وتكەن اپتادا قازاقستان استىعى ماسەلەسى حالىقارالىقتان باستاپ ۇكىمەتتتىك دەڭگەيگە دەيىن ماي شاممەن مۇقيات قارالدى. ابىر-سابىر كەزىندە ديقانشىلار قاۋىمى دا ءبىر دۇرلىگىپ باسىلدى. ناتيجەسى جامان ەمەس سەكىلدى، ويتكەنى كەشە عانا وتاندىق فەرمەلەردىڭ ب ا ق بەتتەرىندە پرەزيدەنتكە العىس حاتى جاريالاندى. نەگىزى، بۇل ماسەلەنىڭ ءالقيسساسى ەكى شەپتەن بىردەن باستالدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ءبىرىنشىسى، قازاقستان بيدايىنىڭ ەكسپورت كولەمى بيىل كۇرت تومەندەپ كەتتى. ءبىزدىڭ استىقتى كوپ تۇتىناتىن رەسەي مەن اۋعانستان توڭ-تەرىس اينالدى. ەكىنشىدەن، كۇزدە جۇڭگو دا اراداعى كەلىسىمشارتتاردىڭ كۇشىن كىلت توقتاتا سالدى.
- 21 تامىزدان باستاپ 31 جەلتوقسانعا دەيىن قازاقستان استىعىنىڭ ءوز تەرريتورياسىنا اكەلىنۋىنە تىيىم سالعان رەسەيدىڭ وزىنىكى شاش ەتەكتەن كورىنەدى. قۇجاتتا شەكتەۋ ماقساتى - ىشكى نارىقتى قورعاۋ دەپ كورسەتىلگەن.
- ەكپورتقا باعىتتالاتىن قازاقستان استىعىنىڭ باسىم بولىگىن تۇتىناتىن اۋعانستان دا كولەمدى قىسقارتا بەرمەك نيەتتە. سەبەبى مۇندا بۇرىن كوكنار سەبىلىپ كەلگەن القاپقا بيداي سالىنا باستاعان. سوندىقتان جەرگىلىكتى ديقانشىلار سىرتتان اكەلىنەتىن بيدايعا ەمبارگو جاريالاۋدى سۇراۋدا. ونىڭ ۇستىنە بيىل اۋعانستاندا بيداي مەن ۇنعا سالىناتىن باج سالىعىنىڭ كولەمى كوتەرىلگەن. ماسەلەن، بۇرىن 1 توننا بيداي ءۇشىن ولار 25 دوللار باج تولەيتىن بولسا، ءقازىر ول 40 دوللارعا جۋىقتاپتى. ۇن ءۇشىن 35 دوللار تولەپ كەلسە، ال باج سالىعى قوسىلسا، ول 55 دوللار بولماق. سول سەكىلدى بۇرىن اۋعانستان قازاقستاننان العان استىقتى ارى قاراي پاكىستانعا ساتىپ، پايدا تاپقان. ءقازىر بۇعان دا تىيىم سالىنىپتى.
- ال قىتايدىكى "تەمىردى قىزعان كەزدە سوق" دەگەن تازا ساۋدا ايلا-شارعىسى. ولار ىشكى نارىق تالاپتارىنا وزگەرىس ەنگىزىپ، اراداعى كەلىسىمشارتتاردى ۋاقىتشا توقتاتقان.
ارينە، بۇل جاڭالىقتار ديقانشىلار قاۋىمىنا باستان قويىپ قالعانداي اسەر ەتتى. سول سەبەپتى ولار ۇدەرە تۇرەگەلىپ، ۇكىمەتتەن كومەك سۇرادى. سوندىقتان قازاقستان ۇكىمەتى وسى ءۇش تاراپپەن وتكەن اپتادا بەلسەندى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءماجبۇر بولدى. تۋرا وسى تۇستا بارىنەن، وڭ جامباسىمىزعا كەلە كەتكەنى، حالىقارالىق نارىقتا باعانىڭ كوتەرىلگەنى.
2024 جىلدىڭ شىلدە ايىندا ەگىن جيناۋ جۇمىستارى باستالعاننان بەرى، قارا تەڭىزدەگى رەسەيلىك بيدايدىڭ ەكسپورتتىق باعاسى حالىقارالىق استىق كەڭەسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 216 اقش دوللارىنا باعالاندى. بۇل لوگيستيكا قۇنىن ($90/ت) الىپ تاستاعاندا، قازاقستاندىق بيدايدىڭ باعاسى 61 مىڭ تەڭگە/ت بولدى دەگەن ءسوز. الايدا قارا تەڭىزدەگى بيدايدىڭ باعاسى تونناسىنا 250 دوللارعا دەيىن نەمەسە تەڭگەمەن ەسەپتەگەندە 78 مىڭ تەڭگە/تونناعا دەيىن ءوستى.
