ءبىرىڭعاي ۇلگىدەگى مەملەكەتتىك ديپلومداردان باس تارتۋ مينيستر ايتقانداي، ەلدەگى جوعارعى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ جۇيەلى جۇيەسى بولا ما الدە سىبايلاس جەمقورلىقتى ۇدەتىپ، سالا دامۋىن كەرى كەتىرە مە دەگەن ەكىۇشتى وي كوپتى مازالاعانى انىق. بۇل – جاڭالىقتان جاپاتارماعاي قاشىپ، وزگەرىسكە ورە تۇرەگەلگەندىك ەمەس. ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارىپ، دۇرىس-بۇرىسىن سارالاۋ، مۇمكىندىكتەرى مەن كەدەرگىلەرىن تارازىلاۋ – باستاما اتاۋلىعا ءتان قۇبىلىس.
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعادييەۆتىڭ ايتۋىنشا، جاڭا جۇيە قازاقستانداعى جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى. «ءبىز مەملەكەت اتىن جامىلىپ، كەي ءالسىز جوو-لار ديپلومدى ساتىپ جاتاتىنىن بىلەمىز. مەملەكەتتىك ۇلگىدەگى ديپلومدار ءبىرقاتار پوستكەڭەستىك جانە بىرنەشە شىعىس-ەۋروپالىق ەلدەردەن باسقا، الەمنىڭ ەشبىر مەملەكەتىندە جوق. بۇل حالىقارالىق تاجىريبە، ەىدۇ ەلدەرىندە مەملەكەتتىك ۇلگىدەگى ديپلومنىڭ ورنىنا جوو-لاردىڭ بىرەگەي ديپلومى تابىستالادى. ەگەر ديپلومدا مەملەكەتتىك ءمور بولماسا، تالاپكەرلەر مەن اتا-انالار سول ۋنيۆەرسيتەتتى تاڭداۋ كەرەك پە، جوق پا دەگەن ويعا قالۋى مۇمكىن. سوندىقتان ولار باسقا وقۋ ورنىن ىزدەي باستايدى، ياعني ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىندا باسەكەلەستىك كۇشەيەدى. سونىڭ ارقاسىندا ۇزدىك وقۋ ورىندارى عانا ىرىكتەلىپ شىعادى»، – دەدى ە. ساعادييەۆ.
ءمينيستردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزدەگى جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارى بۇل باستاماعا قارسىلىق بىلدىرمەگەن. «بۇل ماسەلە مەملەكەتتىك جانە جەكە جوو باسشىلارىمەن بىرنەشە رەت كەلىسىلگەن. بۇل – وڭتايلى شارا، الايدا بىردەن ەنگىزۋگە بولمايدى. جوو-لارعا جاڭا جاعدايلارعا بەيىمدەلۋگە ۋاقىت بەرەمىز. بۇل 2021 جىلى ەنگىزىلەدى. ال جاڭا ۇلگىدەگى ديپلومداردى 2017 جىلعى تالاپكەرلەر الاتىن بولادى»، – دەپ ناقتىلادى ول.
ۆەدومستۆو باسشىسى وزىندىك ۇلگىدەگى ديپلومدار ەلىمىزدەگى جەتەكشى وقۋ ورىندارىنىڭ اكادەميالىق ەركىندىككە قول جەتكىزۋىنە جول اشادى دەپ ەسەپتەيدى: «نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، قمەبۋ، حاتۋ سياقتى ۋنيۆەرسيتەتتەر اكادەميالىق ەركىندىك ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلمەيتىنىن دالەلدەدى. سونىمەن قاتار، ولارعا مەملەكەتتىك ۇلگىدەگى ديپلوم بەرىلەتىندىكتەن، ءبىز بارلىعىن ەگجەي-تەگجەيلى رەتتەۋگە ءماجبۇرمىز. اكادەميالىق ەركىندىكتى ەنگىزۋ ءۇشىن ناعىز جاۋاپكەرشىلىك قاجەت. وزىندىك ۇلگىدەگى ديپلوم مۇنداي جاۋاپكەرشىلىكتى جوو-عا جۇكتەيدى».
