سونىمەن بىرگە ول مەكتەپتەرىمىزدىڭ بۇگىنگى احۋالىنا ايرىقشا توقتالدى. سىنىپتاردا وقۋشىلار شەكتەن تىس كوپ ورنالاستىرعان، مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى مەن سانيتارلىق جاعدايى بۇگىنگى تالاپتارعا ساي كەلمەيدى. قالا مەن اۋىل مەكتەپتەرى اراسىنداعى الشاقتىق وتە ۇلكەن. از قامتىلعان مەكتەپتەردى بىلىكتى پەداگوگتارمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جايى دا ءماز ەمەس. ويتكەنى، مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسى ماردىمسىز. ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە وقۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماسەلەسى تولىق شەشىمىن تاپقان جوق. وقۋشىلار اراسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ، وزىنە-وزى قول جۇمساۋدىڭ الدىن الۋ ماسەلەسى ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقانىن ايتقان پرەزيدەنت بۇل پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلامالار دايىنداۋ قاجەتتىگىن باسا ايتتى. ءوز قۇزىرەتتەرىنە قاراي جەرگىلىكتى اكىمدەرگە ءتيىستى تاپسىرمالار بەرەتىنىن نازارعا سالدى.
پرەزيدەنت ءبىلىم ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن تاعى ءبىر فاكتور – پەداگوگتىڭ مارتەبەسى مەن كاسىبيلىگى تۋرالى ويلارىمەن ءبولىستى. الەمدى جايلاعان كوروناۆيرۋس ىندەتىنە بايلانىستى جاريالانعان توتەنشە جاعداي مەن كارانتين كەزىندە تەلەارنالاردا بەرىلگەن بەينە-ساباقتار ءبىزدىڭ مۇعالىمدەرىمىزدىڭ كەز كەلگەن سىي-قۇرمەتكە لايىق ەكەنىن كورسەتتى. سوندىقتان مۇعالىمدەردى مورالدىق جانە ماتەريالدىق جاعىنان قولداۋ قاجەت دەگەن مەملەكەت باسشىسى ۇزدىك مۇعالىمدەردى «حالىق العىسى» جانە باسقا دا ارناۋلى مەدالدارمەن ماراپاتتاۋدى جانە ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ەڭبەكاقىسىن ءتورت جىلدا 2 ەسەگە كوبەيتۋدى ۇسىندى.
پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرۋدى مودەرنيزاسيالاۋ وقۋ باعدارلاماسىن ءجۇز پايىز جاڭارتۋدى، ونىڭ ىشىندە IT – قۇزىرلىلىق جونىندەگى ارناۋلى مودۋلدى، ساباق بەرۋدىڭ زاماناۋي تەحنولوگيالارى مەن ادىستەمەلەرىن ەنگىزۋدى تالاپ ەتەدى. الداعى ۋاقىتتا پەداگوگيكالىق ماماندىقتار بويىنشا وقۋعا تۇسەتىن تالاپكەرلەردى مۇعالىمدىك تالانتىنا قاراي ىرىكتەۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى. وسى ماسەلەلەردى ەسكەرە كەلە پرەزيدەنت ق. توقايەۆ پەداگوگيكالىق ماماندىقتاردا وقيتىن ستۋدەنتتەردىڭ شاكىرتاقىلارىن 26 مىڭنان 42 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، قوعامدا ۇلكەن سەرپىلىس تۋعىزدى. سونىمەن بىرگە ول پەداگوگتاردى تەك قانا پەداگوگيكالىق ارناۋلى جوعارى وقۋ ورىندارى عانا دايىنداۋ قاجەتتىگىنە، بۇل سالادا جوو-لار اراسىندا باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.
پرەزيدەنت مەكتەپ، بالاباقشا، كوللەدج ديرەكتورلارىن تاعايىنداۋدى جەتىلدىرۋ، بۇل جۇمىسقا تالانتتى، ءبىلىمدى، ادامگەرشىلىگى جوعارى، ءوز ەلىنىڭ ناعىز پاتريوتى دەيتىن جاستاردى تارتۋ، ديرەكتورلاردىڭ اتتەستاسياسىن جاقسارتۋ جولدارىنا توقتالدى. بالالاردى بالاباقشالارمەن قامتۋ، جاستارعا تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ ماسەلەلەرى دە نازارعا الىندى. ق. توقايەۆ ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي ەنگىزىلگەن كەزدە پايدالانىلعان قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، كەز كەلگەن سىناققا دايىن تۇرۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتتى.
