«اۋدانىمىزدىڭ ءار ەلدى مەكەنىندە ءار ءتۇرلى قاجەتتىلىكتەرى مەن كوڭىل-كۇيلەرى ءارتۇرلى تۇرعىندار تۇرادى دەسەك، دۇرىس شىعار. مىسالى، كوكتالدا مىڭعا جۋىق تۇرعىن قانداستار بولىپ تابىلادى، ولاردىڭ كوكتال ىشىندە جەكە «نۇر بەسىك» شاعىن اۋدانى بار. اگروگورودوكتا - كوپشىلىگى جەرگىلىكتى تۇرعىندار. بۇل - سەلينوگرادتان بەرى وسىندا تۇرىپ جاتقانداردىڭ ۇرپاعى.
نەگىزگى پروبلەمالارعا توقتالاتىن بولساق، بۇگىنگى كۇنى بۇل تۇرعىن ءۇي الاپتارىنداعى جۇيەلى ماسەلەلەردىڭ باسىم بولىگى شەشىلگەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ەگەر ينفراقۇرىلىمعا كەلسەك، كوكتال-2 - سونىڭ جارقىن مىسالى. جارىقتاندىرۋ 100 پايىز شەشىلگەن، جولدار اسفالتتالعان، ورتالىق گاز، سۋ، كارىز قۇبىرلارى تارتىلعان، مەكتەپ بار، جاقىندا عانا «قورعالجىن» ۇلكەن الاڭى اشىلدى. ءقازىر ءبىز قازىرگى جاعدايدى ساقتاۋمەن جانە قولدا بار ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋمەن اينالىسىپ جاتىرمىز»، - دەدى اۋدان باسشىسى.
ونىڭ دەرەگىنشە، كوكتالدا دا جولداردىڭ 60 پايىزعا جۋىعى اسفالتتالعان. وكىنىشكە قاراي، اسفالت توسەلمەگەن كوشەلەر بار. ءبىراق ەكى جىلدىڭ ىشىندە بۇل ماسەلە تولىعىمەن شەشىلمەك. بۇگىنگى تاڭدا بۇل - نەگىزگى سۇراقتاردىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار، مۇندا ەندى الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ سانى كوبەيەدى. 2019 جىلى مۇندا كوكتال ساياباعى اشىلدى. بۇل - بۇكىل وڭ جاعالاۋداعى ەڭ ۇلكەن ساياباق.
«اگروگورودوك تۇرعىن الابى تۋرالى ايتاتىن بولساق، مۇندا كۇردەلى پروبلەمالار بار. سەبەبى، ۇيلەر شىن مانىندە باتپاقتى جەرلەردە ورنالاسقان. وڭ جاعالاۋدا ورنالاسقان ءتورت باتپاق ايماقتىڭ بارلىعى اگروگورودوك اۋماعىندا ورنالاسقان. كوپتەگەن تۇرعىندار ۇيلەرىن ەرىگەن جانە جەر استى سۋلارىنىڭ باسىپ قالۋىمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر. ءبىراق بۇل ماسەلە دە بىرتىندەپ شەشىلۋدە. اگروگورودوك تۇرعىن الابىندا بۇل ماسەلەنى كەزەڭ-كەزەڭىمەن الىپ تاستايتىن كارىز جوباسى ازىرلەنۋدە»، - دەپ اتاپ ءوتتى ءجۇسىپ راحات ۇلى.
بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تاقىرىبى، ارينە، باسپانا ماسەلەسى ەكەنى بەلگىلى. بۇل بۇكىل ەلورداعا ءتان «تەما». حالىق سانىنىڭ قارقىندى وسۋىنە بايلانىستى سولاي قالىپتاستى. 2010 جىلى قالادا 600 مىڭ ادام تۇراتىن بولسا، 2020 جىلعا قاراي 1 ميلليون 200 مىڭ مەجەدەن اسىپ كەتتىك. ياعني، 10 جىلدا ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانى ەكى ەسەگە ءوستى.
اكىم تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ قىزمەتىنە، ينفراقۇرىلىمنىڭ توزۋىنا بايلانىستى سۇراقتار دا كوپ ەكەنىن جاسىرمادى. ماسەلەن، ءقازىر قىس مەزگىلىنە قىزۋ دايىندىق ءجۇرىپ جاتىر. ال كوپتەگەن ۇيلەردە ينفراقۇرىلىمنىڭ توزعانى سونشالىق، مۇنىڭ بارىنە قىرۋار قارجى سالۋ كەرەك. تۇرعىندار ءۇشىن 10-15 ميلليون جيناۋ قىمبات ءارى قيىنعا تۇسەدى. سوندىقتان اكىمدىك جاعدايدان بارىنشا ءتيىمدى شىعۋدىڭ نۇسقالارىن قاراستىرىپ جاتىر.
