ارداق بەركىمباي، تاريحشى «ءاربىر مەملەكەتتىڭ ەل رەتىندە باستى جەتىستىگى ول رامىزدەرى»

قۋانىش ءابىلدا قىزى 10 ءشىل. 2024 11:08 4233

قازاقستان قازىرگى تاڭدا الەم ەلدەرىنە بىرلىك پەن تۇراقتىلىقتى تۋ ەتكەن، ادىلەت پەن ىنتىماعى جاراسقان، بەيبىتسۇيگىش، جۇزدەن استام ۇلتتى ءبىر شاڭىراقتىڭ استىنا ۇيىتىپ، جيناي بىلگەن ەل رەتىندە تانىلىپ وتىر. ايتسە دە حالىقتىڭ بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمدەردى ارتتىرۋ، مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋ باعىتىندا حالىقتىڭ ۇستانىمى قانداي؟ جاس ۇرپاقتىڭ بويىندا ۇلتجاندىلىق سەزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ بۇل باعىتتا اندەر مەن كينولاردىڭ ءرولى قانداي؟ ءبىر كەزدەرى «ادىرنا» ۇلتتىق ەتونوگرافيالىق باعىتىنداعى قوعامدىق بىرلەستىگىن قۇرىپ، سول ارقىلى وسى باعىتتى قىرۋار شارالار اتقارعان، تاريحشى، جۋرناليست ارداق بەركىمبايمەن از كەم سۇحباتتاسىپ وسى باعىتتى ارنايى سۇحبات جاساعان ەدىك.

 

– حالقىمىزدىڭ بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمدى ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

– وتانى ءۇشىن، ەلى ءۇشىن ءوزىنىڭ ۇلتى ءۇشىن ماقتاناتىن، سول ەلدىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس جاسايتىن ۇلتجاندى ۇرپاقتى تاربيەلەپ شىعارۋدى قولعا الۋىمىز كەرەك. مۇنىڭ بارلىعى اينالىپ كەلگەندە ءبىرتۇتاس ۇلتتىق يدەولوگياعا كەلىپ تىرەلەدى. مەملەكەتتىڭ باستى ۇلكەن ساياساتى حالىقتى، ۇلتتى، جاستاردى ۇلكەن پاتريوتتىق سەزىمدەرمەن تابيەلەۋدەن باستالادى. نەگىزى پاتريوتتىق قۇندىلىقتاردى ادام بويىنا ءسىڭىرىپ، سونداي سەزىمدەردى كۇشەيتۋ، وسى ەلدىڭ پاتريوتى بولۋ ءۇشىن ونىڭ قويناۋىندا تاريح جاتىر دەپ ويلايمىن. ءوزىنىڭ، ەلىنىڭ تاريحىن بىلگەن كەز كەلگەن ازامات اتا باباسىنىڭ وسى ەلدى، جەردى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن توگىلگەن تەرى مەن قانىن باعالايدى.

حالقىمىز عاسىرلار بويىنا وسى ازاتتىققا، وسى تاۋەلسىزدىككە جەتۋ ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا كۇرەستى، باسىن قۇربان ەتتى. بارىن سالىپ ۇرپاعىنىڭ باقىتى ءۇشىن وسى جەردى، ەلدى قورعادى. ەشكىمنىڭ بودانى بولماس ءۇشىن اتالارىمىزدىڭ جىلدار بويى بار عۇمىرى اتتىڭ ۇستىندە ءوتتى. تالاي ارىستارىمىز تۇرمەدە وتىردى، اتىلدى، ۇرپاعى قۋعىن كوردى. ولاردىڭ بارلىعى ءوزىنىڭ جەكە باسىنان ۇلتتىڭ مۇددەسىن جوعارى قويدى. قاراقان باسىنىڭ قامى ءۇشىن ەمەس ۇلتىنىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەستى. ءبىز سول تاريحتار قويناۋىندا قالعان باتىرلارىمىزدىڭ ارەكەتىن، الاشتارىمىزدىڭ ارمانىن بارىنشا دارىپتەسەك پاتريوتتىق سەزىمنىڭ كۇشەيۋىنە، جاستاردى وسى باعىتتا تاربيەلەۋگە ىقپال ەتەر ەدى. ۇيالماي كورسەتەتىن اتا بابالارىمىزدىڭ ارەكەتى تۇرعاندا نەدەن تايسالامىز؟! بارىمىزدى سالىپ سولاردى كوبىرەك كورسەتە بەرۋىمىز كەرەك. ولار تۋرالى كينو دا ءتۇسىرىپ، وقۋلىقتارعا دا ەنگىزۋگە بولادى. ولاردى سەزىنىپ، وقىپ، كورىپ وسكەن بالا دا ەرىكسىز ءوز ەلىنىڭ پاتريوتىنا اينالار ەدى. ەلدى بىرىكتىرەر ساتتەردى ءتيىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك.