مەملەكەت باسشىسى وقۋلىقتاردى سيفرلى فورماتقا كوشىرۋدى تەزدەتۋدى تاپسىردى. قازىرگى قولدانىستا جۇرگەن وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيتىندىكتەن، الداعى ۋاقىتتا ساپاسىز وقۋلىق ءۇشىن اۆتور مەن باسپانى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى زاڭداستىرۋ كەرەكتىگىن باسىپ ايتتى. مىنە، ءوزىڭىز-اق ويلانىپ قاراڭىزشى، كوپتەن بەرى بۇكىل ەلدى تولعاندىرىپ كەلگەن وسىنشاما قوردالى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءبىر-اق مەزەتتە شەشىپ بەرۋى پرەزيدەنتتىڭ سەرگەكتىگىنىڭ كورىنىسى ەمەس پە؟! ونىڭ قىراعى كوزىنەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاعدايى دا تىس قالماعانى ءبىزدى قۋانىشقا بولەدى. «ءبىز «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ اياسىندا مۇعالىمدەردى ىنتالاندىرۋ شارالارىن قاراستىردىق، – دەدى ق. توقايەۆ. – ءبىراق ءىس جۇزىندە جوعارى وقۋ ورنى وقىتۋشىسىنىڭ جالاقىسى ءمۇعالىمنىڭ جالاقىسىنان از بوپ قالدى. وسىعان وراي ۇكىمەت جوو وقىتۋشىلارىنىڭ ەڭبەكاقىسىن كوبەيتۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋى كەرەك». وسىلاي دەگەن پرەزيدەنت مۇنى مەملەكەتتىك گرانتتاردىڭ قۇنىن ارتتىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنىن دا ەسكەرتىپ ءوتتى. مىنە، نيەت بولسا ورىندالمايتىن نارسە بولمايتىنىن وسىدان-اق اڭعارعانىمىز ابزال.
شىن مانىندە، جوو-لاردا قوردالانىپ قالعان پروبلەمالاردى كۇندەلىكتى جۇمىس بارىسىندا ءوز باسىمىزدان وتكەرىپ تە جۇرگەن جايىمىز بار. ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازالارى تالاپ دەڭگەيىنەن كوپ تومەن، وقىتۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايلارى دا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋدى قاجەت ەتەدى، جاتاقحانالاردا ورىن جەتىسپەيدى. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك نارسە، ستۋدەنتتەرگە بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانت 2011 جىلدان بەرى ءالى ءبىر تيىنعا وسپەگەن. گرانت ءاربىر شاكىرتكە 340-420 مىڭ تەڭگەدەن عانا اينالادى. بۇل بۇگىنگىدەي ينفلياسيا جاعدايىندا تىم ماردىمسىز قاراجات. وسى ماسەلەنى ءدوپ باسقان پرەزيدەنت بۇدان بىلاي گرانتتى 3 ەسەگە دەيىن كوبەيتۋ، ياعني 1 ملن تەڭگەگە دەيىن جەتكىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانىن، وسى ارقىلى وقىتۋشىلاردىڭ جالاقىسىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن ارتتىرىپ، ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن نىعايتۋعا قول جەتكىزىلەتىنىن ايتتى. بۇل جوو وقىتۋشىلارىنىڭ سەنىمى مەن ءۇمىتىن وياتتى. الداعى بەس جىلدا ستۋدەنتتەر ءۇشىن 90 مىڭ ورىندىق جاتاقحانالار سالىناتىنى دا بىلىمگەرلەردى قۋانتتى. بۇگىندە ءبىزدىڭ اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە دە جاتاقحانا وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىرعانى بەلگىلى.