ەكسپورتتىق باعادان كەيىن رەسەي نارىعىنداعى باعالار قىمباتتادى. قازىرگى ۋاقىتتا ومبى وبلىسىندا 23% كلەيكوۆيناسى بار 3-سىنىپتى بيدايدىڭ باعاسى 14،5 مىڭ رۋبل/ت قۇرايدى. كولىك شىعىندارىن (2 مىڭ رۋبل/توننا)، كىرىس ققس تولەۋدى ەسكەرە وتىرىپ، كوكشەتاۋداعى رەسەيلىك بيدايدىڭ باعاسى 84 مىڭ تەڭگە/توننانى قۇرايدى.
"قازىرگى قازاقستاندىق باعا 74-81 مىڭ تەڭگە/توننا كەزىندە، وتاندىق وندىرۋشىلەر قولايلى باسەكەلەستىك جاعدايعا يە. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ساتىپ الۋشىلارىنىڭ ۇسىنىسى ءقازىر رەسەيلىك باعا دەڭگەيىنە نەگىزدەلگەن 65-70 مىڭ تەڭگە/توننا دەڭگەيىندە. بۇل رەتتە، 23% كلەيكوۆيناسى بار بيداي ءۇشىن 75 مىڭ تەڭگە/تونناعا دەيىن وسۋگە مۇمكىندىك بار، ويتكەنى بۇل نارىقتار ءۇشىن مۇنداي باعاداعى بيدايدىڭ بالاما جەتكىزىلىمى جوق"، - دەيدى ق ر اشم باسپا ءسوز قىزمەتى.
بۇل جاڭالىق، ءوز كەزەگىندە ۋاقىتشا توقتاپ تۇرعان كەلىسسوزدەرگە جان ءبىتىردى. جۇڭگو اراداعى كەلىسىمشارتتاردى قايتا جاڭعىرتاتىنىن مالىمدەدى. ۇكىمەت كۇنى كەشە مەملەكەت باسشىسىنىڭ قحر-عا استىق ەكسپورتىنىڭ كولەمىن 2 ملن تونناعا دەيىن ۇلعايتۋ تۋرالى تاپسىرماسى اياسىندا ناقتى شارالار قابىلدانىپ جاتقانى حابارلادى.
اۋعانستان ماسەلەسى ءتۇيىنى وسى اپتادا الماتىدا باستالعان بيزنەس-فورۋم اياسىندا سوگىتىلە باستادى. ەكى تاراپ تا ءوز مۇددەلەرىن جاريالاپ ۇلگەردى. ماسەلەن، اۋعانستان وزدەرىنە قازاقستان تەك بيداي مەن ۇن ەمەس، اۆتوكولىكتەر جەتكىزسە دەيدى، سونىمەن قاتار قىتايدان جۇكتى قازاقستان ارقىلى تاسىمالداۋعا نيەتتى ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.
ال قازاقستان اۋعانستانمەن اراداعى ساۋدا-ساتتىق كولەمىن 3 ملرد دوللارعا (بۇرىن 1 ملرد دوللار بولعان) ۇلعايتۋدى كوزدەپ وتىرعانىن ايتتى. سونىڭ ىشىندە استىقتا بار. وندا دا رەسمي استانا قازاقستان – وزبەكستان – اۋعانستان – پاكىستان – ارى قاراي تەڭىز ارقىلى ءباا مارشرۋتىنا جول تاپقىسى كەلەدى. وسىنداي ءتيىمدى شارالاردان كەيىن ديقانشىلاردىڭ ۇرەيى باسىلىپ، قابىلدانعان شارالارعا كوڭىلى تولىپ پرەزيدەنتكە العىس ايتىپ تا ۇلگەردى.
ق ر اشم باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، ءداستۇرلى تۇردە قازاقستاندىق استىق پەن ونى قايتا وڭدەۋ ونىمدەرى ءۇشىن نەگىزگى وتكىزۋ نارىقتارى ورتالىق ازيا، اۋعانستان، يران جانە جۇڭگو ەلدەرى بولىپ قالا بەرەدى.
از-كەم ستاتيسيكا
2024 جىلى قازاقستان 12 مەملەكەتكە استىق ەكسپورتتادى. سەگىز اي ىشىندە استىق ەكسپورتى 3،1 ملن توننانى قۇرادى، بۇل - وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 1،6 ەسە از كورسەتكىش. اتاپ ايتقاندا، وزبەكستان (-29،7%)، يتاليا (-1،9 ەسە) جانە اۋعانستان (-4،7 ەسە). ال الداعى جىلعا جوسپارلانعان بولجامدى ەكپورت كولەمى وپتيميستىك سيفردى كورسەتىپ وتىر: 7-7،5 ملن توننا. ونىڭ باسىم بولىگى جۇڭگو مەن اۋعانستانعا باعىتتالماق.