جالعان ديپلوم جارعا جىعادى
ءبىرىڭعاي ديپلومداردى وقۋ ورىندارىنىڭ بىرەگەي ديپلومدارىمەن الماستىرۋ تۋرالى شەشىمنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن مينيستر بىرنەشە دايەك كەلتىردى. اۋەلگىسى – ەلىمىزدىڭ ديپلوم ساۋدالاۋ، جالعان ديپلوممەن جۇمىس ىستەۋ فاكتىلەرىنىڭ جيىلەگەنى. اسىرەسە، جەكەمەنشىك ۋنيۆەرسيتەتتەر ءبىلىم الماق تۇگىلى، وقۋ بولمەسىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاپ كورمەگەن تالاي «بىلىمگەرگە» جوعارعى ءبىلىمدى مامان ەكەنىن راستايتىن قۇجاتتى ەكىجاقتى كەلىسىلگەن دوڭگەلەك سوماعا ساۋدالايتىنى قۇپيا بولۋدان قالعان. ىقپالى كۇشتى تانىسىنا نەمەسە قامپايعان قالتاسىنا سەنگەندەر وقىماي-اق ديپلوم الۋعا بولادى دەگەن تۇسىنىكتىڭ جاستار اراسىندا كەڭ تاراۋىنا سەبەپكەر بولعانى دا جاسىرىن ەمەس. ەڭ سوراقىسى، جۇقپالى ىندەت قازاقتىڭ زاڭعار تۇلعالارىنىڭ ەسىمىن يەمدەنگەن مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتەردى دە اينالىپ وتكەن جوق. وتكەن جىلدىڭ ماۋسىمىندا اقتوبە وبلىسىنا قاراستى ىرعىز اۋدانىنىڭ اۋىلدىق مەكتەبىندە بىرنەشە جىل ساباق بەرگەن 3 ءمۇعالىمنىڭ ديپلومى جالعان ەكەنى انىقتالعان ەدى. ولاردىڭ بىرىنە اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، ال قوبدا اۋدانىندا 4 ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمىن ايقىندايتىن ديپلومعا قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءمورى سوعىلعان. جالعان ديپلومنىڭ يەلەرى جاعرافيا، ماتەماتيكا، ەڭبەك جانە ورىس ءتىلى پانىنەن ساباق بەرىپ كەلىپتى. تەرگەۋ بارىسىندا مۇعالىمدەردىڭ وزدەرى ديپلومداردى ارا اعايىنداردان العاندىقتارىن مويىندادى. بارلىق فاكتى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى، ءبىراق وبلىستىق پروكۋراتۋرانىڭ وڭىردەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالاداعى زاڭدىلىقتى قاداعالاۋ باسقارماسىنىڭ پروكۋرورى نۇربەك تۇرىشيەۆتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ءىستىڭ ءبارى ايىپتىلاردىڭ ماتەريالدىق شىعىنداردى وتەۋىنە بايلانىستى توقتاتىلعان.
جالعان ديپلومنىڭ كوبى ءوقۋ-بىلىمنىڭ تەمىرقازىعى – مەكتەپتە، اسىرەسە، اۋىلداعى ءبىلىم وشاقتارىندا اشكەرەلەنەتىنى كەزدەيسوقتىق ەمەس. شالعايداعى ەلدى مەكەندەردە نەگىزگى جۇمىس ورنى مەكتەپ پەن اۋرۋحانا ەكەنى امبەگە ايان. ارنايى ءبىلىم بولماسا، اق حالات كيۋ مۇمكىن ەمەستىگىن بىلگەندىكتەن، مەزگىلىندە جوعارى ءبىلىم الا الماعانداردىڭ دەنى اتتى دا ولتىرمەيتىن، اربانى دا سىندىرمايتىن جول دەپ ۇستازدىقتى تاڭدايدى. ءسويتىپ جۇمىسقا ورنالاسۋ ءۇشىن جيعان-تەرگەنىن جوعارعى ءبىلىمدى پەداگوگ اتانۋ جولىندا سارپ ەتەدى. ديپلومىن الىپ، الاڭسىز شاكىرت «تاربيەلەپ» جۇرگەندە قىلمىسى جالپاق جۇرتقا جاريا بولارىن ەسكەرمەيدى. ماسەلەن، 2015 جىلدىڭ تامىزىندا قوستاناي وبلىسى، ۇزىنكول اۋدانىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ بىرىندە دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى جالعان ديپلوممەن جۇمىس ىستەگەنى انىقتالدى. بۇل دەرەك اۋدانداعى ءبىلىم وشاقتارى پەداگوگتارىنىڭ جوعارى جانە ارناۋلى ورتا ءبىلىمى تۋرالى ديپلومدارىنىڭ شىنايىلىعىنا تالداۋ جۇرگىزۋ بارىسىندا بەلگىلى بولعان. ديپلومدا جاتتىقتىرۋشى قازاق سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىن «دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت» ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەندىگى كورسەتىلگەن. جالعان ديپلوممەن پەداگوگتىق قىزمەتىن 2013 جىلدان باستاعان ازاماتتىڭ ۇستىنەن ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 385-بابىنىڭ 3-بولىگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.
