- Qalaǵa ma? - dedim.
- Iá, - dedi.
- Qansha?
- Pálen. Kelistik, kettik! – dedim de kóliktiń artyna jaıǵastym. Aldynda bir eresek kisi otyr. Taksıstiń túrine qarap ishim qylp etti. Ieginde súıkimsiz saqal. Balaǵyn bosa da kóre almadym. Esesine kózine qarap kim ekenin birden bildim. Sońǵy 20 jylda elde qamystaı qaýlaǵan tanys nazar. Meıirim men mahabbattan ada bolyp, agresıaǵa tola bastaǵan jansyz janar. İshimnen «Ták, qazir mynaý ýaǵyz aıtyp bastaıdy. Qýatty oılardy jınaqtap, shabýylǵa daıyn otyraıyn» dedim de «shashylyp júrgen oılardy dereý mıǵa mobılızasıa jasa» dep aqylymmen sırena qostym. Dabyl boıynsha jappaı mıymda sapqa tura bastaǵan OIYMA: «Qazir qaqtyǵys bolýy múmkin. Báriń maıdanǵa saqadaı saı turyńdar!» dep komanda berdim. Olar: «Qup bolady, Shánjarhan!» dep chestberdi de tolyq áskerı kúıge keldi. Taksıshi de qaıta-qaıta aınadan maǵan qarap, mıǵa shabýyldaıtyn qolaıly sátti kútip otyr. Men de saq otyrmyn. Qasyndaǵy kisige qarap úzilgen áńgimesin jalǵap:
- Jap-jas qoı. Elý degen ne táıiri? - dedi.
- Iá, ajal aıtyp kelmeıdi. Ketti endi ne bolsa da, - dep qoıady serigi. Sóıtkenshe bolǵan joq ol: «Men keldim. Ana burylystan tastap ket» dedi. Kólik toqtady. Aqshasyn tólep túsip qaldy. İshimnen «Ták, kezek maǵan taqady. Qazir ilmekti laqtyrýy kerek» degenimshe bolǵan joq manıpýlásıa bastaldy. Ol:
- Brat, Qoıanqustyń arhıtektoryn tanýshy ma ediń? – dedi.
- Joq. Munda turmaımyn.
- Sol arhıtektor keshe qaıtys boldy.
- A, ımandy bolsyn!
- Jap-jas kisi bolatyn. Bar joǵy elýde. Bizben fýtbol oınap júretin keshege deıin. Ne bolǵanyn bilmeımin. Tańerteń oıanbaı qalypty.
- A, ıá, qazir sondaı aýrý kóbeıdi ǵoı...
- Qarash ıá, ajal degen aıaq astynan. Ólemiz dep oılamaımyz. Oınap kúlip máz bolyp júresiń, ı raz, bir kúni joqsyń. I, qabirde perishteler senen dapros alyp jatyr. Al sende vobshee daıyndyq joq.
- A, ıá, «Ajal aqymaq úshin altaý, aqyldy úshin bireý» degen ǵoı atam qazaq dep men de áńgimeni ilgen boldym. Ol:
- Brat, qarashy. Qandaı ǵapylmyz, ıá? Ólimdi, qabirdegi azapty oılamaı tek dúnıeni ýaıymdaımyz, - dedi.
- Endi, qý tirshilik qoısyn ba?
- So ǵoı, sol. Allah Quranda: «Ómirleriń Meniń aldymda bir sát qana. Erteń-aq senderdi aldyma ajal aıdap ákeledi» deıdi. A, biz ony umytyp, tek dúnıeniń sońynda júremiz.
- Basqa isteımiz endi?
- Brat, ne istegeni qalaı? Aqıretti oılaý kerek, aqıretti. Oınap kúle bermeı alda ólim baryn bir sátke umytpaýymyz kerek. Sonda ǵapyl bolmaımyz.
- Jaraıdy, solaı oıladyq delik. Sonda Qudaıdyń adamdy jaratýynda ne maqsat bar? Bizdi ne úshin jaratty? Jaratqan soń adamnan Qudaı ne dámetedi? Ólim týraly oılap júrgende Qudaıǵa keregi ne?
