الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى ەل الدىندا ەسەپ بەردى. پاندەمياعا بايلانىستى بۇل شارا ونلاين ءوتتى. تىكەلەي ەفيردەگى باتالوۆقا ءوڭىر تۇرعىندارى ساۋال قويىپ، مازالاعان ماسەلەگە جاۋاپ الدى. 

وتكەن جىلدى تۇيىندەپ، الداعى ۋاقىتتا اتقارىلار ءىستى مەجەلەگەن اماندىق باتالوۆتى Dalanews.kz ءتىلشىسى دە مۇقيات تىڭداپ شىقتى.

اكىم جەتىسۋدىڭ 7 باسىم باعىتىن ايقىنداپ بەردى. بۇل قانداي، نەندەي باعىت؟

ينۆەستورمەن سىيىسىپ جۇمىس ىستەۋ

بۇعان دەيىن دە ونەركاسىپتەگى ءونىم ۇلەسى كوز قۋانتارلىق بولعان.  وبلىستا ونەركاسىپتە 1 ترلن. 168 ملرد. تەڭگەنىڭ  جانە اۋىل شارۋاشىلىعىندا 918 ملرد. تەڭگە ءونىمى ءوندىرىلىپ، ءوسىم 2،3 پروسەنتتى قۇرادى.

ءدال ءقازىر جەتىسۋدىڭ  ينۆەستيسيالىق قورجىنىندا 44 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇراتىن جالپى قۇنى 5،4 ترلن. تەڭگە بولاتىن 546 جوبا بار. ونىڭ ىشىندە 7،6 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇراتىن، ينۆەستيسياسىنىڭ جالپى سوماسى 250 ملرد. تەڭگە بولاتىن ترانسۇلتتىق كومپانيالاردىڭ 9 جوباسىنىڭ ۇلەسى زور.

باتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، ترانسۇلتتىق «ماريەۆەن فۋد»، «لۋكويل»، «Willo» كومپانيالارىنىڭ جوبالارى بۇگىنگى كۇنى ىسكە اسقان. 

بيىل جىلىنا 60 مىڭ توننا قۋاتتىلىعى بار «فيد ميللس» قۇراما جەم زاۋىتى ىسكە قوسىلادى. الداعى ايدا 360 جۇمىس ورنىن قۇراتىن، ينۆەستيسيا كولەمى 47 ملرد. تەڭگە بولاتىن، قۋاتى 1،2 ملن. توننالىق «الاسەم» وڭىردەگى تۇڭعىش سەمەنت زاۋىتى اشىلادى.

«قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە 56 ملرد. تەڭگەلىك 183 جوبا ماقۇلدانعان. جىل سوڭىنا قاراي ونەركاسىپ ءونىمىنىڭ كولەمى 1،3 ترلن. تەڭگەگە، شيكىزاتتىق ەكسپورت – 400 ملن. دوللارعا جەتىپ، 18% وسەدى دەپ كۇتىلىپ وتىرعاندىعى كەزدەسۋ بارىسىندا ءمالىم بولدى.

اگرارلىق سالاعا ترانسۇلتتىق كومپانيالاردى تارتۋ

باتالوۆ ءوڭىردىڭ اگروونەركاسىپ سالاسىندا ەت، ءسۇت، مايلى داقىلدار، كوكونىستەر مەن جەمىستەردى قايتا وڭدەۋ بويىنشا ءىرى ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋدى جوسپارلاۋدا.

الماتى وبلىسى اگرارلى سالا. اتالعان باعىتتا دا  اۋىز تولتىرىپ ايتار جەتىستىك جوق ەمەس.

ماسەلەن سويا داقىلىن وسىرۋدە جەتىسۋ جەرى كوش باستاپ تۇر. ەلىمىزدەگى سويا ءوندىرىسىنىڭ  95 پايىز وسى وڭىرگە تيەسىلى. اتالمىش كورسەتكىشكە قول جەتكىزۋگە وبلىس ورتالىعىنداعى «جەتىسۋ ماجيكو» جانە ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا ورىن تەپكەن «سويا زاۋىتى» سىندى كاسىپورىننىڭ جۇمىس جاساۋى سەپ بولعان جايى بار.

ءتاتتى ءتۇبىردىڭ تابىس كوزى بولعانى قاشان. ال، بۇل تۇرعىسىندا ءوڭىر ەشقانداي ايماققا دەس بەرمەسى انىق. وتكەن جىلى، قىزىلشا 16،5 مىڭ گا القاپقا ەگىلىپ، ودان 55 مىڭ توننا ءونىم تۇسكەن-دى.