ماسەلەن كەشە وزبەكستان ەلىنىڭ قىزى وليمپيادادا جەڭىسكە جەتكەن كەزدە ەل پرەزيدەنتى مەن وليمپيادا چەمپيونىنىڭ جىلى ءوزارا قارىم قاتىناسىن تىكەلەي ەفيردە كورسەتىپ جاتتى. سونداي ءبىر جىلى بۇكىل ەلدىڭ كوڭىلىن جىبىتەتىن ءسات بولدى. ءبىزدىڭ وليمپيادا چەمپيونى سمەتوۆپەن سويلەسكەن ءساتى كوپشىلىككە قۇپيا كۇيىندە قالا بەردى. نەگىزى ۇنەمى سونداي. سول ساتتە بۇكىل ەلدىڭ كوزايىمىنا اينالىپ وتىرعان چەمپيونمەن ارنايى سۇحباتتى نەگە تىكەلەي ەفيردە جازباسقا؟! چەمپيوندا ەلىنە شىنايى سەزىمىن ءبىلدىرسىن، پرەزيدەنتتىڭ دە العىسى كوپشىلىك الدىندا ايتىلسىن. سول ساتتە سمەتوۆكە ريزا بولىپ تۇرعان بۇكىل حالىق ونىڭ اۋزىنان ەستىگەن ءاربىر سوزىنە ىنتىق بولىپ تۇرعاندا نەگە سول قۋانىشقا حالىقتى ورتاقتاستىرىپ ەستىرمەسكە؟! ءبىز وسىنداي حالىقتى بىرىكتىرەتىن ساتتەردى قالت جىبەرمەي پايدالانۋىمىز كەرەك.

جالپى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ بويىنداعى پاتريوتتىق سەزىمدى ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟

– بالا تاربيەسى بەسىكتەن باستالادى. ءسابي دۇنيەگە شىر ەتىپ كەلگەن ساتتەن باستاپ، ءوزىنىڭ جاسىنا ساي وعان اناسىنىڭ ايتاتىن بەسىك جىرىنان باستاپ، جاسىنا ساي ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز سىڭىرىلە بەرى كەرەك. ۇلتىمىزدىڭ ءتول ونەرىنەن باستاپ ۇلتتىق سالت ءداستۇرىمىزدىڭ بارلىعى بويىنا ءسىڭىرىلۋى كەرەك. بەسىك جىرىنان باستاپ، اجەسىنىڭ ايتاتىن اڭگىمە، ەرتەگىلەرىمەن، تۇساۋ كەسۋ راسىمىمەن، ودان سوڭ بالاباقشاداعى اشىق ساباقتار مەن اتاۋلى كۇندەرگە وراي ۇيىمداستىرالاتىن شارالار ارقىلى دا سىڭىرىلە بەرەدى. ودان ءارى مەكتەپتە دە جالعاسىن تاباتىن ۇلتتىق تاربيەلىك قۇندىلىقتار بالانىڭ ساناسىنا ءسىڭىپ، ناعىز ءوز ەلىنىڭ جاناشىرى، وتانشىل ازامات بولىپ وسۋىنە ىقپال ەتەدى.

