«مەنىڭ بار ويىم وسىناۋ رۋحاني اۋرۋعا ۇشىراعان قالا تاريحىن دۋبلين ساحناسىندا جازىپ كورسەتۋ بولدى. دەسەك تە، مەنىڭ كىنام – اڭگىمەلەرىمنەن ساسىعان بالدىرلار مەن شىرىگەن قالدىقتاردىڭ شىنايى ءيىسى مۇڭكىپ تۇرعاندىعىندا. بىلاي ءتۇسىنىڭىز: يرلاندىقتار ءوز شىنايى بەينەسىن مەنىڭ اينامنان ايقىن كوردى. سەبەبى، مەن ءارقاشان دۋبليننىڭ «قوقىسىن تازالاۋ» ارقىلى بۇكىل الەمدى قوقىستان ارىلتۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىم».
«ۋليسس»» تۋرالى
«شىعارما تەحنيكاسى ارقىلى مەن ادامزاتقا دەيىن بولعان جانە ودان كەيىن دە بولا بەرەتىن جەردى سيپاتتاعىم كەلدى.
بۇل ەپوپەيا ەكى حالىقتىڭ (يزرايلدىكتەر مەن يرلاندىقتار) سول كەزدەگى شاعىن ءبىر كۇندىك ومىرىنەن الىنعان وقيعا. بۇنى، ءتىپتى، ەنسيكلوپەديا دەپ تە ايتۋعا كەلمەيدى. مەنىڭ ماقساتىم، sub spicies temporis nosti ( جاھاندانۋ جارىعى) اياسىندا ءميفتى قالىپقا ءتۇسىرۋ بولدى. بارلىق وقيعا (ءاربىر ساعات، ءاربىر تىرشىلىك يەسى، ءاربىر ونەر ءتۇرى، ءتىپتى تولىق جوبا سترۋكتۋراسى دا) شيەلەنىسىپ قانا قويماي، ءوز جەكە تەحنيكاسىن قۇرۋمەن ەرەكشەلەنەدى...».
(1920 جىل، 12 قىركۇيەك. كارلو ليناتيعا جازعان حاتىنان)
«تۋىندىنى جازۋدا الدىما مىناداي ماقساتتار قويدىم: شىعارما ون سەگىز ءتۇرلى كوزقاراسپەن جانە سونداي تەحنيكالىق ستيلمەن كوپكە ورتاق پىكىردە جازىلادى. ءبىراق، ول دا جابىق بولۋى مۇمكىن...».
(حاريەت شوۋ ۋيۆەرگە جازعان حاتىنان. 1921 جىل، 24 شىلدە)
«شىعارمانىڭ ءاربىر ەپيزودى ءارتۇرلى كوركەمدىك قۇندىلىقتارمەن (ريتوريكا، مۋزىكا نەمەسە ديالەكتيكا) ۇشىراسىپ، ارتىنا tabula rosa قالدىرىپ وتىرادى. مەن «بورتەگۇلدى» جازعاننان كەيىن ەشقانداي مۋزىكامەن اۋەس بولمايتىن بولدىم...».
(حاريەت شوۋ ۋيۆەرگە جازعان حاتى.1919 جىل، 20 مامىر)
«مەن «ۋليسسقا» «وديسسەيدىڭ» جالپى جوسپارىن نەگىز ەتتىم. جانە سولاي بولۋىن قاداعالادىم. بۇل مەنىڭ بۇعان دەيىن جازعاندارىمنىڭ ەڭ ۇزدىگى...».
(«سيرسەيا» بولىمىنەن )
«سايىپ كەلگەندە، «ۋليسس» بۇكىل ىشكى مونولوگتىڭ دالدىگىنىڭ دالەلى. ول الدەنەگە مۇددەلى، سەبەبى، ونەرگە تەك اسەرمەن عانا قارايدى. جانە ىشكى ۇندەستىكتى تالاپ ەتەدى.
سىننىڭ بۇل كىتاپتان مورالدىق قاتەلەردى ىزدەيتىنى وكىنىشتى- اق. جانە ونى شىندىققا بالاۋى دا... دجەنتلمەندىك ءسوزىم، وندا ەشقانداي شىندىققا بالاپ، سىنايتىنداي تارماق جوق، مەنىڭ كەيىپكەرلەرىم – جاي عانا «اۋىزجاپپاستار»....
كىتاپقا تاعى ارتىق نارسەلەر قوساتىن بولسام، ونىڭ باقىتسىزدىققا ۇشىرايتىنىن نەمەسە قۇردىمعا كەتەتىنىن بىلەمىن.
بۇل تۋىندى ءوز ەرەجەممەن ويناعان ويىننان دا جوعارى ەكەندىگىن بىلەمىن».