- Ne deısiń be? Ony Quranǵa qarap tochno bilemiz.
- Iá, Quranda ne depti?
- Quranda Zýrıat súresiniń pálen aıatynda «Men adam men jyndardy Ózime qulshylyq etý úshin jarattym» dep jazǵan.
- Iá, ne bolypty endi?
- Ne bolǵany qalaı? Qulshylyq etý kerekpiz.
- Jaqsy, sonda jurt jappaı qulshylyqta bolý kerek pe?
- Iá, da. Allah buıyrdy ma, boldy. Qul ámirdi oryndaý kerek, - dep bir-aq kesti.
- Áı, eldiń bári solaı júre almaıdy aý? – dedim kúmándi daýyspen.
- Nege? Nege júre almaıdy? Brat, óziń oılap qarashy. Tań namazy 2 rakat. Súndetimen tórteý. Ári ketse bes-aq mınýtta oqısyń. Durys pa? Eń uzaq oqylatyn besin namazy 10 rakat. Sonyń ózine ary ketse 15-aq mınýt shyǵyn. Sosyn ekinti eń ońaıy. Sham da solaı. Quptanda 9 bas namaz. Bitti sonymen. Bárin qossań bar ǵoı ıá, táýligine jarty-aq saǵat ýaqyt ketedi. Óziń oılashy 30-aq mınýt. El soǵan qınalady ǵoı-e, soǵan. Senesiń be osyǵan?
- A, jaqsy eken. Qulshylyqqa tek namaz jata ma, sonda?
- Joq, bes paryz. Namaz sonyń ishine kiredi. Birinshisi: Kálıma-shahadat aıtý. Ekinshisi jylyn bir ret oraza ustaý. Sosyn, po mere vozmojnostı Mekkege qajylyqqa ómirińde bir ret barý kerek. Qaltań kóterse zeket ber. I sosyn bes ýaqyt namazdy úzbeı oqý kerek! - dep sońǵy sózin erekshe ekpinmen aıaqtady. Men:
- Boldy ma? Bary sol ǵana ma? – dedim.
- Ne, bary sol ǵana ma?
- Qulshylyq túrlerin aıtamyn. Osy beseýimen qul bolamyz ba, Qudaıǵa? Basqa joq pa?
- Iá, da!
- Óı, mynaýyń az ǵoı.
- Qalaı az? - dedi taksıst jalt qarap.
- Endi ondaı Ulyq Qudaıǵa ómirińde bir ret kálıma aıtyp, jylyna bir ret oraza ustap, ólgenshe bir ret qajylyqqa baryp, zeketti berseń berip, bermeseń qoıyp, táýligine bes ret namaz oqý degen dym emes qoı. Ne bolady mynaýyń? Óı maǵan mundaı din unamaıdy, - degenim sol edi, jigit mashınanyń tormazyn qatty basyp qalyp, «shıq» etkizdi de, jalt qarap:
- Qalaı unamaıdy? – dedi.
- Qudaıdyń ulyqtyǵy men quldyń shúkirshiligi bir-birine proporsıa emes qoı. Túk emes qoı myna sanap shyqqan qulshylyǵyń. Men seni «qul bolaıyq» degenge qampaıtyp bir nárse aıta ma desem, dym aıtpadyń ǵoı. Ne bolady bes namazyń?
- A, ne brat, sen osynyń bárin oryndap júrsiń be?- dep beıne bir sýper taqýaǵa jolyqqandaı aýzy ashylyp qaldy.
- Másele onda emes.
- Endi nede?
- Maǵan kúrdeli hám qyzyqty qulshylyq kerek. «Eı, Qudaı, má, saǵan osy da bolady» degen sıaqty bes túrli ǵıbadatpen quldyqty shektep qoıý Qudaıǵa neývajenıe ǵoı.
- Qalaı sonda?
