- قالاعا ما؟ - دەدىم.
- ءيا، - دەدى.
- قانشا؟
- پالەن. كەلىستىك، كەتتىك! – دەدىم دە كولىكتىڭ ارتىنا جايعاستىم. الدىندا ءبىر ەرەسەك كىسى وتىر. تاكسيستىڭ تۇرىنە قاراپ ءىشىم قىلپ ەتتى. يەگىندە سۇيكىمسىز ساقال. بالاعىن بوسا دا كورە المادىم. ەسەسىنە كوزىنە قاراپ كىم ەكەنىن بىردەن ءبىلدىم. سوڭعى 20 جىلدا ەلدە قامىستاي قاۋلاعان تانىس نازار. مەيىرىم مەن ماحابباتتان ادا بولىپ، اگرەسسياعا تولا باستاعان جانسىز جانار. ىشىمنەن «تاك، ءقازىر مىناۋ ۋاعىز ايتىپ باستايدى. قۋاتتى ويلاردى جيناقتاپ، شابۋىلعا دايىن وتىرايىن» دەدىم دە «شاشىلىپ جۇرگەن ويلاردى دەرەۋ ميعا موبيليزاسيا جاسا» دەپ اقىلىممەن سيرەنا قوستىم. دابىل بويىنشا جاپپاي ميىمدا ساپقا تۇرا باستاعان ويىما: «ءقازىر قاقتىعىس بولۋى مۇمكىن. ءبارىڭ مايدانعا ساقاداي ساي تۇرىڭدار!» دەپ كوماندا بەردىم. ولار: «قۇپ بولادى، ءشانجارحان!» دەپ چەست بەردى دە تولىق اسكەري كۇيگە كەلدى. تاكسيشى دە قايتا-قايتا اينادان ماعان قاراپ، ميعا شابۋىلدايتىن قولايلى ءساتتى كۇتىپ وتىر. مەن دە ساق وتىرمىن. قاسىنداعى كىسىگە قاراپ ۇزىلگەن اڭگىمەسىن جالعاپ:
- جاپ-جاس قوي. ەلۋ دەگەن نە ءتايىرى؟ - دەدى.
- ءيا، اجال ايتىپ كەلمەيدى. كەتتى ەندى نە بولسا دا، - دەپ قويادى سەرىگى. سويتكەنشە بولعان جوق ول: «مەن كەلدىم. انا بۇرىلىستان تاستاپ كەت» دەدى. كولىك توقتادى. اقشاسىن تولەپ ءتۇسىپ قالدى. ىشىمنەن «تاك، كەزەك ماعان تاقادى. ءقازىر ىلمەكتى لاقتىرۋى كەرەك» دەگەنىمشە بولعان جوق مانيپۋلياسيا باستالدى. ول:
- برات، قويانقۇستىڭ ارحيتەكتورىن تانۋشى ما ەدىڭ؟ – دەدى.
- جوق. مۇندا تۇرمايمىن.
- سول ارحيتەكتور كەشە قايتىس بولدى.
- ا، يماندى بولسىن!
- جاپ-جاس كىسى بولاتىن. بار جوعى ەلۋدە. بىزبەن فۋتبول ويناپ جۇرەتىن كەشەگە دەيىن. نە بولعانىن بىلمەيمىن. تاڭەرتەڭ ويانباي قالىپتى.
- ا، ءيا، ءقازىر سونداي اۋرۋ كوبەيدى عوي...
- قاراش ءيا، اجال دەگەن اياق استىنان. ولەمىز دەپ ويلامايمىز. ويناپ كۇلىپ ءماز بولىپ جۇرەسىڭ، ي راز، ءبىر كۇنى جوقسىڭ. ي، قابىردە پەرىشتەلەر سەنەن داپروس الىپ جاتىر. ال سەندە ۆوبششەە دايىندىق جوق.
- ا، ءيا، «اجال اقىماق ءۇشىن التاۋ، اقىلدى ءۇشىن بىرەۋ» دەگەن عوي اتام قازاق دەپ مەن دە اڭگىمەنى ىلگەن بولدىم. ول:
- برات، قاراشى. قانداي عاپىلمىز، ءيا؟ ءولىمدى، قابىردەگى ازاپتى ويلاماي تەك دۇنيەنى ۋايىمدايمىز، - دەدى.