قازاق سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ جالعان ديپلومىمەن 2012 جىلدان بەرى اتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەبىندە جاتتىقتىرۋشى قىزمەتىن اتقارعان ماقسات ەرمەكوۆ ەسىمدى ازاماتتىڭ زاڭسىز ارەكەتى دە وتكەن جىلى اشكەرە بولعان ەدى. جاتتىقتىرۋشى جالعان قۇجاتتى اتىراۋ قالاسىندا بەيتانىس ازاماتتان 300 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ العان.
مۇنداي كولەڭكەلى بيزنەستىڭ كوسەگەسى ءقازىر عالامتوردىڭ ارقاسىندا كوگەرۋدە. اينالاسى ەكى-ۇش كۇننىڭ ىشىندە قولىڭىزعا دايىن ديپلوم ۇستاتاتىن سايتتاردىڭ جۇمىسى قىزىپ تۇر. قاپتاعان ينتەرنەت-دۇكەندەردىڭ ىشىندە نازارىمىزعا ەرەكشە تۇسكەنى – diplom-astana.kz. قازاقستاندىق دومەنمەن اشىلعانى بولماسا، سايتتى رەسەيلىكتەر دوڭگەلەتىپ وتىر. جالعان قۇجاتتاردىڭ قۇنى دا كورشىمىزدىڭ ۆاليۋتاسىمەن باعالانعان. ينتەرنەت-دۇكەننىڭ كومەگىمەن قازاقستان مەن رەسەيدىڭ كەز كەلگەن قالاسىنداعى كەز كەلگەن وقۋ ورنىنىڭ ديپلومىنا قول جەتكىزە الاسىز. ءتىپتى، ءبىلىم دەڭگەيىڭىزدى كورسەتەتىن قۇجاتتىڭ ءتۇسىن دە قالتاڭىزعا قاراي تاڭداۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار. كەز كەلگەننىڭ ءتىسى باتپايتىن ءىرى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ، كوللەدج-تەحنيكۋمداردىڭ ديپلومدارى مەن مەكتەپ اتتەستاتتارىن ءتىپتى، كەڭەس وداعى كەزىندەگى ديپلومداردى دا جاساپ بەرەتىن شەبەرلەرگە ءاتى-جونىڭىزدى، قالاعان وقۋ ورنى مەن ديپلوم قوسىمشاسىنا قويىلاتىن باعالاردى كورسەتسەڭىز جەتىپ جاتىر. ءتىس قاققاندار بۇرىنعى ديپلومداعى باعالاردى «تۇزەتىپ»، ءىشىن كىلەڭ بەستىككە تولتىرىپ بەرە الاتىندارىن دا جازىپ قويىپتى.
