رامازان – مۇمكىندىكتەر ايى. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «رامازان ايى كەلگەندە جۇماقتىڭ ەسىكتەرى اشىلىپ، توزاقتىڭ ەسىكتەرى جابىلدى جانە شايتاندار شىنجىرلانادى»، – دەيدى. حانافي ءمازھابىنىڭ فاقيحى شيحاب ءاد-دين ءات تۋريبيشتي بۇل جەردەگى «اشىلۋدى» بىلاي دەپ تۇسىندىرەدى: «اللا تاعالانىڭ مەيىرىمىن جاۋدىرۋى جانە پەندەلەردىڭ امالدارى كوتەرىلەتىن جولدارداعى كەدەرگىلەردى كەتىرۋى. ونى بىردە قولداۋ كورسەتۋمەن، بىردە جاقسى قابىل ەتۋمەن جۇزەگە اسىرادى» (عاۋيجي، ال-كافي، 2/552).

دەمەك رامازان ايىن وزىمەن بىرگە قۇت-بەرەكەسىن الا كەلەتىن قۇتتى قوناق دەسەك بولادى. ولاي بولسا «قۇتتى قوناقتى» ادەمىلەپ، جاقسىلاپ كۇتۋ كەرەك. شاريعات تىلىمەن ايتقاندا سۇننەت، مۇستاحاب، ادەپتەرىن ساقتاي وتىرىپ، شىن نيەت، شىنايى ىقىلاسپەن ۇستاۋ قاجەت. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، رامازان ورازاسىنىڭ تومەندەگىدەي ادەپتەرى بار.

تەزىرەك اۋىز اشۋ

ورازا ۇستايتىن ۋاقىت تاڭ نامازىندا باستالىپ، شام نامازىندا اياقتالادى. سوندىقتان شام نامازىنىڭ ۋاقىتى كىرە سالىسىمەن نامازدى دا وقىماي تۇرىپ اۋىز اشقان جاقسى. ويتكەنى قۇدسي حاديستە اللا تاعالا: «اۋىز اشۋعا اسىققان قۇلدارىمدى بارىنەن دە قاتتى جاقسى كورەمىن»، – دەگەن (تەرميزي). ءبىراق بۇل نامازدان بۇرىن تاماقتانىپ الۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. مۇنى «تەك جەڭىل تۇردە اۋىز اشۋ» دەپ اتاساق بولادى. ونىڭ تولىق بەينەسىن مىنا ءبىر حاديستەن بايقاۋعا بولادى: «پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ناماز وقىماي تۇرىپ جاڭا پىسكەن قۇرمامەن اۋىز اشاتىن. ەگەر ونداي قۇرما تاپپاسا، كەپكەن قۇرمامەن اشاتىن. ال ەگەر ول دا بولماسا، بىر-ەكى جۇتىم سۋ ىشەتىن ەدى» (ءابۋ ءداۋىت). سونداي-اق اۋىز اشاتىن قۇرمانىڭ سانى تاق بولعانى جاقسى. مىسالى، ءبىر، ءۇش نەمەسە بەس قۇرمامەن اۋىز اشۋ. قۇرمامەن اۋىز اشۋدىڭ ارتىقشىلىعىن بىلدىرەتىن تاعى ءبىر حاديستە: «قۇرمامەن اۋىز اشىڭدار. ويتكەنى قۇرمادا بەرەكە بار»، – دەپ ايتىلعان (تەرميزي). سونداياق قۇرما جەپ، ارتىنان سۋ ىشسە دە ادەپتەن اسقان بولمايدى.

اۋىز اشقاندا دۇعا تىلەۋ

دۇعانىڭ قابىل بولۋ ىقتيمالدىعى جوعارى بولاتىن ۋاقىتتار بار. سونىڭ ءبىرى – اۋىز اشاتىن كەز. بۇل جايىندا پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ورازا ۇستاعان ادامنىڭ اۋىز اشقان ۋاقىتتا تىلەگەن دۇعاسى قابىل بولادى»، – دەپ ايتقان (يبن ءماجا). بۇل جەردە پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ارنايى جاساعان دۇعالار بولعانىمەن، تەك سونى عانا جاساۋ كەرەك دەگەن شارت جوق. سوندىقتان اركىم ءوزىنىڭ دۇنيەسى مەن اقىرەتىنە قاتىستى كەز كەلگەن دۇعانى جاساي بەرسە بولادى. ءارى ونىڭ ارابشا بولۋى دا مىندەتتى ەمەس.