ءوندىرىسى تۇرالاپ قالعان اقسۋ قانت  زاۋىتىنىڭ ەكىنشى تىنىسى اشىلعاندىعى جانە بار.

«اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم كولەمى ءبىر ترلن. تەڭگەگە، ءبىر ادامعا شاققانداعى ەڭبەك ونىمدىلىگى 2،8 ملن. تەڭگەگە جەتەدى»،- دەيدى ءوڭىر اكىمى.

اماندىق عابباس ۇلىنىڭ تىلىنە تيەك بولعان ءىس – قۇس ەتى مەن جۇمىرتقا ءوندىرۋ بولدى. بۇل باعىتتا ەتتى باعىتتاعى «پريما قۇس» ج ش س قۋاتى 37 مىڭ توننا بولاتىن قۇس فابريكاسىنىڭ قۇرىلىسى باستالادى.

ەت وڭدەۋگە قاتىستى ترانسۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن جوبالار دا ەسەپتى كەزدەسۋدە ايتىلدى.

جاقىن ۋاقىتتا  “باۋمانن” نەمىس كومپانياسى «جەتىسۋ قوي» جوباسىن جۇزەگە اسىرا باستايدى. بۇل جىلىنا 30 مىڭ توننا ۇساق مال ەتىن تەرەڭ وڭدەيتىن جوبا بولماق.

امەريكالىق «تايسون فۋدس» كومپانياسى دا  ءىرى قارا ەتىن وڭدەيتىن، قۋاتى جىلىنا 500 مىڭ باس مال ەتىن وڭدەۋگە قاۋقارلى  زاۋىتىن سالادى.  ول ءۇشىن قاپشاعاي قالاسىنىڭ ماڭىنان جەر ۋچاسكەسى بولىنگەن.

باتالوۆ ينۆەستورلارعا بارلىق جاعىنان قولداۋ كورسەتۋگە دايىن.

بانكتەردى "قۇتقارعانشا"، شاعىن كاسىپكەرگە كومەكتەسۋ

كارانتيندە ەكونوميكانىڭ السىرەمەۋىنىڭ بىردەن ءبىر نەگىزى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ءوز جۇمىسىن جالعاستىرۋى.  پاندەميا سالدارىنان ءبىراز كاسىپكەردىڭ جۇمىسى كىبىرتىكتەپ قالدى جاسىرىن ەمەس.

الماتى وبلىسىنداعى وسى سالاعا جاۋاپتى مەنەدجەرلەر كاسىپكەرلەرگە دەر كەزىندە قول ۇشىن سوزعان.

باتالوۆتىڭ مالىمەتى بويىنشا كارانتينگە قاراماستان وڭىردەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى ازايعان جوق.  262 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيتىن 123 مىڭنان استام كاسىپورىن جۇمىسىن جالعاستىرۋدا.

ايتۋىنشا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى»، «ەڭبەك» باعدارلامالارى ارقىلى كورسەتىلگەن قولداۋ ءوزىن-وزى اقتاعان، سول سياقتى قورى 15 ملرد. تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلگەن «دامۋ» قورىنىڭ قاراجاتى دا شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە سەپتىگىن تيگىزگەن.

وبلىستا نەسيەلەر بويىنشا پايىزدىق مولشەرلەمەنى سۋبسيديالاۋ، گرانتتار، ميكروكرەديتتەر تۇرىندەگى كومەكتەردى 4 مىڭداي كاسىپكەر العان

داعدارىسقا قارسى جوسپار شەڭبەرىندە بيزنەستىڭ 119 مىڭ سۋبەكتىسى سالىقتىق ىنتالاندىرۋعا يە بولدى، 641 سۋبەكت 24 ملرد. تەڭگە شاماسىنداعى كرەديتتەر بويىنشا تولەمدى كەيىنگە شەگەرۋ مۇمكىندىگىن الدى.

ەڭ باستىسى ءوڭىر باسشىلىعى 6،5 مىڭ كاسىپكەرگە جالعا الىپ وتىرعان نىساننىڭ ارەنداسىن 30%-تەن 90%-كە دەيىن تومەندەتۋگە جاردەمدەسكەن. 

- بيىلعى جىلى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋعا 1،3 ملرد. تەڭگە باعىتتالادى.  شاعىن-ورتا بيزنەستىڭ ءوڭىر ەكونوميكاسىنداعى ۇلەسى 34،3% دەيىن وسەدى. كاسىپكەرلەردىڭ وتكەن جىلعى شىعىندارىنان كەيىن قايتا ەڭسە كوتەرۋىنە اكىمدەر قولداۋ كورسەتۋدى جالعاستىرادى، - دەدى باتالوۆ.

