"ءسالافتار، قازاقشا ايتقاندا - ىلگەرىدەگىلەر"
ەگەر الدەكىم «ءبىز – ءسالافيتپىز» نەمەسە «ءسالافيت بولۋىمىز كەرەك» دەسە، البەتتە، دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، ءسالافتار دەگەن - پايعامبار مۇحاممەد (س.ع.س) كەيىنگى ءۇش بۋىن. مۇسىلمانداردىڭ ءۇش بۋىنى. ءسالافتار، قازاقشا ايتقاندا - ىلگەرىدەگىلەر. ءدىندى الەمگە تاراتقان سولار. ءبىراق قازىرگى «سالافيلەرمىز» دەگەن ادامداردىڭ ولارعا ەشقانداي قاتىسى جوق.
ءسالافيمىز دەپ جۇرگەندەر - ىلگەرىدەگىلەردىڭ اتىن مالدانۋشىلار. جول كورسەتەر عالىمعا جولىقپاعاندىقتان جولى تارىلعاندار، قوعاممەن ءتىل تابىسا الماي قولى قاعىلعاندار. كىتاپتاعى ءبىلىمدى جان-جاقتاعى جاعدايمەن ۇيلەستىرە الماي شەكتەن شىعۋشىلار. جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا «جازعىشتاردىڭ دا» ۇلەسى جوق ەمەس. ءقازىر ءبىز ءسال وعاشتاۋ قىلىق تانىتقان مۇسىلماننىڭ ءبارىن ءبىر اتپەن، ءبىر بوياۋمەن، ءبىر قالىپقا سالىپ ايتىپ، جازۋعا بەيىم بوپ بارامىز.
«ىسىراپ قىلما، ىقىلاستى بول، اللاعا عانا سيىن، ادامداردىڭ دا اقىسىن ۇمىتپا» دەگەن يمامداردىڭ ءوزىن سالافي دەۋگە دايار تۇرامىز. وسى دۇرىس ەمەس. ءتىپتى ءقازىر اركىم ءوزى ۇناتپاعان ادامىن «سالافي» دەۋمەن اينالىسىپ جاتقانداي. نەمەسە، ءوزىن «ءسالافي» دەپ ايتپاسىن دەگەن قورقىنىشتان تاپىراقتاپ شاۋىپ، بايىبىنا بارماي-اق، بايبالام سالىپ جاتقاندار بار. ءبىز شىنىندا دا قوعامعا زيان كەلتىرىپ جاتقان شەكتەن شىعۋشىلارمەن كۇرەسۋىمىز كەرەك. ساقال قويعانى ءۇشىن عانا كەز كەلگەن جىگىتتى نەمەسە تىپ-تىنىش كۇندەلىكتى تىرشىلىگىمەن عانا جۇرگەن الدەبىر ورامال سالعان ايەل كىسىنى سىرتىنان «ءسالافي» دەي سالۋعا قۇقىمىز جوق. «ەكسترەميزممەن كۇرەس ايتەۋىر جازىقسىزدى ىزدەپ تابۋعا اينالىپ كەتپەۋگە جانە دىنمەن كۇرەسكە جالعاسىپ كەتپەۋى ءتيىس» دەگەن ەلباسىمىزدىڭ الاڭى اركىمنىڭ ويىندا بولۋعا ءتيىس جاۋاپكەرشىلىك.
دانيار ەلەۋسىنوۆ تۋرالى
ەسكەرتۋ: ريو وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى دانيار ەلەۋسىنوۆ «اللا جالعىز، وعان سەرىك قوسقان ادامداردى جاقتىرمايمىن، ءارۋاقتارعا تابىنۋ دۇرىس ەمەس» دەگەن بولاتىن.