- ەندى، قۋ تىرشىلىك قويسىن با؟
- سو عوي، سول. اللاھ قۇراندا: «ومىرلەرىڭ مەنىڭ الدىمدا ءبىر ءسات قانا. ەرتەڭ-اق سەندەردى الدىما اجال ايداپ اكەلەدى» دەيدى. ا، ءبىز ونى ۇمىتىپ، تەك دۇنيەنىڭ سوڭىندا جۇرەمىز.
- باسقا ىستەيمىز ەندى؟
- برات، نە ىستەگەنى قالاي؟ اقيرەتتى ويلاۋ كەرەك، اقيرەتتى. ويناپ كۇلە بەرمەي الدا ءولىم بارىن ءبىر ساتكە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سوندا عاپىل بولمايمىز.
- جارايدى، سولاي ويلادىق دەلىك. سوندا قۇدايدىڭ ادامدى جاراتۋىندا نە ماقسات بار؟ ءبىزدى نە ءۇشىن جاراتتى؟ جاراتقان سوڭ ادامنان قۇداي نە دامەتەدى؟ ءولىم تۋرالى ويلاپ جۇرگەندە قۇدايعا كەرەگى نە؟
- نە دەيسىڭ بە؟ ونى قۇرانعا قاراپ توچنو بىلەمىز.
- ءيا، قۇراندا نە دەپتى؟
- قۇراندا زۋريات سۇرەسىنىڭ پالەن اياتىندا «مەن ادام مەن جىنداردى وزىمە قۇلشىلىق ەتۋ ءۇشىن جاراتتىم» دەپ جازعان.
- ءيا، نە بولىپتى ەندى؟
- نە بولعانى قالاي؟ قۇلشىلىق ەتۋ كەرەكپىز.
- جاقسى، سوندا جۇرت جاپپاي قۇلشىلىقتا بولۋ كەرەك پە؟
- ءيا، دا. اللاھ بۇيىردى ما، بولدى. قۇل ءامىردى ورىنداۋ كەرەك، - دەپ ءبىر-اق كەستى.
- ءاي، ەلدىڭ ءبارى سولاي جۇرە المايدى اۋ؟ – دەدىم كۇماندى داۋىسپەن.
- نەگە؟ نەگە جۇرە المايدى؟ برات، ءوزىڭ ويلاپ قاراشى. تاڭ نامازى 2 راكات. سۇندەتىمەن تورتەۋ. ءارى كەتسە بەس-اق مينۋتتا وقيسىڭ. دۇرىس پا؟ ەڭ ۇزاق وقىلاتىن بەسىن نامازى 10 راكات. سونىڭ وزىنە ارى كەتسە 15-اق مينۋت شىعىن. سوسىن ەكىنتى ەڭ وڭايى. شام دا سولاي. قۇپتاندا 9 باس ناماز. ءبىتتى سونىمەن. ءبارىن قوسساڭ بار عوي ءيا، تاۋلىگىنە جارتى-اق ساعات ۋاقىت كەتەدى. ءوزىڭ ويلاشى 30-اق مينۋت. ەل سوعان قينالادى عوي-ە، سوعان. سەنەسىڭ بە وسىعان؟
- ا، جاقسى ەكەن. قۇلشىلىققا تەك ناماز جاتا ما، سوندا؟
- جوق، بەس پارىز. ناماز سونىڭ ىشىنە كىرەدى. ءبىرىنشىسى: كاليما-شاھادات ايتۋ. ەكىنشىسى جىلىن ءبىر رەت ورازا ۇستاۋ. سوسىن، پو مەرە ۆوزموجنوستي مەككەگە قاجىلىققا ومىرىڭدە ءبىر رەت بارۋ كەرەك. قالتاڭ كوتەرسە زەكەت بەر. ي سوسىن بەس ۋاقىت نامازدى ۇزبەي وقۋ كەرەك! - دەپ سوڭعى ءسوزىن ەرەكشە ەكپىنمەن اياقتادى. مەن:
- بولدى ما؟ بارى سول عانا ما؟ – دەدىم.
- نە، بارى سول عانا ما؟
- قۇلشىلىق تۇرلەرىن ايتامىن. وسى بەسەۋىمەن قۇل بولامىز با، قۇدايعا؟ باسقا جوق پا؟
- ءيا، دا!