قازاقتىڭ باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ

وبلىستا تۇرعىن ءۇي توقتاۋسىز سالىنۋدا. بيىل جەتىسۋ ولكەسىندە 1 ملن. شارشى مەتردەن استام تۇرعىن ءۇيدى تاپسىرۋ جوسپارلانىپتى. سونىڭ ىشىندە "نۇرلى جەر" مەمباعدارلاماسى بويىنشا 191 مىڭ شارشى مەتر پايدالانۋعا بەرىلەدى.

باتالوۆتىڭ مالىمەتىنشە، وبلىستا پاتەر الۋعا 52 مىڭعا جۋىق ادام، جەر تەلىمدەرىن الۋعا 154 مىڭنان استام ازامات كەزەكتە  تۇر.

"وتكەن جىلى 2 395 وتباسى باسپانامەن قامتاماسىز ەتىلدى. مۇنىڭ 1 258ء-ى كوپبالالى جانە تۇرمىسى تومەن جانۇيالار. 

بيىل ما؟ بيىل 3731 وتباسى جاڭا باسپاناعا يە بولادى، ونىڭ ىشىندە "باقىتتى وتباسى"، "7-20-25"، "شاڭىراق" باعدارلامالارى بويىنشا - 1906 ادام. ايتسە دە وبلىستا ءۇي كەزەگىندە تۇرعاندار سانى ارتپاسا، كەمىمەك ەمەس، قۇرىلىس قارقىنىن ارتتىرۋ كەرەك"، - دەدى باتالوۆ.

ءۇي سوعىلسا جەرگە ونىمەن ىلەسە كەلەتىن ماسەلەلەر جەتەرلىك. ماسەلەن، كوگىلدىر وتىن. باتالوۆ بۇل تۋرالى دا ايتتى.

ءازىر الماتى وبلىسىندا كوگىلدىر وتىنمەن 1،2 ملن. ادامدى قامتيتىن 156 ەلدى مەكەن قامتاماسىز ەتىلگەن. 6 جىل ىشىندە گازداندىرۋعا 148 ملرد.تەڭگە باعىتتالدى، ونىڭ 93 ملرد. تەڭگەسى ينۆەستورلار ەسەبىنەن. تەك وبلىس ورتالىعىندا 2020 جىلى گازعا 16 مىڭ ابونەنت قوسىلدى.

“بالقاش، قاراتال، كەربۇلاق، كوكسۋ، ەسكەلدى اۋداندارى مەن تەكەلى قالاسىنىڭ ورامىشىلىك جەلىلەرى سالىنۋدا. اقسۋ، سارقان، الاكول، رايىمبەك جانە كەگەن اۋداندارىن قامتيتىن "تالدىقورعان - ءۇشارال" جانە "شەلەك - كەگەن" ماگيسترالدىق گاز قۇبىرلارىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتى ازىرلەۋ اياقتالۋدا. قۇرىلىستى كەلەسى جىلدان باستالادى جانە 2025 جىلعا قاراي گازداندىرۋ دەڭگەيى 76% - عا دەيىن جەتەدى، ءسويتىپ كوگىلدىر وتىنعا 1،5 ملن. ادام قوسامىز”، – دەيدى باتالوۆ.

ءۇي سوعىلعان جەرگە ادەتتە جول دا ءتۇسۋى كەرەك. بىلتىر ءوڭىر جولدارىنىڭ قۇرىلىسى مەن جوندەۋىنە 61 ملرد.تەڭگە بولىنگەن. ءقازىر ايماقتاعى ساپاسى جاقسى جانە كوڭىل كونشىتەرلىك جولداردىڭ پايىزعا شاققانداعى دەڭگەيى 84 پايىز. بيىل بۇل كورسەتكىشتى  89% جەتكىزۋ جوسپاردا بار.

باتالوۆتىڭ ايتۋىنشا الماتى وبلىسىنىڭ 347 اۋىلىنداعى جول ساپاسى جاقسارعان، ونىڭ ىشىندە جقجك اياسىندا 216 اۋىلدا 18 ملرد.تەڭگەگە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.

وبلىستاعى 193 بالاباقشادا ىستىق سۋ جوق. بۇل نونسەنس

ءبىلىم بەرۋگە جەكە توقتالعان باتالوۆ وسى سالاداعى الىگە دەيىن دەيىن شەشىلمەگەن ولقىلىقتاردى جاسىرماي ايتتى.