ۇلتتىق باعىتتاعى بالاباقشالار مەن مەكتەپتەر سانىن كوبەيتۋ كەرەك. بالانىڭ جاسىنا قاراي وعان بەرىلەتىن اقپاراتتار ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى تۇگەلدەي وتىرىپ بەرىلۋى كەرەك. بالدىرعان، بوبەك كەزەڭىندە ءوز ساناسىنا ساي سىڭىرىلەتىن باتىرلار جىرى، قازاقتىڭ حالىق ەرتەگىلەرى قۇلاعىنا ايتىلىپ وتىرسا، ول ءوز ۇلتىن جاستايىنان تانىپ، سوعان بەيىمدەلىپ وسەدى. شەجىرەلىك مالىمەتتەر دە وسە كەلە ساناسىنا ءسىڭىپ، زەردەسىنە قۇيىلۋى قاجەت. بالا وسكەن سايىن وعان بەرىلەتىن اقپاراتتار دا كۇردەلەنە تۇسەدى. ءوزىنىڭ اكەسىنەن باستاپ، اعالارى نەمەرە باۋىرلارىنىڭ بويىنداعى ۇلتقا ءتان ەرەكشەلىكتەر دە سىڭىرىلە بەرەدى.

ماسەلەن وزبەك اعايىنداردى باسىنداعى الا تاقياسىنان تانيسىڭ عوي. قاي جەردە جۇرسە دە سول الا تاقياسى ولاردى بىرىكتىرەتىندەي كورىنەدى. الا تاقياسىنا كىر كەلمەۋى ءۇشىن تىرىسىپ، الا تاقياسىمەن اينالاسىنا ءوزىنىڭ ۇلتىن تانىتىپ جۇرەدى. كەشە وليمپيادا كەزىندە دە وزبەك جانكۇيەرلەرىن بىردەن تانيسىڭ. ءتىپتى بىرەۋى الا تاقياسىن ودان سايىن ۇلكەيتىپ الىپ باسقا قانداستارىن ءۇيىرىپ وتىر. بىرگە جانكۇيەرلىك ەتىپ، بىرگە ءۇن قوسىپ، بىرگە باۋىرمالدىق تانىتىپ ءجۇر. بىزگە دە وسىنداي ءبىر بىرىگۋ، ءبىر يدەولوگياعا توپتاسۋ جەتپەي جاتادى. قاراپايىم عانا ءبىر تاقيا تۇتاس ۇلتتى تانىتىپ، ولاردىڭ بولمىسىن اشىپ تۇر. بىزگە دە سونداي ءبىر شىنايى بىرىكتىرۋشى قۇرال بولسا شىركىن دەيمىن. كوپ جاعدايدا جانكۇيەرلىك رۋح ۇلتتى بىرىكتىرىپ جاتادى. ءبىز سونى دەر كەزىندە پايدالانا ءبىلۋىمىز كەرەك.

پاتريوتتىق باعىتتاعى كينولار، اندەر حالىق ساناسىنا ىقپال ەتە الا ما؟

– جالپى ءبىرتۇتاس ۇلتتى، حالىقتى وسىنداي سەزىمدەرگە بولەپ، باعىتتاۋ سول ۇلتتىڭ مادەنيەتىنە تىكەلەي بايلانىستى. سونداي اق كينو مەن اندەر دە حالىقتىڭ بويىنا ۇلتتىق قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ، پاتريوتتىقتى ارتىرۋعا ىقپال ەتەدى دەپ ويلايمىن. كەزىندە مىسالى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كوپتەگەن كينوتۋىندىلار جارىق كوردى. ولاردىڭ كوپشىلىگى ۇلتىمىزدىڭ تاريحىن تەرەڭ تانىپ، كەسەك تۇلعالارىمىزدىڭ بولمىسىن اشىپ، ۇلتقا قاتىستى جاساعان ارەكەتتەرىن دارىپتەۋگە جاقسى ىقپال ەتتى. كوپ ادام الاشتانۋشىلار دەگەنىمەن ولاردىڭ ناقتى ارەكەتتەرىنەن، سول ازاتتىق جولىنداعى ارەكەتتەرىنەن بەيحابار.