- ءوي، مىناۋىڭ از عوي.
- قالاي از؟ - دەدى تاكسيست جالت قاراپ.
- ەندى ونداي ۇلىق قۇدايعا ومىرىڭدە ءبىر رەت كاليما ايتىپ، جىلىنا ءبىر رەت ورازا ۇستاپ، ولگەنشە ءبىر رەت قاجىلىققا بارىپ، زەكەتتى بەرسەڭ بەرىپ، بەرمەسەڭ قويىپ، تاۋلىگىنە بەس رەت ناماز وقۋ دەگەن دىم ەمەس قوي. نە بولادى مىناۋىڭ؟ ءوي ماعان مۇنداي ءدىن ۇنامايدى، - دەگەنىم سول ەدى، جىگىت ماشينانىڭ تورمازىن قاتتى باسىپ قالىپ، «شيق» ەتكىزدى دە، جالت قاراپ:
- قالاي ۇنامايدى؟ – دەدى.
- قۇدايدىڭ ۇلىقتىعى مەن قۇلدىڭ شۇكىرشىلىگى بىر-بىرىنە پروپورسيا ەمەس قوي. تۇك ەمەس قوي مىنا ساناپ شىققان قۇلشىلىعىڭ. مەن سەنى «قۇل بولايىق» دەگەنگە قامپايتىپ ءبىر نارسە ايتا ما دەسەم، دىم ايتپادىڭ عوي. نە بولادى بەس نامازىڭ؟
- ا، نە برات، سەن وسىنىڭ ءبارىن ورىنداپ ءجۇرسىڭ بە؟- دەپ بەينە ءبىر سۋپەر تاقۋاعا جولىققانداي اۋزى اشىلىپ قالدى.
- ماسەلە وندا ەمەس.
- ەندى نەدە؟
- ماعان كۇردەلى ءھام قىزىقتى قۇلشىلىق كەرەك. «ەي، قۇداي، ءما، ساعان وسى دا بولادى» دەگەن سياقتى بەس ءتۇرلى عيباداتپەن قۇلدىقتى شەكتەپ قويۋ قۇدايعا نەۋۆاجەنيە عوي.
- قالاي سوندا؟
- ەندى قۇلشىلىق دەگەن 24 ساعات ۇزىلمەيتىن بولسا، سوندا عانا قۇلشىلىق سانالادى. ماعان ءبىر سەكۋند تا ۇزىلمەي تۇراتىن عيباداتتىڭ ءتۇرى كەرەك. قۇدايعا مىناداي وتنوشەنيە ۇستاۋ دەگەن، كەشىرىپ قويارسىڭ، ماسقارا عوي. ءوزىڭ ويلاپ قاراشى، ءبىر ورازا مەن ەكىنشى ورازانىڭ اراسى ءبىر جىل. ءبىر ناماز بەن ەكىنشى نامازدىڭ اراسى بىرنەشە ساعات. كاليماڭ مەن قاجىلىعىڭ بۇكىل عۇمىرىڭا – بىرەۋ. زەكەتتى جاعدايىڭ بىلەدى. ءوزىڭ جاڭا ايتتىڭ. ءبىر كۇندە 5 ۋاقىت نامازعا جارتى-اق ساعات ۋاقىتىڭ كەتەدى دەپ. تاۋلىكتە 24 ساعات بار. سونىڭ جارتى ساعاتىن قۇلشىلىققا كەتسە، قالعان 23 ساعات پەن 30 مينۋتتى نەگە ارنايسىڭ؟ قالعان ۋاقىتتا دۇنيەنى ويلاماعاندا جۇرت باسقا نەنى ويلاۋى كەرەك؟ ادام قۇل بولىپ، اقيرەتتى عانا ويلاپ، تەك قابىردەگى سۇراققا دايىن وتىرۋ ءۇشىن 24 ساعات سونىمەن زانيات بولۋ كەرەك. سوندا عانا ول قۇلشىلىققا سانالادى. قوي، مىنانى مەنەن باسقا ەشكىم ەستىمەسىن.
- برات، ەل وسىنىڭ ءوزىن ورىنداماي ءجۇر عوي، قۇداي بىزگە جەڭىلدىك قالايدى.