«وديسسەي» تۋرالى
«فاۋست ادامزاتتىق تولىق ۇعىمعا دالەل بولدى، ءبىراق ول ادام ەمەس. ول جاس پا، الدە كارى مە؟ ونىڭ وتباسى قايدا؟ بۇل جايىندا ەشتەڭە بىلمەيمىز... گاملەت؟! ءيا، گاملەت – تىرشىلىك يەسى (مىسقىلمەن)، تەك ول بىرەۋدىڭ بالاسى. ال، ۋليسس – لاەرتانىڭ ۇلى، تەلەماكتىڭ اكەسى، پەنەلوپانىڭ كۇيەۋى، كاليپسونىڭ كوڭىلدەسى جانە ترويا قابىرعاسىنداعى گرەك اسكەرلەرىنىڭ وداقتاسى. وعان قوسا يتاكيدىڭ ءامىرشىسى... مىنە، وسى تۇستا ونىڭ اسكەري قىزمەتتەن قاشقىسى كەلگەن «شەبەر ءارتىس» ەكەنىن دە ايتۋدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. دەي تۇرعانمەن، ول سوعىستا سوڭىنا دەيىن باردى... باسقالار شەپتى تاستاپ، تىم-تىراقاي قاشقىسى كەلگەندە، ول سوعىستى جالعاستىرۋدى تالاپ ەتتى... جانە ول ەۋروپاداعى العاشقى «دجەنتلمەن». ول جاس حانشايىممەن باتىل تۇردە جالاڭاش كەزدەسۋگە بارعاندا دەنەسىنىڭ ۇياتتى جەرلەرىن عانا جات كوزدەردەن جاسىرعان. تاعى ول – ۇلى ونەرتاپقىش. تانكتى جاساعان سول... اعاش ات پا، الدە تەمىر قوراپ پا، ءجا، ماڭىزدى ەمەس، ايتەۋىر اسكەرلەر تىعىلىپ وتىراتىن «ۇيشىكتى» دە سول ويلاپ تاپقان!».
«Finnegans Wake» تۋرالى
«مەن ءسوزىمدى باتىرا ءتۇستىم.
مەن اعىلشىن شەكتەۋلەرىنە دەيىن جەتتىم.
مەن تۇندە جازا باستاعانىمدا ولاردىڭ بايلانىسىنا كەرەك سوزدەردى تاپپايتىنىمدى ءتۇسىندىم. بۇل جاعدايدا ولار تۇندە ءوزىنىڭ جارتىلاي نەمەسە تولىق قۇرىلىمىن كورسەتپەيدى. سوندىقتان، مەن ءسوز بەن بايلانىستىڭ ورتاق ۇندەستىگىن پايدالانۋدى ءجون دەپ سانادىم. ارينە، تاڭ اتقاندا ءبارى تۇسىنىكتى بولادى. مەن ولاردى اعىلشىندارعا بەرەم، مەن ولاردى قۇرتپايمىن...
مەن كىتاپتاعى ءاربىر جولدى جازۋعا ءوز باسىممەن جاۋاپ بەرەمىن. بۇل اقىماقتىق بولىپ كورىنەر، دەسەك تە، بۇل تۋرالى عاسىرلار وتكەن سوڭ تالقىلاي جاتارسىزدار.
مەنىڭ كىتابىمنىڭ شىنايى باتىرلارى – ۋاقىت، كول، تاۋ.
تۇسىنىكتى ماعىنادا ايتساق، مۇندا ەشقانداي گەروي جوق.
كەز كەلگەن سانالى وقىرمان كىتاپتى ماتىنگە ورالماي-اق وقي الارى ءسوزسىز.
ولار (فاشيستەر) پولشانى جايىنا قالدىرۋى ءۇشىن «Finnegans Wake»- ءتى وقۋى كەرەك (ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جايىندا)».
يرلانديا تۋرالى
– يرلانديالىق ۇلتتىق بولمىس تۋرالى نە ايتاسىز ؟
– وتە تەرىس سۇراق،ب ۇل بولمىستى مەن وزىمشە باعامدايمىن... جوق دەگەندە، جەكە باسىن ءقادىر تۇتانىن ءاربىر ادام يرلانديادا قالماۋى كەرەك.
(دج. دجويستىڭ سۇحباتىنان)
[caption id="attachment_25788" align="alignright" width="291"]
بالا دجويس[/caption]
ءوزى تۋرالى پىكىرى
«مەن – اسقان جومارتتىعى جوق جانە ىشىمدىككە تاۋەلدى قاراپايىم جانمىن.
مەنىڭ ميىم – ۇساق زاتتار دۇكەنىندەگى ساتۋشىنىڭ ميى سەكىلدى».
