90-شى جىلداردىڭ تۇسىندا كەڭەس وداعى ىدىراپ، ءوز الدىمىزعا جەكە وتاۋ قۇرعان كەزدە، ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋال كۇرت ناشارلاپ كەتكەن. بۇل ءوز كەزەگىندە دەموگرافيالىق جاعدايعا دا اسەر ەتىپ، حالىق سانىنىڭ ازايۋىنا الىپ كەلگەن.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە سوڭعى جىلداردىڭ بەدەرىندە حالىقتىڭ تابيعي وسىمىندە وڭ ديناميكا بايقالادى.
«2025ء-شى جىلعا دەيىن قازاقستان حالقىنىڭ سانى تاعى 1 ميلليونعا ادامعا ۇلعايادى»، – دەيدى ءاليا ورازعالييەۆا.
ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن وڭاي بولماعان. تاريحي وتانىنا قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ سانى كۇرت ارتىپ، تۋۋ كورسەتكىشىنە قاراعاندا ءولىم-جىتىم كوبەيگەن. الەۋمەتتىك جاعدايعا بايلانىستى ازاتتىقتىڭ العاشقى ءۇش جىلىندا عانا 1،3 ميلليوننان استام ادام ەلدەن كەتكەن.
ەڭ جوعارى كوشى-قون كەزەڭى 1994 جىلى تىركەلگەن – سول كەزدە قازاقستاننان جارتى ميلليوننان استام ادام كوشىپ كەتكەن.
«1990 جىلدان 2002 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا حالىق سانى 1،8 ميلليونعا، ياعني 16،6-دان 14،8 ميلليون ادامعا دەيىن ازايدى. 2002 جىل قازاقستان ءۇشىن «دەموگرافيالىق كريزيستىڭ» شىرقاۋ شىڭى بولدى.
بيلىك كريزيستەن شىعۋدىڭ امالدارىن ىزدەستەردى. ءبىرقاتار ماڭىزدى رەفورمالار قولعا الىندى.
ەكس-پرەزيدەنت نازاربايەۆ ەكونوميكانى دامىتۋدا دەموگرافيانىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنە وتىرىپ، 90-شى جىلداردىڭ سوڭىنا قاراي جاڭا دەموگرافيالىق ساياساتتىڭ ماڭىزدى باعىتىن ايقىندادى.
- بىرىنشىدەن، بالا تۋۋدى ىنتالاندىرۋدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تەتىكتەرى ەنگىزىلدى؛
- ەكىنشىدەن، قازاق كوشىنىڭ قابىرعاسى قالانىپ، قانداستاردى ەلگە شاقىرۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلدى؛
- ۇشىنشىدەن، تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىن ارتتىرۋ جانە ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋ بويىنشا ەلەۋلى جۇمىس جۇرگىزىلدى»، – دەيدى ساراپشى.
...
دەموگرافيالىق داعدارىستى ەڭسەرۋدىڭ العاشقى ناتيجەلەرى 2003 جىلعا قاراي سەزىلە باستاعان.
وسى كەزەڭنەن باستاپ بالا تۋۋدىڭ تۇراقتى ءوسۋى بايقالعان.
قابىلدانعان ستراتەگيالىق شارالاردىڭ ارقاسىندا 2011 جىلعا قاراي قازاقستان حالقىنىڭ سانى 1990 جىلدىڭ دەڭگەيىنە، ياعني 16،6 ملن ادامعا جەتكەن.
ءسوي دەگەن ءاليا ورازعالييەۆا دەموگرافيالىق احۋالدىڭ جاقسارۋىنا تاريحي وتانىنا ورالعان قانداستاردىڭ ۇلكەن ۇلەس قوسقانىن ايتادى.
«تاۋەلسىزدىك جىلدارى 1،79 ميلليون ەتنيكالىق قازاق اتامەكەنىنە قونىس اۋداردى. قازاقستانداعى حالىق سانىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى قازاقستاندىق دەموگرافيالىق مودەلدىڭ تابىستىلىعىن كورسەتەدى.
90-شى جىلداردىڭ باسىندا وسىنداي دەموگرافيالىق داعدارىسقا تاپ بولعان كورشى ەلدەرگە قاراساڭىز، بۇعان كوز جەتكىزە الاسىز.
ايتالىق، رەسەيدە بارلىق قولداۋ شارالارىنا، سونىڭ ىشىندە "انا كاپيتالىنا" قاراماستان، تۋۋ كورسەتكىشى تومەن. سوڭعى 30 جىلدا رەسەيدە حالىق سانىنىڭ ءوسۋ پروسەسى تۇرالاپ، 2 ميلليون ادامعا ازايىپ كەتتى» دەيدى ساراپشى.
ونىڭ اتاپ وتكەنىندەي دەموگرافيالىق ساياساتتى ساۋاتتى جۇرگىزۋ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ نەگىزى.
«حالىق ءوسىمىنىڭ اعىمداعى قارقىنى ساقتالعان جاعدايدا 2025 جىلعا قاراي قازاقستاندا حالىق سانى كەم دەگەندە 1 ميلليون ادامعا ارتادى. وسىلايشا، الداعى جىلدارى دەپوپۋلياسيا پروبلەماسى ءبىزدىڭ ەلگە ءقاۋىپ توندىرمەيدى. دەگەنمەن، دەموگرافيالىق ءوسۋدىڭ اعىمداعى كورسەتكىشتەرىن ساقتاۋ جانە كوبەيتۋ ەلدىڭ ادامي كاپيتالىن ۇلعايتۋدىڭ ءتيىستى ساياساتىمەن نىعايتىلۋى ءتيىس»، – دەيدى ءاليا ورازعالييەۆا.