«مەن اۋدان تۇرعىندارىمەن كۇندە سويلەسەمىن. بىرىنشىدەن، ءبىزدىڭ ينسپەكتورلار وتىراتىن تۇرعىن الاپتاردىڭ وزدەرىنىڭ چاتتارى بار. ءبىز ولارمەن تاۋلىك بويى بايلانىستامىز. ەكىنشىدەن، بۇكىل اۋداننىڭ چاتى بار، ولار ءوز سۇراقتارىن جازىپ، وتىنىشتەرىن جولداپ، اشىق سىناپ، العىس ايتا الادى. كەيدە ورتالىق بولىكتىڭ تۇرعىندارى قالا شەتىنە تىم كوپ ءمان بەرىلگەنىنە رەنجىپ قالاتىنى بار. بالكىم، مۇنىڭ سەبەبى بار شىعار، ءبىراق بۇگىندە وسىندا بار وركەنيەتتىڭ يگىلىگى شەت ايماقتاردىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن ءارقاشان قول جەتىمدى ەمەس ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. مەن ۇنەمى حالىقپەن ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋلەرىن وتكىزەمىن، ال شەتتە كوتەرىلىپ جاتقان كۇندەلىكتى ماسەلەلەر اۋداننىڭ ورتالىق بولىگىنىڭ تۇرعىندارىمەن تالقىلانبايدى»، - دەدى ءجۇسىپ جۇماعۇلوۆ.
وكىنىشكە وراي، ينتەرنەتتىڭ جىلدامدىعى ناشار، گازداندىرۋ جاقىندا جەتتى، بارلىق جەردە جولدار مەن تروتۋارلار جوق. ءبىراق كوكتالدىڭ كەيبىر كوشەلەرىندە بۇلار مۇلدەم بولماعانىن دا ۇمىتپاعان ءجون. سوندىقتان تۇرعىن ءۇي الاپتارى، تۇرعىندارعا نولدەن دەرلىك جايلىلىق جاساۋ ماسەلەلەرى باسىم.
جاۋاپتى شەنەۋنىك مەملەكەت باسشىسى شەت ايماقتاردى دامىتۋ مىندەتىن ءوزى قويعانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ويىمشا، بۇل دۇرىس. قالانىڭ ورتالىق بولىكتەرىندە بار نارسە بارلىق ايماقتارىندا بولۋى كەرەك.
«الەۋمەتتىك كومەك تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل تەك ماتەريالدىق قۇرالدارعا عانا قاتىستى ەمەس. ول دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا دا قاتىستى بولۋى مۇمكىن. ەگەر ادام ماتەريالدىق كومەك كەرەك دەگەن سۇراققا جۇگىنسە، ونى كورسەتۋگە ءارقاشان مۇمكىندىگىمىز بولا بەرمەيدى. بىزدە قارجىلىق كومەك كورسەتۋدىڭ تىكەلەي تەتىكتەرى جوق. «ەگەر ادامعا كومەكتەسكىڭ كەلسە، وعان بالىق ەمەس، قارماق بەر» دەگەن ءسوز بار. ادام بىزگە قارجىلىق كومەك تۋرالى سۇراقتارىمەن كەلسە، ءبىز ونىڭ ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىنداعى ماسەلەلەردى قامتۋعا تىرىسامىز. مىسالى، ءبىز دەنساۋلىق جاعدايىن سۇرايمىز. ول ءبىز شەشۋگە تىرىسىپ جاتقان دەنساۋلىق ماسەلەسىن ايتادى. بالالاردىڭ تاربيەسى، مەكتەپكە، بالاباقشاعا، قوسىمشا بولىمدەرگە بارۋىن سۇراعان سوڭ، ولاردىڭ دا شەشىمىن تابۋىن قاراستىرامىز. مۇنداي جاعدايلاردا بۇرىننان بار مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ كومەگى زور»، - دەدى ءجۇسىپ راحات ۇلى.