دجويستىڭ اكەسى تۋرالى ايتقانى (اكەسى دجون ستانيسلاۋس دجويس )
«ونىڭ كەمشىلىكتەرىن جاقسى كورەتىن مەن ءوزىم دە كۇناھارمىن.
مەنىڭ كىتاپتارىمداعى جۇزدەگەن كەيىپكەرلەر سيپاتى سودان كەلدى.
ول «بانكروت» بولاتىن.
مۇمكىن، ونىڭ اۋرۋى – «ۋليسس» ءۇشىن العان جازام شىعار».
«ۋليسستەگى» قاناتتى سوزدەر
«ءسىز مەنىڭ سوزدەرىم تۇماندى دەيسىز بە؟ ال، سىزگە ءبىزدىڭ جان دۇنيەمىز تۇمان بولىپ كورىنبەي مە؟
ءومىر – كۇندەردىڭ جيىنتىعى. ءبىر كەزدەرى تاۋسىلار...
...ونىڭ وتكەنىندە ۇلى بولاشاق جاتقان بولاتىن...».
«دۋبليندىقتارداعى» قاناتتى سوزدەر
«فيزيكالىق قۇشتارلىققا بوي ۇرسا، ايەل مەن ەركەكتىڭ اراسىندا ماحاببات بولمايدى:
فيزيكالىق قۇشتارلىققا بوي ۇرماسا، ايەل مەن ەركەكتىڭ اراسىندا دوستىق بولمايدى...».
[caption id="attachment_25789" align="alignleft" width="335"]
جارى نورا مەن دجويس[/caption]
نورا (جارى) دجويس جايىندا
«قۇداي، جەرگە ءتۇس – سەن وعان وسىندا تاپسىرما بەرەسىڭ.
ەح، دجيم ءوزىنىڭ «شيماي-شاتپاعىن» قازا بەرگەننەن گورى ءانشى بولعاندا عوي (دجويس ءاندى جاقسى ايتقان).
نەگە...نەگە سەن ادامدار تۇسىنە الاتىن سانالىراق كىتاپتار جازبايسىڭ؟».
نورانىڭ دجويستىڭ قازاسى جايىنداعى ءسوزى
«ول ارىستانداردى جاقسى كورەتىن. ول ەندى ولاردىڭ «ىرىلىن» ءجيى ەستىپ تۇراتىن بولدى».
بەككەت «ۋليسس» حاقىندا
«ءسىز ونىڭ اعىلشىن تىلىندە جازىلماعانىنا شاعىمداناسىز. بۇل، ءتىپتى، جازىلماعان دا...كەرەك دەسەڭىز، بۇل وقۋعا دا ارنالماعان... بۇل تەك كورۋ مەن ەستۋگە عانا ارنالعان كىتاپ.
مۇنداعى فورما – مازمۇن، مازمۇن – فورما».
بەككەت «Finnegans wake» حاقىندا
«دجويستىڭ ءماتىنى – ەشتەڭە ەمەس، ول ءوزى سول «ەشتەڭە» سياقتى».
دجويستىڭ قاناتتى سوزدەرى
«مەن دە ادامداردىڭ مەن تۋرالى وڭ پىكىرلەرىن تەرىسكە شىعاراتىن جانە ءوزىمشىل، ماقتانشاق، ايلاكەر دەپ ايتقىزارلىق «جىن ۇرعان» قاسيەت بار».
«انامنىڭ اكەمە دەگەن ىڭكار قارىم-قاتىناسى – ماعان بەرگەن تاربيەسى ەدى».
ريم ماعان ءوز اجەسىنىڭ ءمايىتىن تۋريستەرگە كورسەتۋ ارقىلى اقشا تاباتىن ادامعا ۇقسايدى.
«عۇلاما قاتەلەسپەيدى. ونىڭ قاتەلەگىنىڭ ءوزى نىساناعا ءدوپ تيەدى».
«ءبىز ءبىر وبرازدا دۇنيەگە كەلگەنمەن، ءارتۇرلى ولەمىز».
«ۋاقىتتى ارتقا قايتارا المايسىڭ. سۋدى جۇدىرىعىڭمەن ۇرا المايسىڭ. ءبىراق، سولاي ىستەيتىن بە ەدىڭ؟ وتكەنگە... ءبارىن باسىنان باستار ما ەدىڭ؟..».
«مەنى جاقسى كورسەڭ، مەنىڭ قولشاتىرىمدى دا جاقسى كور».
«وي – وي تۋرالى وي».
«ءار جۇما ءبىر بەيسەنبىنى جەرلەيدى. ەگەر بايقاپ تۇرساڭ، ارينە...».
جانتاس ەركىن،
«سولاقايلار ادەبي كلۋبى»