ءبىر تاڭعالارلىعى، قۇجاتتاردىڭ باعاسى قولجەتىمدى. مىسالى، قىزىل ءتۇستى جوو ديپلومى (ديپلوم قوسىمشاسىمەن بىرگە) 35 مىڭ رۋبل (175 مىڭ تەڭگە) تۇرسا، 1980-1996 جىلدار ارالىعىنداعى جوو ديپلومىنىڭ باعاسى نەبارى 16 مىڭ رۋبل. 1997 جىلدان 2009 جىلعا دەيىنگى ديپلوم 19 مىڭ رۋبلگە باعالانسا، باكالاۆر، ماگيستر دارەجەسىن العانىڭىزدى راستايتىن بۇگىنگى كوك ديپلومدار ءۇشىن 22 مىڭ رۋبل تولەسەڭىز بولعانى. 15 مىڭ رۋبلگە كەز كەلگەن تەحنيكۋمنىڭ ديپلومىن شەرتىپ تاڭدايسىز. ەڭ سوراقىسى، بۇل سايت مەديسينالىق كوللەدجدىڭ ديپلومىن دا ساۋدالايدى ەكەن. 20 مىڭ رۋبل، ياعني 100 مىڭ تەڭگە بەرىپ، اق حالاتتى اتانعاندار ادام ومىرىنە اراشا بولا الا ما؟ 110 مىڭ تەڭگەنىڭ كۇشىمەن جوعارى ءبىلىمدى مۇعالىمگە اينالعاندار وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ كوزىن اشىپ، كوكىرەگىن وياتا الا ما؟ جوق، ارينە!
كەز كەلگەن ادامدى اپ-ساتتە بىلىكتى مامانعا اينالدىرا الاتىن سايت قىزمەتكەرلەرىمەن تەلەفون ارقىلى تىلدەسۋ مۇمكىن بولمادى. رەسەيلىك قۇجات جاساۋشىلار قازاقستاندىق تاپسىرىس بەرۋشىلەرمەن تەك عالامتور ارقىلى بايلانىسادى ەكەن. سايتتىڭ ارنايى بولىمىندەگى ديپلوم ساتىپ الۋ تۋرالى ءوتىنىشتى تولتىرعان اداممەن وزدەرى كەرى بايلانىس ورناتىپ، قاجەتتى ماعلۇماتتاردى بەرەتىن كورىنەدى. اتىراۋدان تاپسىرىس بەرگەندەردىڭ ديپلومىن 3 كۇن ىشىندە كۋرەر جەتكىزىپ بەرەدى نەمەسە پوشتا ارقىلى سالىپ جىبەرەدى. قۇجاتتى جەتكىزىپ بەرۋشىدەن ديپلومنىڭ زاڭدى-زاڭسىزدىعىن تەكسەرۋگە بولاتىنىن ەسكەرتىپتى. دەمەك، جالعان قۇجاتتار مەملەكەتتىك ءتۇپنۇسقا – بلانكىگە دايىندالادى دەگەن ءسوز. ءتىپتى، قۇجات تىكەلەي سول وقۋ ورنىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ارقىلى تولتىرىلۋى عاجاپ ەمەس. ويتكەنى، ءتۇپنۇسقادا اتالعان جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ءمورى مەن رەكتوردىڭ قولى قويىلعان. ءبىراق جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ وكىلدەرى بۇل ساۋداعا تىكەلەي قاتىستارى بولعان كۇننىڭ وزىندە مويىنداماسى انىق. دەسە دە، جالعان ديپلوم جاساۋشىلار مەن جاساتۋشىلار ءوز ارەكەتتەرىنىڭ ەرتە مە، كەش پە اشكەرە بولاتىنىن، ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ «جالعان قۇجات جاساۋ» بابىمەن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلاتىندارىن ەسكەرە بەرمەيتىنى وكىنىشتى.
شەتەلدىك تاجىريبەنى تارازىلاعاندا…
وقۋدى ءتامامداعان بىلىمگەرلەرگە ءار وقۋ ورنى وزىندىك ديپلومىن بەرەر بولسا، جوعارىدا اتالعان كەلەڭسىز جايتتارعا تۇبەگەيلى تىيىم بولادى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ايتسە دە، ءار ۋنيۆەرسيتەت ءوزىنىڭ بىرەگەي قۇجاتى ساۋداعا سالىنىپ، ابىرويى مەن بەدەلىنە قارا كۇيە جاعىلماۋى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك پەن قورعانىستى كۇشەيتەتىنى ايقىن.