- ءاي، قويشى ونداي سكيدكامەن قالاي قۇل بولاسىڭ؟ قوجاڭا بارىپ «ماعان جەڭىلدىك جاساشى» دەپ قالاي ايتاسىڭ؟ ۇيات قوي، ءبىر ءتۇرلى. قۇل بولعان سوڭ دو كونسا قۇل بولۋ كەرەك قوي. الاڭسىز سونىڭ دارگەيىندە جۇرەتىن. جىلىنا ءبىر رەت ورازا ۇستاپ، ومىرىڭدە ءبىر رەت قاجىلىققا بارىپ، زەكەتتى بەرسەڭ بەرىپ، بەرمەسەڭ قويىپ، اراسىندا بەس ۋاقىت شالا-پۇلا نامازبەن سۇيرەتىلىپ ءجۇرۋ دەگەن نە ماسقارا؟ كەتتىم مەن. تاۋلىك بويى ۇزىلمەيتىن قۇلشىلىق ءتۇرىن ىزدەيمىن. سەنىڭ ۇسىنعان ءدىنىڭ كوڭىلىمنەن شىقپادى.
- بارت، سەنى تۇسىنبەدىم. زاچەم ساعان پروبلەما؟
- قالاي پروبلەما زاچەم؟ قۇلعا جەڭىلدىك نە كەرەك؟ قۇل دەگەن ولگەنشە ناگرۋزكامەن ءومىر ءسۇرۋ كەرەك، ەگەر ول شىنىمەن قۇل بولسا. جەڭىلدىك بەرسە جاڭا ءوزىڭ ايتپاقشى قۇل ەكەنىن ۇمىتىپ ەسىرىپ كەتەدى. ال ەگەر جەڭىلدىكپەن ءومىر سۇرسە ونى «قۇل» دەپ ەمەس باسقاشا اتايىق؟
تاكسيست ساسىپ قالدى. وزىنە سەنىمسىزدەۋ تۇردە:
- برات سەن مەنى دۇرىس تۇسىنبەگەن سياقتىسىڭ... – دەدى.
- ءتۇسىندىم، ءتۇسىندىم. تەك بولەە دامىعان موششنىي قۇلشىلىق ءتۇرىن ىزدەۋگە كەتىپ بارامىن. سەنىكى چەرەزچۋر از ەكەن، - دەدىم باستىرمالاتىپ. سول كەزدە قالاعا كەلىپ تە قالىپپىن.
- جاقسى، مەن كەلدىم. وسى جەردەن تاستاپ كەت، - دەدىم دە جول اقىسىن تولەپ، جونىمە كەتە باردىم. تاكسيست جول بويعى ەڭبەگىنىڭ زايا كەتكەنىنە قاتتى قاپا بولعان سياقتى. «دا، قۇلشىلىق از دەگەن ادامدى العاش كورۋىم. سوندا بۇعان نە كەرەك؟» دەگەن سۇراق كوزىندە جازىلىپ تۇردى.
اقىلىمدى شاتاق ءدىننىڭ ماتاۋىنان امان ساقتاپ مارقايىپ كەتىپ بارا جاتسام باعاناعى ويلارىم: «وۋ، ساكە، قالاي بىزگە ريزاسىڭ با؟» دەپ قويادى كوڭىلىمدى جىبىرشىتىپ. «ەي، مەنىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىم، سەندەرگە ءاماندا ريزا عوي ءشانجارحان پاقىر! سەندەر بولماساڭدار ويسىز ماقۇلىق بولار ەدىم عوي. سەندەردىڭ ارقالارىڭدا عانا عوي ناداندىقتىڭ قارا بالشىعىنا باتىپ كەتپەي امان جۇرگەنىم. ريزامىن سەندەرگە، ريزامىن. ەكى دۇنيەدە قارىزدارىمەن سەندەرگە» دەدىم. ويلارىم: «باسە، اندا-ساندا بولسا دا وسىلاي دەپ ءبىزدى دە ءبىر ەلەپ ەسكەرىپ، ماقتاپ قويسايشى. ا تو، ايقاس بىتكەن سوڭ ءبارىن ءوزىڭ قاتىرعان ادام قۇساپ كىسى بوپ ادام تانىماي كەتەسىڭ» دەپ ءوزىمدى قاتتى ۇيالتتى...
سانجار كەرىمبايدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنان الىندى