- Endi qulshylyq degen 24 saǵat úzilmeıtin bolsa, sonda ǵana qulshylyq sanalady. Maǵan bir sekýnd ta úzilmeı turatyn ǵıbadattyń túri kerek. Qudaıǵa mynadaı otnoshenıe ustaý degen, keshirip qoıarsyń, masqara ǵoı. Óziń oılap qarashy, bir oraza men ekinshi orazanyń arasy bir jyl. Bir namaz ben ekinshi namazdyń arasy birneshe saǵat. Kálımań men qajylyǵyń búkil ǵumyryńa – bireý. Zeketti jaǵdaıyń biledi. Óziń jańa aıttyń. Bir kúnde 5 ýaqyt namazǵa jarty-aq saǵat ýaqytyń ketedi dep. Táýlikte 24 saǵat bar. Sonyń jarty saǵatyn qulshylyqqa ketse, qalǵan 23 saǵat pen 30 mınýtty nege arnaısyń? Qalǵan ýaqytta dúnıeni oılamaǵanda jurt basqa neni oılaýy kerek? Adam qul bolyp, aqıretti ǵana oılap, tek qabirdegi suraqqa daıyn otyrý úshin 24 saǵat sonymen zanát bolý kerek. Sonda ǵana ol qulshylyqqa sanalady. Qoı, mynany menen basqa eshkim estimesin.
- Brat, el osynyń ózin oryndamaı júr ǵoı, Qudaı bizge jeńildik qalaıdy.
- Áı, qoıshy ondaı skıdkamen qalaı qul bolasyń? Qojańa baryp «maǵan jeńildik jasashy» dep qalaı aıtasyń? Uıat qoı, bir túrli. Qul bolǵan soń do konsa qul bolý kerek qoı. Alańsyz sonyń dárgeıinde júretin. Jylyna bir ret oraza ustap, ómirińde bir ret qajylyqqa baryp, zeketti berseń berip, bermeseń qoıyp, arasynda bes ýaqyt shala-pula namazben súıretilip júrý degen ne masqara? Kettim men. Táýlik boıy úzilmeıtin qulshylyq túrin izdeımin. Seniń usynǵan diniń kóńilimnen shyqpady.
- Bart, seni túsinbedim. Zachem saǵan problema?
- Qalaı problema zachem? Qulǵa jeńildik ne kerek? Qul degen ólgenshe nagrýzkamen ómir súrý kerek, eger ol shynymen qul bolsa. Jeńildik berse jańa óziń aıtpaqshy qul ekenin umytyp esirip ketedi. Al eger jeńildikpen ómir súrse ony «qul» dep emes basqasha ataıyq?
Taksıst sasyp qaldy. Ózine senimsizdeý túrde:
- Brat sen meni durys túsinbegen sıaqtysyń... – dedi.
- Túsindim, túsindim. Tek bolee damyǵan moshnyı qulshylyq túrin izdeýge ketip baramyn. Seniki cherezchýr az eken, - dedim bastyrmalatyp. Sol kezde qalaǵa kelip te qalyppyn.
- Jaqsy, men keldim. Osy jerden tastap ket, - dedim de jol aqysyn tólep, jónime kete bardym. Taksıst jol boıǵy eńbeginiń zaıa ketkenine qatty qapa bolǵan sıaqty. «Da, qulshylyq az degen adamdy alǵash kórýim. Sonda buǵan ne kerek?» degen suraq kózinde jazylyp turdy.
Aqylymdy shataq dinniń mataýynan aman saqtap marqaıyp ketip bara jatsam baǵanaǵy OILARYM: «Oý, Sáke, qalaı bizge rızasyń ba?» dep qoıady kóńilimdi jybyrshytyp. «Eı, meniń senimdi serikterim, senderge ámanda rıza ǵoı Shánjarhan paqyr! Sender bolmasańdar oısyz maqulyq bolar edim ǵoı. Senderdiń arqalaryńda ǵana ǵoı nadandyqtyń qara balshyǵyna batyp ketpeı aman júrgenim. Rızamyn senderge, rızamyn. Eki dúnıede qaryzdarymen senderge» dedim. Oılarym: «Báse, anda-sanda bolsa da osylaı dep bizdi de bir elep eskerip, maqtap qoısaıshy. A to, aıqas bitken soń bárin óziń qatyrǵan adam qusap kisi bop adam tanymaı ketesiń» dep ózimdi qatty uıaltty...
Sanjar Kerimbaıdyń áleýmettik jelidegi paraqshasynan alyndy