- قازاقتىڭ ءبىر قاسيەتى – ءمان-جايدىڭ ارتىن كۇتۋ، تەكسەرىپ الۋ، كوزى جەتپەي كەسىپ ايتپاۋ ەدى. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، ءبىز وسى ارتىقشىلىعىمىزدان دا ايىرىلىپ بارا جاتقاندايمىز. نەگە دەگەندە، وسى دانيار باۋىرىمىزدىڭ ايتقانىنا بايلانىستى دا پارقىنا بارماي كەسىر سويلەگەن كوپ كوممەنتاريي كوردىم. كەيبىرەۋلەر سەكىلدى قۇران وقىماڭدار، اتا-بابامىز اداسقان، ءقابىر اتاۋلىنى قيراتايىق نەمەسە ۇيات، يبا دەگەن سەزىمدى ءولتىرۋ كەرەك دەگەن جوق قوي. ءوزىمىزدىڭ قمدب يمامدارىنىڭ كۇندە مەشىتتە ايتىپ جۇرگەن ءسوزىن، ياعني، اللاعا عانا قۇلشىلىق ەتۋ كەرەك، اللادان عانا سۇراۋ كەرەك دەگەنىن نەگە سونشا ءسوز قىلدىق؟
مۇندا قانداي حانافي ءمازحابىنا قايشى وي بار؟ سوسىن دانيار ەلەۋسىنوۆ – ءوزىڭىز ايتقانداي بوكسشى، قالتارىس-بۇلتارىستىڭ ءبارىن ەسكەرىپ وتىرىپ ءسوز ساپتايتىن ساياساتكەر ەمەس قوي. «باتىر – اڭعال» دەگەندەي، ەلدىڭ الاقانىندا جۇرگەن ءبىر ۇلىمىزدىڭ ەركەلەپ وتىرىپ ەر جىگىتكە ساي سالىپ ۇرىپ ايتىپ تاستاعانىن سونشا گاپ قىلاتىنداي مۇنشا مايدا ۇلت ەمەسپىز دەپ ويلايمىن. دانيار – باتىرىمىز ەمەس پە؟ كەشە عانا كوك تۋىمىزدى جەلبىرەتىپ، بۇكىل الەمگە ءانۇرانىمىزدى تىڭداتقىزعان كىم ەدى؟ ءبىز نەگە جاقسىلىقتى وڭاي، تەز ۇمىتامىز؟
اقتوبەدەگى تەراكت
وسى سالادا جۇرگەن ادامدارمەن سويلەسىپ ءجۇرمىن، ولاردىڭ ايتۋىنشا، قولىنا قارۋ الىپ، شەتىن كەتۋدىڭ سەبەبى بىرەۋ عانا ەمەس. ءبىر ادامدا، شىنىندا دا، الەۋمەتتىك ماسەلەلەر ورىن الادى. ال بىرەۋلەردە پسيحيكالىق، تالىم-تاربيەدەن كەتكەن ماسەلەلەر بار. ال ەندى بىرەۋلەردە تۋىستىق قارىم-قاتىناستىڭ ساقتالماۋىنان بولاتىن سۋىق كوزقاراستىڭ سەبەبى ءبىلىنىپ جاتادى. كەيدە الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى جىگىتتەر حابارلاسادى. وسىنداي قاتتى كوزقاراستارىن ءبىلدىرىپ جاتادى. «نەگە ءبىزدىڭ بيلىك بۇيتەدى، نەگە سۇيتپەيدى» دەگەن سياقتى. ولاردى كەزدەسۋگە شاقىرام. سويلەسە كەلە، ەگەر ول ادامعا شىنىندا دا تەرىس ناسيحات ايتىلسا، قولىنا قارۋ الۋى ابدەن مۇمكىن ەكەندىگى سەزىلىپ تۇرادى. ال ولارعا كەرىسىنشە، شىن جاناشىرلىقپەن، قازاقى باۋىرلىق مەيىرىممەن تۇسىندىرگەن كەزدە، رايىنان قايتىپ، بايىپتى وي ءتۇيىپ قايتادى. سوندىقتان، كوپ نارسە كەيدە وزىمىزگە دە بايلانىستى. «مەيىرىم كورسەتپەسەڭ، مەيىرىم كۇتپە» دەگەندەي، اينالامىزدىڭ بارىنەن تۇرتىنەكتەپ جاۋ ىزدەمەي، ۇيىساتىن، تۇتاس بولاتىن جولعا ءتۇسىمىز كەرەك. ول جول – ەلباسى ساياساتى، قمدب قارا شاڭىراعى.
يسلامنىڭ ورىس تىلىندە ۋاعىزدالۋى
ءقازاقتىلدى ورتاعا كوبىنە كىمدەر ناسيحات جاسايدى؟ ءوز ءومىرىن قازاقستانمەن بايلانىستىرعان ادامدار. ياعني، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە پاتريوت، وسى ەلدىڭ جاناشىرلارى. ونىڭ ىشىندە يمامدار، زيالى قاۋىم، عالىم اعالارىمىز، جازۋشىلار دەگەندەي. سوندىقتان، قازاق اۋديتورياسىنا كوپ جاعدايدا كەرەكتى، ءدال، دۇرىس ناسيحات جاسالادى.