جاقىندا اۋداندا سوڭعى سەگىز جىل بويى كوتەرىلگەن ماسەلە شەشىمىن تاپتى، شەتكەرى ايماق جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتكە قوسىلا باستادى. كەزىندە ەلوردانىڭ ساۋلەتتىك كەلبەتىن ساقتاۋ ءۇشىن اۋا ارقىلى سىمداردى تارتۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان بولاتىن. ەگەر ينتەرنەت تارتۋ قاجەت بولسا، ونى تەك جەر استىنان تارتۋ كەرەك. ءبىراق بۇل مۇمكىن ەمەس. مىسالى، اگروگورودوك تۇرعىن الابىندا تەحنيكالىق دالىزدەر تىم تار. گاز قۇبىرى وتەتىن جەردە بۇزا المايتىن بەلگىلى ءبىر قاۋىپسىزدىك ايماعى بار. سونداي-اق زاڭ بويىنشا وپتيكالىق تالشىق ادامداردىڭ جەكە مەنشىگىنە اسەر ەتپەۋى كەرەك. وسى سەبەپتى جاڭا نۇسقالاردى ىزدەۋگە تۋرا كەلدى. قالا اكىمى التاي كولگىنوۆپەن كەزدەسۋدە وسى ماسەلە وتكىر قويىلدى.
«ءبىز سىمداردى اۋە جەلىلەرى بويىمەن، ياعني تىرەكتەر بويىمەن جۇرگىزۋدى شەشتىك. بۇل تىرەكتەر بۇرىننان بار جانە ءبىز ولاردىڭ بويىمەن ينتەرنەت جەلىسىن سالۋ مۇمكىندىگىمىز بار. ينۆەستور رۇقسات العاننان كەيىن بۇل جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتى.
ارينە، ءبىز ادەمى ساۋلەتتىك كەلبەتتى قالايمىز. ءبىراق وبەكتيۆتى تۇردە قاراساڭىز، بۇل ادامدار بۇگىن وركەنيەتتىڭ قاراپايىم ارتىقشىلىقتارىنسىز قالۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى، بۇل كورىنىس ەرتەڭ قالپىنا كەلتىرىلۋى مۇمكىن. مەن وسىندا جانە ءقازىر ءومىرىمدى جاقسارتقىم كەلەدى، ءتىپتى كەيبىر ىڭعايلىلىقتى قۇربان ەتسەم دە»، - دەپ ءتۇسىندىردى اۋدان باسشىسى.
ءجۇسىپ جۇماعۇلوۆ اۋدان تۇرعىندارىنىڭ شامامەن 54 پايىزى گازعا قوسىلعانىن جەتكىزدى. 2023 جىلدىڭ كوكتەمىنە تامان 100 پايىز قوسىلماق.
استانا تاريحىنىڭ باستاۋ الاتىن تۇسى – سارىارقا اۋدانى. مۇندا ادامدار ءبىر-بىرىن تانيدى، مۇندا وتە جىلى داستۇرلەر بار. ءتىپتى، ينفراقۇرىلىمنىڭ ءوزى ادامداردى بىر-بىرىنە جاقىنداتۋعا كومەكتەسەدى. مۇندا استانامىزدىڭ قالاي قۇرىلعانى تۋرالى ەستەلىكتەر جەتەرلىك. مۇندا كوپتەگەن تاريحي نىساندار ورىن تەپكەن. سونىمەن قاتار، استانانىڭ قالاي سالىنعانىن كورگەن جەرگىلىكتى حالىق تا وسى اۋداندا كوپ.
«بۇگىندە كوكتال-2 ەلدى مەكەنىندە 800 ورىندىق كوپسالالى اۋرۋحانانىڭ قۇرىلىسى قارقىندى جۇرگىزىلۋدە. قۇرىلىس اياقتالعاننان كەيىن كوپتەگەن تۇرعىندار سول جاققا باعىت الادى دەپ ويلايمىن. اگروگورودوك تۇرعىن الابىندا تىلەندييەۆ داڭعىلى، 36 مەكەنجايى بويىنشا ساۋدا ويىن-ساۋىق ورتالىعى سالىنىپ جاتىر. سارىارقادا ءبىر عانا كينوتەاتر بار ەكەنى بارشامىزعا ءمالىم. كيىم-كەشەك، كينوتەاتر، كوتەرمە ساۋدا ورتالىعى بار ساۋدا ويىن-ساۋىق ورتالىعىن سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل ۇلكەن جۇيەنىڭ ءبىرى.
ءىرى جوسپارلار تۋرالى ايتاتىن بولساق، «نۇر بەسىك» ىقشاماۋدانىنداعى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىن تولىعىمەن اياقتاپ جاتىرمىز. 2019 جىلدان بەرى وندا كوشەلەرگە اسفالت توسەلىپ، 84 جارىقتاندىرۋ باعانالارى ورناتىلدى، بالالار ويىن الاڭدارى سالىندى. بيىل ينفراقۇرىلىم – كارىز، سۋ جانە كاناليزاسيا قۇرىلىسىن اياقتايمىز»، - دەدى ءجۇسىپ راحات ۇلى.
