2016 جىلدىڭ 19 ساۋىرىندە قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە الماتى قالاسىنداعى جوو ستۋدەنتتەرى اراسىندا «وسى تاڭ كىمنىڭ تاڭى؟» اتتى ءداستۇرلى "تاڭجارىق وقۋلارى" وتەدى.
تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىنا وراي وتكىزىلەتىن شارا الاش ۇراندى ادەبيەتتىڭ بەلدى وكىلى، ۇلت قايراتكەرى، اقىن-اعارتۋشى تاڭجارىق جولدى ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن جاس ۇرپاققا كەڭ كولەمدە ناسيحاتتاۋدى ماقسات ەتەدى.
تاڭجارىق جولدى ۇلى – الاش يدەياسىن قىتايداعى قازاقتارعا ناسيحاتتاپ، حالىقتى وياتقان قايراتكەر تۇلعا. 1934-1935جج قۇلجادا العاش قازاق گازەتىن شىعارىپ رەداكتورى بولدى. تۇڭعىش قازاق تەاترىن اشىپ «شۇعانىڭ بەلگىسى» قويىلىمىن قويىپ، ءوزى باستى ءرولدى وينادى. مەكتەپتەر اشىپ، اعارتۋ ءىسىن جانداندىردى. ۇلتتى وياتقان ىس-ارەكەتى مەن شىعارمالارى بيلەۋشىلەرگە ۇناماي ەكى مارتە تۇرمەگە قامالدى. ادام ايتقىسىز ازاپتاۋدى كورسە دە مويىماي ءور رۋحتى ولەڭ، تولعاۋ، داستان، اندەر جازدى. دەنى بۇگىنگى ۇرپاققا جەتتى. اقىن شىعارمالارى ارقىلى وتكەن عاسىرداعى قىتايداعى قازاقتاردىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك ءومىرى، قيىن-قىستاۋعا تولى تاۋقىمەتتى تاريحى، مادەنيەتى مەن ونەرى تۋرالى ءبىرشاما قۇندى ماعۇلمات الۋعا بولادى. اقىننىڭ ءومىرى مەن ەڭبەكتەرى جايلى كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەردىڭ جاقسى پىكىرلەرى بار.
ۇلت قايراتكەرىنىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن شابىتتى شىعارماشىلىعىن كەڭ كولەمدە ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا «حالىقارالىق تاڭجارىق زەرتتەۋ قوعامدىق قورى» قۇرىلدى. جاستار اراسىندا جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە وتكىزىلەتىن كەزەكتى تاڭجارىق وقۋلارىندا اتالعان قوردىڭ تۇساۋى كەسىلەدى. اقىن ءومىرى مەن ەڭبەكتەرى توڭىرەگىندە ستۋدەنتتەردىڭ كوزقاراسى پەن پىكىرى تىڭدالادى. جاستار اقىن ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى سىنعا ءتۇسىپ ب ا ق سىنايدى. يگى شاراعا ەسىمى ەلگە بەلگىلى ادەبيەتشى، زەرتتەۋشى، اقىن، جازۋشى، جۋرناليستەر جانە وقىتۋشى، ستۋدەنتتەر قاتىسادى. تانىمال انشىلەر تاڭجارىق اندەرى مەن تولعاۋلارىن ورىندايدى.
تاڭجارىق تۋرالى تۇلعالار پىكىرى
تاڭجارىق ولەڭدەرىندە جۇڭگو قازاقتارىنىڭ مىنەز-قۇلقى، تۇرمىس-سالتى، بارلىق ءبولمىس-بىتىمى اپ-انىق تۇر. تاڭجارىقتى وقىعاننان كەيىن جۇڭگو قازاقتارى قانداي ەكەن دەپ ىلە بويلاپ قۇلجاعا، التاي اسىپ، تارباعاتايعا بارۋ شارت ەمەس. ءبارى ءوزىمىز، ءباز-باياعى قالپىمىز. ءومىر تىرشىلىگى، مىنەزدەگى ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىز دە قاز-قالپىندا. تاڭجارىق بەيۋاقتىڭ بەيباق بۇلب ۇلى ءتارىزدى. قانشا ناجاعايداي جارقىلداعانىمەن، ول تۇنگى ناجاعاي ەدى. شىركىن، تاكەڭ – جالعان دۇنيەدەن تاڭى اتپاي وتكەن، ارماندا كەتكەن تاڭجارىق بولدى.