سارەسى ءىشۋ

سارەسى – مۇسىلمان ۇمبەتىنىڭ ورازاسىن باسقا ۇمبەتتەردىڭ ورازاسىنان وزگەشە ەتىپ تۇراتىن بەرەكەلى سۇننەت. ويتكەنى پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «سارەسى ىشىڭدەر! شىنىندا سارەسىدە بەرەكە بار»، – دەپ ايتسا (بۇحاري)، تاعى ءبىر حاديستە: «ءبىزدىڭ ورازامىز بەن كىتاپ يەلەرىنىڭ (ياھۋديلەر مەن حريستيانداردىڭ) ورازاسىنىڭ ايىرماشىلىعى – بىزدىكىلەر سارەسى ىشەدى»، – دەپ ايتقان (داريمي). سونداي-اق سارەسى ۋاقىتىندا تۇرىپ ءبىر جۇتىم سۋ ىشسە دە، سارەسى ىشكەن بولىپ سانالادى.

كوپ قۇران وقۋ

«رامازان» ءسوزى قۇراندا ءبىر-اق جەردە كەزدەسەدى. سونىڭ وزىندە «رامازان – قۇران تۇسكەن اي» («باقارا» سۇرەسى، 185-ايات) دەپ ونى قۇرانمەن بايلانىستىرادى. ال پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ورازا مەن قۇران قيامەت كۇنى پەندەگە شاپاعات ەتەدى»، – دەيدى (احماد). سوندىقتان رامازان ايىندا ورازادان كەيىنگى ەڭ ساۋاپتى ءىس – قۇران وقۋ. وقي الماسا تىڭداۋ. پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «مەن باسقالاردىڭ قۇران وقىعانىن تىڭداعاندى جاقسى كورەمىن»، – دەگەن دە ءسوزى بار (ءابۋ ءداۋىت).

كوپ ساداقا بەرۋ

رامازان جاقسى ىستە جارىساتىن اي بولسا، ونداعى جاقسى ىستەردىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى – ساداقا بەرۋ. ونسىز دا ساۋابى مول عيبادات رامازان ايىندا ودان سايىن ساۋاپتى بولا تۇسەدى. ويتكەنى پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): «ەڭ ابزال ساداقا – رامازان ايىندا بەرگەن ساداقا»، – دەپ ايتقان (تەرميزي). سوندىقتان رامازان ايىندا جان باسىنا بەلگىلەنگەن ءپىتىر ساداقاسىنان بولەك ورازا ۇستاعان جاندار شاما-شارقىنا قاراي ءناپىل ساداقالاردى كوبىرەك بەرگەن جاقسى.

ىلگەرىدە وتكەن ىزگى مۇسىلماندار رامازاننىڭ قۋاتى مەن شۋاعىنا شومىلىپ، ورازادان كەيىنگى التى ايدا اللانىڭ نىعمەتىنە دەگەن قۋانىشتان ايىعا المايتىن، ەندىگى التى ايى قالعاندا: «راببىم، ءبىزدى رامازانمەن قاۋىشتىرا كور»، – دەپ اسىعا كۇتەتىن بولعان. سەبەبى بۇل ايدا جاسالار قۇلشىلىقتار، عيباداتتار مەن ىزگى امالداردىڭ ساۋابى مىڭ ايعا تاتىرلىق قاسيەتتى ءقادىر ءتۇنى بار. سانسىز ساۋاپتاردىڭ ەسىگى ايقارا اشىلىپ، شايتاندار شىنجىرلانىپ بايلاناتىن مۇباراك ايدىڭ كۇندەرىن الاڭسىز، تۇندەرىن قاپەرسىز وتكىزۋدەن ساق بولايىق، ءقادىرلى مۇسىلمان قاۋىم!

داستان قۇرمانبايەۆ،

قىزىلوردا وبلىسىنىڭ باس يمامى

«يمان» جۋرنالى، №3، 2024 جىل