ال ولار تۋرالى تۇسىرگەن كينودان جىلاپ شىققاندار كوپ بولدى. بۇل ولاردىڭ كورگەن تاۋقىمەتىن كينو ارقىلى جەتكىزە الدىق دەگەن ءسوز. ونىڭ ىشىندە ءاننىڭ دە الاتىن ورنى ەرەكشە. سونىڭ ىشىندە ءداستۇرلى اندەرىمىز، كۇيلەرىمىز، ايتىس ونەرى، جىرلارىمىزدىڭ ورنى ايرىقشا. تەك ولاردى ورنىمەن قولدانا ءبىلۋىمىز كەرەك. ايتپەسە وسى مادەني مايداندا ۇلكەن دەرجاۆالاردىڭ ساياسي عانا ەمەس مادەني ىقپالىنا دا ءتۇسىپ قالامىز. ولارعا تەك ۇلتتىق مادەني داستۇرىمىزبەن قارسى تۇرا الامىز. جاستارىمىزدى سوعان باۋلىپ، حالىق اراسىندا كەڭىنەن دارىپتەسەك ەل ىشىندەگى پاتريوتتىقتى قالىپتاستىرۋعا زور ىقپال ەتەر ەدى.

اينالامىزدا قاراپ وتىرساق، ءتۇرلى جاعدايلار ورىن الىپ جاتىر. وسى ورايدا ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تۇراقتىلىقتىڭ سىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟

– ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەگەن ەل بولعاننان كەيىن جانە وسى مەملەكەت ىشىندەگى تۇراقتىلىقتى، بەيبىتشىلىكتى باسقا ۇلتتارمەن تاتۋ ءتاتتى ءومىر ءسۇرۋ، دۇرىس، ادىلەتتى قوعام قۇرۋ جولىندا كوپ جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. قوعامدا ادامداردىڭ وزدەرىنىڭ جەكە قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋىنان باستاپ، قوعامدىق قاتىناستارداعى ءاربىر قوعام مۇشەسىنىڭ ءبىر بىرىنە دەگەن ىقپالداستىعى، سىيلاستىعى، باۋىرمالدىعى ۇلكەن ءرول وينايدى.

 ەل ىشىندەگى اۋىزبىرشىلىككە، بەيبىتشىلىككە سىزات تۇسىرەتىن نارسەلەرگە وتە اباي بولۋىمىز كەرەك. بايقاپ وتىرعانىمىزداي ءدىني ماسەلەلەر بۇل تۇرعىدا قاتتى ىقپال ەتەدى. سونىڭ ىشىندە ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمدار ءداستۇرلى ءدىننىڭ اتىن جامىلىپ قوعامدا ۇلكەن بولىنۋشىلىك تۋدىرادى. مىسالى يسلام ءدىنىنىڭ ءبىر بولىگى سانالاتىن ۆاحابيزم، سالافيزم اعىمدارىنىڭ كەرى اسەرىن بايقاپ تا ءجۇرمىز. كەيىنگى ۋاقىتتا تاڭىرشىلەر دەگەن ءدىني اعىمدار پايدا بولدى. مۇنىڭ بارلىعى اينالىپ كەلگەندە سىرتقى كۇشتەردىڭ ءبىزدىڭ ىشكى بىرلىگىمىزگە الاۋىزدىق تۋدىرۋ ماقساتىنان پايدا بولىپ جاتقان دۇنيەلەر. سوندىقتان ءبىز وسىنداي ءدىني الاۋىزدىققا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. ونىڭ ارتى وتە ۇلكەن ءقاۋىپ توندىرەدى. سوندىقتان ونىڭ الدىن الىپ ءداستۇرلى ءدىنىمىزدىڭ، ۇلتتىق سالت ءداستۇرىمىزدىڭ ناسيحاتىن ارتتىرۋىمىز قاجەت. ءوزىمىزدىڭ اتا بابالارىمىز ۇستانعان ءدىني جولىمىزبەن عانا جۇرۋگە تىرىسۋىمىز كەرەك. ەگەر مىنا جات اعىمدارعا زاڭدىق تۇرعىدان تىيىم سالماساق وپىق جەيمىز.  ءوز باسىم بۇل ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا كەلەتىن ۇلكەن ءقاۋىپ دەپ سانايمىن.