زەينوللا قابدولوۆ
اقىن ليريكا، تولعاۋ، مىسال ولەڭدەر، داستان، ولەڭ رومان، قيسسا، ايتىس ولەڭدەردەن حالقىنا وتىز مىڭ جولداي مۇرا قالدىرعان. وسى تۋىندىلارى ارقىلى ول ابايدىڭ، احمەت، شاكارىم، ءمىرجاقىپ، ماعجانداردىڭ قىتايداعى قازاق باۋىرلار اراسىنان كوكتەگەن رۋحاني جالعاسى، سالالى بۇتاعى ەكەندىگىن تانىتتى. قىتايداعى قازاقتاردىڭ جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاسىپ، كوش باستاعان ءايمۇيىز سەركەسى بولدى. الەۋمەتتىك، قوعامدىق، وزگە دە ونەگەلى جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە ولاردىڭ بۇگىنگى دامىعان ءباسپاسوزىنىڭ، وقۋ-اعارتۋىنىڭ دا نەگىزىن قالاستى. تاڭجارىق اقىن، قوعام قايراتكەرى عانا ەمەس، ءانشى، كومپوزيتور، حالىقتىڭ سال-سەرىلىك ءداستۇرىن جالعاستىرۋشى.
قالداربەك نايمانبايەۆ
قازاق ادەبيەتى دەپ اتالاتىن ماۋەلى بايتەرەكتىڭ ءساندى دە ەرەن بۇتاقتارى جۇڭگو مەملەكەتىندە، ۇلتتىڭ رۋحى مەن ءداستۇرىن ساقتاعان اقىن-جازۋشىلار عوي. ولاردىڭ ىشىندە تاڭجارىقتىڭ ورنى الابوتەن. كۇنەستەگى ەسكەرتكىشىنە گۇل شوعىن قويىپ، ءشاجدا قىلعاندا تاڭجارىقتىڭ ازاماتتىق ساناسى، حالىقتىڭ جانى، ەشۋاقىتتا كونەرمەيتىن اقىندىعى ات باسىن ەرىكسىز بۇرعىزعان ەدى. مۇنداي رۋحاني كۇشكە يە بولعان دارىن ەشقاشان قازاق جادىنان ۇمىتىلمايدى.
تۇرسىنبەك كاكىش ۇلى
تاڭجارىقتى باستان-اياق تۇگەل وقىعان ادام ونىڭ قازاق پوەزياسىنا قۇيىپ جاتقان ۇلى ارنالاردىڭ ءبىرى ەكەنىنە ەش ءشۇبا كەلتىرمەيدى. تاڭجارىق تۇرمە تۋرالى جىرلارىندا تەك ءوز قاسىرەتىن عانا ايتىپ قويماي، وزىمەن تاعدىر-تالايى ءبىر احمەت پەن ءمىرجاقىپتىڭ، ماعجان مەن ءىلياستىڭ، ساكەن مەن بەيىمبەتتىڭ دە سىرتقا شىعارا الماي كەتكەن كەكتى اشۋىن قوسا جىرلاعانداي اسەر قالدىرادى.
قابدەش ءجۇمادىلوۆ
ۇلت ءۇشىن، ۇرپاق ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ، ولەڭ جازعان تاڭعاجايىپ تاعدىرلى تاڭجارىق اقىن قۇرمەتتىڭ قاندايىنا دا لايىق ەكەنى دالەلدى كەرەك ەتپەيتىنى اقيقات. ال اقيقاتتى قۇرمەتتەۋ، اقيقاتتى باعالاۋ – ۇلتتىڭ ءوزىن-وزى تانۋى مەن ءوزىن-وزى باعالاۋىنىڭ جارقىن كورىنىسى ەكەنى داۋسىز.
نۇرلان ورازالين
