۋعا بايلانىستى ءبىرقاتار شارالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.