جاڭا جۇيەنى ەنگىزەر الدىندا شەتەلدىك تاجىريبەنى ساراپقا سالۋدىڭ بەرەرى مول. ويتكەنى وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن ساباق الىپ، سىناقتان، ۋاقىت تەزىنەن سۇرىنبەي وتكەن وزىق ۇلگىلەردى عانا قابىلدار بولساق، ۋاقىتتى دا، قاراجاتتى دا ۇنەمدەۋگە بولادى. الەمدە كەڭ تاراعان انگلو-ساكسوندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بويىنشا مامان دايارلايتىن ەۋروپالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كوپشىلىگى ءوز تۇلەكتەرىنە بىرەگەي ديپلومدارىن ۇسىنادى. ال فرانسۋزدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بويىنشا مەملەكەتتىك وقۋ ورىندارىندا ءبىرىڭعاي ۇلگىدەگى مەملەكەتتىك ديپلومدار بەرىلسە، جەكەمەنشىك ۋنيۆەرسيتەتتەر وقۋ ءبىتىرگەن بىلىمگەرلەرگە وزىندىك ۇلگىدەگى قۇجاتتارىن تابىستايدى. ال گەرمانياداعى جوعارعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ۋنيۆەرسيتەتتەردى باسقارۋ قۇقىعى وقۋ ورىندارى ورنالاسقان فەدەرالدىق وكرۋگتەرگە بەرىلگەن جانە جاس ماماندارعا ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك ديپلومدار تابىستالادى. جاپونيادا، ازيانىڭ وزگە دە دامىعان ەلدەرىندە انگلو-ساكسوندىق جۇيە بويىنشا مامان دايارلاسا، جۇڭگو ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ كوپشىلىگى مەملەكەتتىك ديپلومداردان باس تارتقىسى جوق.
ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك ديپلومداردى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بىرەگەي ديپلومدارىمەن الماستىرۋ ماسەلەسىن 2012 جىلى رەسەي رەكتورلار وداعىنىڭ وكىلدەرى دە كوتەرگەن بولاتىن. ولار رف «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، جوو-لارعا وزىندىك ديپلومدارىن ەنگىزۋ مۇمكىندىگىن بەرۋدى ۇسىندى. الايدا رەكتورلاردىڭ بۇل ۇسىنىسى مەملەكەتتىك دۋما تاراپىنان قولداۋ تاپپادى. ءقازىر رەسەيدىڭ ەكى جوعارعى وقۋ ورنى – م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن سانكت-پەتەربۋرگ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى عانا وزدەرىنىڭ بىرەگەي ديپلومدارىن بەرۋ قۇقىعىنا يە.
سانكت-پەتەربۋرگ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جەكە ۇلگىدەگى ديپلومىن ەڭ العاش 2010 جىلى 122 تۇلەگىنە – «ونەر جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدار» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان 32 ماگيستر مەن 90 باكالاۆرعا تابىستاعان بولاتىن. وقۋ ورنىنىڭ جاڭا ديپلومى ا3 فورماتىنا دەيىن ۇلكەيتىلدى جانە ەكى تىلدە – ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە تولتىرىلا باستادى. سونىمەن قاتار، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بىرەگەي ۇلگىدەگى ديپلومى ءبىرىڭعاي مەملەكەتتىك ديپلومنان ءتۇر-تۇسى بويىنشا عانا ەمەس، قورعانىس دەڭگەيى بويىنشا دا ۇلكەن ايىرماشىلىققا يە. سەگىز دەڭگەيلى قورعانىش بەلگىسىمەن ەرەكشەلەنگەن قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن جاساۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى تەك ۋلتراكۇلگىن ساۋلەلەرى ارقىلى كورىنەتىن سۋرەتتەردى، كادۋىلگى جارىقتا كوزگە ايقىن كورىنگەنىمەن، ينفراقىزىل ساۋلەلەرى تۇسكەندە عايىپ بولاتىن ەرەكشە بەدەرلەردى قايتالاۋ وڭايعا تۇسپەيدى.