“وبلىس بويىنشا 193 بالاباقشانىڭ ىستىق سۋى جوق، 105 – ءى سۋمەن قامتاماسىز ەتىلمەگەن، 20 – سى كارىزسىز. توقايەۆ بالالاردى ەرتە جاستان دامىتۋ جۇيەسىن، مەكتەپكە دەيىنگى وقىتۋدىڭ بالامالى نىساندارىن قۇرۋدى جانە باسقا دا ماسەلەلەردى قامتيتىن كەشەندى جوسپار ازىرلەۋدى تاپسىرعان. ايتىلعان ماسەلەنى تەزدەتىپ شەشۋ قاجەت”،- دەدى ول.

مەكتەپ وقۋشىلارى مەن كوللەدج ستۋدەنتتەرىن قاشىقتىقتان وقىتۋعا جاعداي جاسالعان با؟

باتالوۆتىڭ ايتۋىنشا وسى ماقساتتا 80 مىڭ كومپيۋتەر ساتىپ الۋعا 12،3 ملرد.تەڭگە بولىنگەن، 23،7 مىڭ مەكتەپ كومپيۋتەرى مۇقتاج جاندارعا ۋاقىتشا پايدالانۋعا بەرىلگەن.

دەمەۋشىلەر ەسەبىنەن 1 ملرد. تەڭگەگە 70 جاڭا اۆتوبۋس ساتىپ الىنعان.

ال مەكتەپ اجەتحاناسىنىڭ ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى ما؟

“348 وقۋ ورداسىندا بۇل جاعداي رەتتەلدى، بارلىعىنا كۇردەلۋ جوندەۋ جۇرگىزىلدى. ەندى 17 مەكتەپتىڭ اجەتحاناسىن قالدى”، – دەيدى اكىم.

وقۋشىلار قاشانعى ءۇش اۋىسىمدا وقيدى؟ تۇرعىندار تاراپىنان قويىلعان كوپ ساۋالدىڭ ءبىرى وسى.

باتالوۆتىڭ مالىمەتىنشە وبلىس ءۇش اۋىسىمدى وقىتۋدى ءبىرجولاتا توقتاتۋ ءۇشىن سوڭعى 5 جىلدا 27 مىڭ ورىندىق 49 مەكتەپ سالعان. الايدا بۇل جاعداي رەتتەلدى دەگەندى بىلدىرمەيدى.  كوشى-قون مەن بالا تۋۋ كورسەتكىشىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى ءۇش اۋىسىمدا وقىتاتىن مەتەپ سانى ارتۋدا. الماتى وبلىسىندا ءقازىر 49 ءبىلىم ورداسى 3 اۋىسىمدا بالالاردى وقىتادى.

“بىلتىر 7 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلدى، بيىل 18 مەكتەپ سالامىز.

“جۇمىسپەن قامتۋ 2021 جول كارتاسى” اياسىندا تاعى 7 مەكتەپتىڭ، ونىڭ ىشىندە ءۇش اۋىسىمنىڭ ورنىنا التى مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى باستالادى. بىلتىرعى جەتىستىگىمىز تالدىقورعان قالاسىندا جەتىسۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، مەديسينالىق جانە پوليتەحنيكالىق كوللەدجدەردىڭ، قاراتال اۋدانىندا باستوبە كوللەدجىنىڭ جاتاقحانالارى سالىندى”،-  دەدى باتالوۆ.

ايماقتا 3 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەرمەن قامتۋ دەڭگەيى بىلتىر  98% - عا جەتكەن.

دارىگەر  مارتەبەسىن كوتەرۋ 

“كوروناۆيرۋس الەم ەلدەرىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە شايقالتىپ كەتتى”، – دەگەن باتالوۆ، الماتى وبلىسىنداعى ىندەتپەن كۇرەسكە باعىتتالعان ءىس-شارالار تۋرالى ايتتى.

پاندەميامەن كۇرەسكە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 14 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. وسى قاراجاتقا 3 توموگراف، 18 رەنتگەن-اپپارات، 219 وكپەنى جاساندى جەلدەتۋ، 180 جەدەل جاردەم ماشيناسى، 12 جىلجىمالى مەديسينالىق كەشەن ساتىپ الىنعان.

ءقازىر ايماق اۋرۋحانالاردىڭ 90 پايىزى مەديسينالىق جابدىق جانە سانيتارلىق اۆتوكولىكپەن قامتاماسىز ەتىلگەن.