حالىقتىڭ ەل ەرتەڭىنە سەنىمى بار ما؟

– ەل رەتىندە ەشقاشان دا ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا، مەملەكەتىمىزدىڭ ەرتەڭىنە سەنىمىمىزدى جوعالتقان كەزىمىز بولعان ەمەس. تاريح كۋا، وتانىمىزعا قانداي ءقاۋىپ قاتەرلەر تونسە دە جويىلىپ كەتۋگە شاق قالعانىمىزدا دا ءبىز ەشقانشا دا بولاشاققا دەگەن سەنىمىمىزدى جوعالتقان جوقپىز، ءۇمىتىمىزدى ۇزبەدىك. سونىڭ ارقاسىندا مىنە تاۋەلسىز مەملەكەت بولىپ، الەمدىك دەڭگەيدە ءوز ورنى بار ىرگەلى ەلگە، ءبىرتۇتاس ۇلتقا اينالدىق. ەندىگى ماقسات ارى قاراي دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسىپ، ەكونوميكالىق تۇرعىدان، مادەني، رۋحاني جاعىنان بولسا دا الەمدەگى ەڭ ءبىر مىقتى مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنان كورىنۋگە تىرىسۋىمىز كەرەك. وعان بارلىق مۇمكىندىگىمىز، جەتىستىگىمىز جەتەدى دەپ ويلايمىن. سول جولدا بارلىق قازاقستان ازاماتتارى كۇش سالىپ، سول باعىتتا ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. جالپى حالىقتىڭ بولاشاققا دەگەن ءۇمىتى ۇلكەن زور. جانە مىقتى مەملەكەتكە اينالاتىنىمىزعا بارلىعى سەنەدى.

ەلىمىزدەگى رامىزدەرگە حالىقتىڭ قۇرمەتى، كوزقاراسى قانشالىقتى؟

– ءاربىر مەملەكەتتىڭ ەل رەتىندە باستى جەتىستىگى ول رامىزدەرى.

كوك تۋىمىز، ەلتاڭبامىز، ءانۇرانىمىز، بايراعىمىز حالقىمىزدىڭ ماقتانىشى. ەلىمىزدى تانىتار باستى بەلگىمىز. سوندىقتان وسى رامىزدەردى ءاردايىم قۇرمەتتەيتىنىمىز كورىنىپ تۇرادى. ارينە ءبىرلى جارىم كەلەڭسىز وقيعالار بولىپ جاتادى. ءبىراق ول بۇكىل ءبىر حالىقتىڭ رامىزدەرىمىزگە دەگەن كوزقاراسى، قۇرمەتسىزدىگىن، سىيلاستىعىنىڭ ويداعىداي ەمەس ەكەنىن بىلدىرمەيدى. ءبىز قاشان دا تۋىمىزدىڭ كوكتە جەلبىرەپ، ەلتاڭبامىز تورىمىزدە جارقىراپ، ءانۇرانىمىز بايراقتى شارالاردا جەلبىرەي بەرەتىنىنە سەنەمىز. ونى كەز كەلگەن ءۇيدىڭ بالكونىنان جەلبىرەتكەننەن گورى ۇلكەن بايراقتى باسەكەلەردە، حالىقارالىق جيىنداردا ورنىمەن جەلبىرەگەنى دۇرىس دەپ سانايمىن.  