ال م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ا4 فورماتىنداعى بىرەگەي ديپلومى 2011 جىلى وقۋعا قابىلدانعان بىلىمگەرلەرگە بەرىلدى. اكادەميالىق ەركىندىك الىپ، ەرەكشە مارتەبەگە يە بولعان اتالمىش ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءبىلىم ساپاسى ارتىپ، جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ الەمدىك رەيتينگىندەگى ورنى جىلدان جىلعا جوعارىلاپ كەلەدى. بيىلعى جىلدىڭ 22 ناۋرىزىندا جاريالانعان QS World University Rankings by Subject – الەم ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ ارناۋلى ماماندىقتار بويىنشا رەيتينگىندە ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيەتى «لينگۆيستيكا» سالاسى بويىنشا 17-ورىنعا كوتەرىلسە، «فيزيكا جانە استرونوميا» ماماندىعى بويىنشا 27-ورىننان كورىندى. اتالمىش رەيتينگكە 945 وقۋ ورنى قاتىستىرىلعانىن ەسكەرسەك، بۇل ۇلكەن جەتىستىك ەكەنىنە تالاس جوق. ال 2015 جىلدىڭ 21 قاراشاسىندا QS (Quacquarelli Symonds) حالىقارالىق زەرتتەۋ ورتالىعى جاريالاعان شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ رەيتينگىندە م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى ايماقتاعى ۇزدىك 308 ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كوشىن باستادى. 2 جانە 3-ورىنداردى ءنوۆوسىبىر مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن چەحياداعى كارلوۆ ۋنيۆەرسيتەتى يەلەندى. قازاقستاننىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرى العاشقى وندىققا ەنە الماعانىمەن، ەلىمىزدىڭ 14 وقۋ ورنى ەۋروپا مەن ورتالىق ازياداعى ۇزدىك 150 ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قاتارىنان كورىنگەندىكتەن، جالپى قورىتىندى بويىنشا رەسەي مەن تۇركيادان كەيىنگى 3-ورىننان كورىندىك.
جۇرگىزىلگەن جۇيەلى رەفورمالاردىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ جەتەكشى وقۋ ورىنى – ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى الەمدىك ۋنيۆەرسيتەتتەر رەيتينگتەرىندە قارقىندى تۇردە ىلگەرىلەپ كەلە جاتقانىن ايتا كەتكەن ءجون. QS (ۇلىبريتانيا) حالىقارالىق رەيتينگتىك اگەنتتىگىنىڭ 2015 جىلى 15 قىركۇيەكتەگى زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا بۇل ۋنيۆەرسيتەت الەمنىڭ 800 الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ اراسىندا 275 ورىنعا تۇراقتاپ، ۇزدىك 300 ۋنيۆەرسيتەت قاتارىنا ەندى. بۇل رەيتينگتە 2010 جىلدان بەرى 326 ورىنعا، سوڭعى ءبىر جىلدا 30 ورىنعا كوتەرىلگەن ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ تۇڭعىش رەت قازاقستان جانە ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتتەرى اراسىندا وسىنداي ايتۋلى جەتىستىككە قول جەتكىزدى. ازىرگە تمد-نىڭ ءۇش ۋنيۆەرسيتەتى عانا – م.لومونوسوۆ اتىنداعى ممۋ (108 ورىن)، سانكت-پەتەربور مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (256) جانە ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ (275) الەمنىڭ ۇزدىك 300 ۋنيۆەرسيتەتى قاتارىنا ەندى. ۇشەۋى دە اكادەميالىق ەركىندىككە يە ۋنيۆەرسيتەتتەر، ياعني دامۋ باعىتتارىن وزدەرى ايقىندايدى، ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ستاندارتتارىن ءوز ۇيعارىمدارى بويىنشا ەنگىزۋگە قۇقىلى. دەمەك، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعادييەۆ ايتقانداي، ەلىمىزدە وسىنداي مارتەبەگە يە بولعان ءبىلىم وشاقتارىنىڭ سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءبىلىم ساپاسىنا جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋدىڭ تەتىگىن ىزدەۋ كەرەك. ۆەدومستۆو باسشىسى بىرەگەي ۇلگىدەگى ديپلومداردىڭ ەنگىزىلۋى وقۋ ورىندارىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرا وتىرىپ، ەلىمىزدەگى جوعارعى ءبىلىم ساپاسىنىڭ جاقسارۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سەندىرىپ وتىر. ۋاقىت – تورەشى. جاڭا جۇيە سالانىڭ تاسىن ورگە دومالاتا ما، الدە اۋمەسەر ءسيزيۆتىڭ اۋرەشىلىگى بوپ قالا ما – ءبارىن دە ۋاقىت كورسەتەدى.
انار لەپەسوۆا
دەرەككوزى: turkystan.kz