مەملەكەت باسشىسى 2025 جىلعا دەيىن قازاقستاندىق 10 جوعارى وقۋ ورنىن الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك 500 ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاتارىنا ەنگىزۋدى مينيسترلىككە تاپسىردى. جوعارى ءبىلىم ساپاسىنىڭ باستى كورسەتكىشى – وسى. بۇل مەجەگە جەتۋ ءۇشىن جوو-لاردا قوسديپلومدى باعدارلامانى دامىتۋ، ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلاردىڭ سىرتقى جانە ىشكى اكادەميالىق ۇتقىرلىعىنىڭ ءارتۇرلى فورماسىن ەنگىزۋ، قازاقستان جوعارى وقۋ ورىندارىندا شەتەلدىك اتاقتى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كامپۋستارىن اشۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، پرەزيدەنت كوپ ماسەلەنىڭ شەشىمىن تاۋىپ بەردى. جوعارى بىلىمگە قول جەتىمدىلىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن گرانتتاردى ءبولۋ كەزىندە تابىسى از وتباسىلاردان شىققانداردى جانە باسقا دا الەۋمەتتىك كاتەگوريالارعا جاتاتىنداردى ەسكەرۋ قاجەت. مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ كەزەك كۇتتىرمەس مىندەت بولىپ تابىلاتىنىن ەسكەرتكەن ق. توقايەۆ بۇدان كەيىن وتاندىق عىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن عىلىمي كادرلار دايارلاۋدى جاقسارتۋعا جول اشىلاتىنىن، بۇل ءۇشىن جىل سايىن قازاقستاندىق 100 عالىمدى الەمدەگى جەتەكشى زەرتتەۋ ورتالىقتارىندا عىلىمي تاعىلىمدامالاردان وتكىزۋدى، دوكتورانتتارعا بولىنەتىن گرانتتار قۇنىن ارتتىرۋ ارقىلى ولارعا تولەنەتىن ستەپەنديانى 150 مىڭ تەڭگەگە دەيىن كوتەرۋدى ۇسىندى. جاس عالىمدارعا بولىنەتىن گرانتتاردى الداعى 3 جىلدا 3 ميلليارد تەڭگەگە جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى عالىمداردان تالاپ ەتەر جاۋاپكەرشىلىك تە ۇلعايا تۇسپەك. پرەزيدەنت ءبىلىم مەن عىلىمعا قاتىستى وسى جانە بۇدان باسقا دا وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا ۇكىمەت پەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە ءتيىستى تاپسىرمالار بەردى.
قىسقاسى، مەملەكەت باسشىسى ق. توقايەۆ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ كەزەكتى ماجىلىسىنە ءبىلىم مەن عىلىم جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەسىن ارنايى قويىپ، بۇل جونىندە ءوز باعدارلاماسىن ۇسىنۋى ەل ومىرىنە ۇلكەن سەرپىلىس تۋعىزىپ، حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىن ارتتىرا تۇسكەنى انىق. ەلدىڭ ەكونوميكاسى مەن الەۋمەتتىك جاعدايى ءبىلىم مەن عىلىمعا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ەسكەرسەك، اتالعان سالالاردىڭ شاپشاڭ جانە الەمدىك دەڭگەيدە دامۋى قازاقستاننىڭ ەرتەڭ-اق گۇلدەنگەن مەملەكەتكە اينالارىنا سەنىمىمىزدى ارتتىرادى. پرەزيدەنت ءسوزى جالپىلاما ەمەس، ناقتىلى دا ناتيجەلى ءسوز. ونىڭ باعدارلامالىق سوزدەرىندە ەلىمىزدىڭ كەلەشەك كوكجيەگى ايقىن كورىنىس تاپقان.
اباي اتىنداعى قازۇپۋ وقىتۋشىلارى مەن بارلىق قىزمەتكەرلەرى مەملەكەت باسشىسىنىڭ سەنىم كەڭەسىندە سويلەگەن سوزدەرىن قاناعاتتانعاندىق سەزىمىمەن قارسى الىپ، ءوز مىندەتتەرىن زور جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقارۋعا قۇلشىنۋلى.
تاكير بالىقبايەۆ، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، پروفەسسور