تالدىقورعان قالاسىندا قىسقا مەرزىم ىشىندە 200 توسەكتىك ءمودۋلدى جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسى سالىنىپ، ينفەكسيالىق توسەكتەردىڭ جالپى سانى 5280-گە دەيىن ۇلعايتىلعان.

ىندەتپەن كۇرەسكە الماتى وبلىسىمەن ەتەنە جۇمىس ىستەيتىن ينۆەستورلار دا اتسالىسقان ەكەن. 

"لۋكويل"، "BI Group"، "Meridian Capital"، "سارىارقااۆتوپروم"، "شۇعىلا"، "اسپمك-519" جانە باسقا كومپانيالارمەن 22 بىرلىك سانيتارلىق اۆتوكولىك، 500 وتتەگى كونسەنتراتورى، 30 ءوجج اپپاراتى جانە 117 مىڭنان استام جەكە قورعانىس قۇرالدارى بەرىلگەن.

كەربۇلاق اۋدانى مەن قاپشاعاي قالاسىنىڭ ورتالىق اۋرۋحانالارىندا ەكى وتتەگى ستانسياسى ورناتىلعان.

"Biz Birgemiz"، "Birgemءىz Zhetysu" اكسيالارى شەڭبەرىندە 47،5 مىڭنان استام ادام 313 ملن.تەڭگەگە ازىق-تۇلىك جانە جەكە قورعانۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن.

«جىل سايىن وبلىستا 10-15 مەدنىسان سالىنادى. ماسەلەن، وتكەن جىلى جامبىل اۋدانىندا ايەلدەر كونسۋلتاسياسى بار 100 توسەكتىك پەرزەنتحانا، 10 دارىگەرلىك امبۋلاتوريا جانە ءبىر مەدپۋنكت پايدالانۋعا بەرىلدى.

جاۋاپتى تۇلعالار پەرزەنتحانالاردىڭ، ايەلدەر كونسۋلتاسيالارىنىڭ جانە بالالار مەديسينالىق مەكەمەلەرىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋمەن تىعىز اينالىسۋى قاجەت. دارىگەرلەر تاپشىلىعىن جويۋ، مەديسينالىق قىزمەتتەر مەن الدىن الۋ جۇمىستارىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ كەرەك»،- دەدى باتالوۆ.

تۋريزم؟ الاكول عانا ەمەس، تاۋ كلاستەرىنە دە كوڭىل بولىنەدى

سوڭعى باعىت، تۋريزم سالاسى. باتالوۆ بيىلعى جىلدان باستاپ تاۋ ءتۋريزمىن دامىتۋعا كۇش سالماق. اتالعان سالاعا ينۆەستور تارتىپ، جىلىنا ملن-عا تارتا تۋريست اۋناپ-قۋناپ قايتاتىن الاكولدىڭ دەڭگەيىنە جەتكىزۋدى جوسپارلاۋدا.

اكىمنىڭ اتاپ وتكەنىندەي الماتى وبلىسىنىڭ ءۇشارال قالاسىنداعى اۋەجايدىڭ ۇشۋ-قونۋ جولاعىن قايتا جاڭعىرتۋ مەن اقشي اۋىلىندا تازارتقىش قۇرىلىسى بار كارىز جۇيەسىن سالۋ جوبالارى ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ تاپقان.

جالپى تۋريستەر لەگى 2025 جىلعا قاراي 3،5 ملن. ادامعا جەتەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.

بەلگىلى بولعانداي، وڭىردە الاكول كولى جاعالاۋىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا كوپ كوڭىل بولىنگەن. ءۇشارال اۋەجايى سالىندى. تەمىر جول قاتىناسى جولعا قويىلىپ، وعان ارنايى ۆوكزال سالىندى. اقشي اۋىلىنا دەيىنگى 23 شاقىرىمدىق جول قايتا جاڭعىرتىلدى.

سونىڭ ارقاسىندا الاكولدە ماۋسىم سايىن دەمالاتىندار قاتارى 1،3 ملن. ادامنان استى.

“ءتۋريزمنىڭ تاعى ءبىر باسىمدىق بەرەتىن باعىتى – الماتى تاۋ كلاستەرى. سونىڭ اياسىندا تالعار جانە ەڭبەكشىقازاق اۋداندارىندا زاماناۋي تاۋ-شاڭعى كۋرورتتارى سالىنادى”، – دەدى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى.

ازىرلەگەن، انار سابىروۆا