ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قارىم-قاتىناسى سوڭعى جىلدارى ايتارلىقتاي وزگەردى. قازاقستاندا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ سانى ارتىپ، ولاردىڭ الەۋمەتتىك سالاداعى ءرولى كۇشەيىپ كەلەدى. رەسمي دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، 2024 جىلدىڭ كوكتەمىندە ەلىمىزدە 23 335 ۇەۇ تىركەلگەن. بۇدان قوعامدا ءوزىن-وزى ۇيىمداستىرۋعا دەگەن سۇرانىستىڭ، ازاماتتاردىڭ ءوز ماسەلەسىن شەشۋگە بەلسەندى ارالاسۋعا دايىن ەكەندىگىنىڭ ايقىن دالەلى. كوپ جاعدايدا الەۋمەتتىك پروبلەمانى العاش بولىپ كوتەرەتىن دە، ناقتى شەشىم ۇسىناتىن دا – وسى ۇيىمدار.
مەملەكەت تە ولاردىڭ كۇشىن سەزىنىپ، قولداۋدى جۇيەلى ارناعا باعىتتاپ وتىر. باستى قۇرال رەتىندە «مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس جانە ۇەۇ-عا گرانتتار مەن سىياقىلار تۋرالى» زاڭ قولدانىلادى. بۇل زاڭ قارجىلاندىرۋدىڭ ءتارتىبىن عانا ەمەس، مونيتورينگ پەن تيىمدىلىكتى باعالاۋدىڭ ەرەجەلەرىن دە ايقىندايدى.
2025 جىلدىڭ قاڭتارىندا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەر ارتىق نورمالاردى قىسقارتتى، ال گرانتتىق ساياساتقا قاتىستى باپتار جاڭارتقانىن بىلەمىز. ەندى جوبالاردىڭ ناتيجەسى ناقتى ولشەمشارتتار ارقىلى انىقتالاتىن بولدى. بۇرىنعىداي قاعاز جۇزىندەگى ەسەپتەرمەن شەكتەلمەي، قوعامعا تيگىزگەن شىنايى پايداسىنا ءمان بەرىلەدى.
مۇنداي وزگەرىستەردىڭ باستى ماقساتى – ءادىل باسەكەگە جول اشۋ جانە سەنىمدى ارتتىرۋ. ەگەر ۇيىمدار قارجىنى ءتيىمدى پايدالانىپ، حالىققا ناقتى ناتيجە كورسەتە السا، ولاردىڭ بەدەلى دە، ىقپالى دا ارتادى. سەنىم بولعان جەردە سەرىكتەستىك تە نىعايادى. سەرىكتەستىك نىعايعان سايىن الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ اۋقىمى كەڭەيىپ، قاراپايىم حالىقتىڭ تۇرمىسىندا وڭ وزگەرىس بايقالادى.
ماسەلەن، اۋىلداعى اۋىز سۋ تاپشىلىعىن شەشۋگە باعىتتالعان شاعىن جوبانى الايىق. مۇنداي ءىستى بۇرىن تەك اكىمدىك ءوز كۇشىمەن اتقارسا، ءقازىر ۇەۇ تىكەلەي ارالاسىپ، قارجى تارتىپ، تۇرعىنداردى جۇمىلدىرىپ، ءتيىمدى جول ۇسىنا الادى. ال بيلىك سول باستامانى قولداپ، ناتيجەسىن بىرگە باقىلايدى. بۇل تاجىريبە قارجىنىڭ دۇرىس جۇمسالۋىنا، ۋاقىتتىڭ ۇنەمدەلۋىنە جانە ماسەلەنىڭ ناقتى شەشىلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.
ۇەۇ قىزمەتى قوعامنىڭ ساياسي مادەنيەتىنە دە ىقپال ەتۋدە. ولار حالىقتى بيلىككە ساۋاتتى سۇراق قويۋعا، زاڭدى جولمەن تالاپ ەتۋگە، قوعامدىق باقىلاۋدى ىسكە اسىرۋعا ۇيرەتەدى. بۇل دەموكراتيالىق ۇردىستەردىڭ ورنىعۋىنا نەگىز قالايدى. حالىق ءۇنسىز قالماي، تالاپ قويىپ، باقىلاپ وتىرسا، بيلىك تە سەلقوستىققا جول بەرمەيدى.
ارينە، ءالى دە شەشىمىن كۇتكەن ماسەلەلەر بار. كەيبىر وڭىرلەردە ۇەۇ-نىڭ كاسىبي دەڭگەيى جەتكىلىكسىز، كەيدە قارجىلاندىرۋدىڭ ادىلدىگىنە كۇمان تۋىندايدى. دەگەنمەن، جۇيە بىرتىندەپ جەتىلىپ كەلەدى. باستىسى – قوعامدا ازاماتتىق ۇيىمداردىڭ دامۋىنا دەگەن ىنتا بار، ال مەملەكەت تاراپىنان وعان قولداۋ كورسەتىلىپ وتىر.
قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن مەملەكەت پەن ازاماتتىق قوعام اراسىنداعى سەنىم مەن ارىپتەستىك ەرەكشە ماڭىزدى. زاڭداردىڭ ناقتىلىعى، جوبالاردىڭ ناتيجەلىلىگى، حالىقتىڭ بەلسەندىلىگى ءبىر ارناعا توعىسقاندا عانا قوعام مۇددەسىنە ساي شىنايى وزگەرىس بولادى.