ال ءورىستىلدى اۋديتورياعا، قازاقستاندىق جاستارعا اقپارات كوزى تەك قازاقستاننان الىنبايدى. رەسەيدىڭ ءارتۇرلى وڭىرىنەن، شەتەلدەگى ءورىستىلدى ورتالاردان اقپارات جەتىپ جاتادى. ال قازاقستاندا قانشاما ءورىستىلدى ايماق بار؟ ولاردىڭ ءبارى ءقازاقتىلدى يمامنىڭ ۋاعىزىنا ۇيىپ وتىر دەي المايسىز. ال شەتەلدىك ازاماتتىڭ شاريعي اڭگىمەسى قازاقستان ازاماتىنىڭ رۋxاني جاعدايىنا، مەنتاليتەتىنە ولشەنگەن اقپارات بولمايدى. جانە ول ۋاعىزدى كاۆكازدىك، تاتارستاندىق نەمەسە ماسكەۋدە تۇراتىن، مۇسىلمان ءدىنىن قابىلداعان ورىس جىگىتى ايتىپ وتىرۋى مۇمكىن. اراب ەلدەرىنىڭ وزىندە قانشاما ورىس، قازاق تىلىندە ۋاعىز ايتاتىن اتاقتى ادامدار بار. اقپاراتتىق شەكارا جابىق بولماعاندىقتان، ادامدار ونى تۇتىنىپ جاتىر. نەگىزگى ءبىر سەبەپ سول.
"ايەلىنە ءسوزى وتپەيتىن ادامدار الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ۇلتقا اقىل ايتاتىن بولىپ الدى"
ءبىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان كەزەڭ – جاي زامان ەمەس. ءقازىر تەحنولوگيا وتە جوعارى دارەجەدە دامىدى. ول تەحنولوگيانىڭ جاقسى جاعىن ءبىز ءوز دەڭگەيىندە پايدالانىپ جاتقان جوقپىز، وعان ءبىلىمىمىز دە بىلىگىمىز دە جەتپەيدى. كەرىسىنشە، جامان جاعىنان مەيلىنشە قۇر قالماۋعا تىرىسىپ جاتىرمىز. بىلەسىز بە، وسى تەحنولوگيا دامىعان ۋاقىتتا زەردەلەۋىمىز كەرەك ەكى جايت بار. ءبىرىنشىسى، ادامزات تاريحىنا قاراپ وتىرساڭىز، ەش ۋاقىتتا ەلگە ءسوز ايتۋعا لايىقتى ەمەس ادامدارعا مۇنداي دارەجەدە مىنبەر بەرىلمەگەن.
كەز كەلگەن ادام اقپارات قابىلداۋشى، اقپارات تاراتۋشىعا اينالدى. تۇعىرعا شىعىپ نەمەسە گازەت بەتىنەن كوپشىلىككە ءسوز ايتۋ قۇقىعى بۇرىن كىمگە بەرىلەتىن؟ قاۋىم مويىنداعان اقىل يەلەرىنە، پاراساتتى، كوپكە جاناشىر ادامدارعا. ەكى ادامنىڭ باسىن قوسىپ ەسىكتىڭ الدىن سىپىرتا المايتىن، نە ايەل، بالا-شاعاسىنا ءسوزى وتپەيتىن ادامدار ءقازىر الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ۇلتقا اقىل ايتاتىن بوپ الدى. بۇل - پسيحولوگيالىق قايشىلىقتار مەن قوعامدىق پىكىردەگى كوپتەگەن شاتاسۋلاردىڭ تۋىنداۋىنا اكەلەدى.
ەكىنشى جاعداي، ەر مەن ايەلدىڭ ءبىر-بىرىن بۇزۋعا، ءبىرىن-بىرى ەلىكتىرۋگە دەگەن سياقتى جىنىستىق قولجەتىمدىلىگى بۇرىن-سوڭدى بولماعان دارەجەگە جەتتى. ەكى جىنىستىڭ بىر-بىرىنە تىم جاقىنداپ كەتۋى دە ءبىز بۇرىن ويلاماعان دارەجەدەگى ازعىندىقتار مەن بۇزعىنشىلىقتاردى الىپ كەلۋى مۇمكىن. ال، قوعامنىڭ ءىرىپ-شىرۋى- جەكە تۇلعالاردىڭ رۋxاني دەڭگەيىنەن باستاۋ الادى.
قازاق قىزى جايلى
«قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيۋ» دەگەندى كوپ ادام دۇرىس تۇسىنبەي جاتادى. ول - قىزدىڭ كىشكەنتاي كەزىنەن ونىڭ كىمگە جاقىن، كىمنەن قاشىق بولۋىنا، كىمگە جابىق، كىمگە اشىق بولۋىنا ۇيدەگى بارلىق ادامنىڭ بولىسۋى دەگەندى بىلدىرەدى. وتباسىندا اكە، اعا نەمەسە ءىنى سول ۇيدەگى مارجانداي اسىل قىزدى قۇندىلىق دەپ ەسەپتەيتىن. وسى قۇندىلىقتىڭ قۇنى كەتىپ قالعان ۋاقىتتا ارۋلارىمىز ءوزىنىڭ قانداسىنان تاپپاعان «جىلۋدى، قامقورلىقتى» باسقا ۇلت جىگىتىنەن تابادى دا، اقىرىندا، تاعدارىنا تاپ كەلگەن ادامعا ۇرىنادى.