ءدال ءقازىر ەلىمىزدىڭ دامۋى جولىندا قانداي جەتىستىكتەرى ءسىزدى قۋانتادى؟

– ءدال ءقازىر ەلىمىزدەگى بولىپ جاتقان كوپتەگەن وزگەرىستەر ەلىمىزدىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرەدى دەپ ويلايمىن. ونىڭ ىشىندە سىرتقى ساياساتتا كوپۆەكتورلى باعىتىمىز ءوزىنىڭ جاقسى باعىتىن، وڭ جەمىسىن بەرىپ جاتىر دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. الىس جاقىن كورشى ەلدەرمەن بايلانىسىمىزدىڭ نىعايۋى، وسى بايلانىستار ناتيجەسىندە جالپى حالىقتىڭ ءال اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا تىكەلەي اسەر ەتىپ جاتقان جاعدايلار بار. ءبىز تەك ءقازىر قازبا بايلىققا عانا سۇيەنگەن مەملەكەت رەتىندە عانا ەمەس ءوزىمىزدىڭ ءوندىرىسىمىزدى دامىتۋعا، ەكونوميكامىزدى ءارتاراپتاندىرۋعا بارىنشا تىرىسىپ جاتقان ەل رەتىندە تانىلىپ كەلەمىز.

ونىڭ ۇستىنە ءقازىر حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن شەشۋدە ۇكىمەتىمىز بارىنشا حالىققا قولداۋ ءبىلدىرىپ، مەديسينا جاعىنان بولسىن، زەينەت جاسىنداعى ازاماتتارىمىزدى، الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان ازاماتتارىمىزدى، قارتتاردى، بالالاردى قوعامنىڭ بارلىق ساناتتارىن ءوز قامقورلىعىنا الىپ، مەملەكەت ءوزىنىڭ ازاماتتارىنا دەگەن جاناشىرلىعىن تانىتىپ كەلەدى. سوندىقتان بۇل ءبىزدىڭ دامۋدىڭ، ىلگەرىلەۋدەگى جەتىستىكتەرىمىز دەپ ەسەپتەيمىن. مەملەكەت ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشپەيىنشە ەشقانداي ۇلكەن سەرپىندى دامۋ بولمايدى. حالىقتىڭ ءال اۋقاتى جاقسارعان كەزدە عانا ەل دامي باستايدى، مادەنيەتكە ۇمتىلادى، جاقسى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزە باستايدى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىمىزدى شەشىپ الۋىمىز كەرەك.

وسى جولدا مەملەكەتىمىز كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىپ جاتىر. مىسالى ينفراسترۋكتۋرالاردىڭ، جولداردىڭ سالىنۋى، مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ بوي كوتەرۋى، تۇرعىن ۇيلەر ءىرى قالالاردا عانا ەمەس، وبلىس ورتالىقتارىندا، اۋدانداردا كوپ بوي كوتەرە باستادى. ەلىمىزدىڭ باستى ماسەلەسى باسپانا ەكەنىن ەسكەرىپ، ءتۇرلى ساناتتارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامالار قابىلدانىپ، ۇيسىزدەردى ءۇيلى قىلۋ ماقساتىندا جۇمىستار جاسالىپ جاتىر. مەديسينالىق تۇرعىدان دا كوپ جاقسى جاڭالىقتار بار. ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى تەگىن مەديسينالىق قىزمەتتەردى الۋى ءۇشىن جاعداي جاسالىپ جاتىر. جاڭا اۋرۋحانالار سالىنىپ، كەيبىر ناۋقاستارعا ءتىپتى تەگىن شەتەلدە ەم الۋعا جاعداي جاسالىنىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعى ەلىمىزدىڭ دامۋ جولىندا ەكەنىنىڭ ءبىر كورىنىسى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. ەل ىشىندە بولىپ جاتقان مۇنداي جاعدايلاردى دا ەلەپ ەسكەرىپ وتىرۋ كەرەك.

تۋدى ىلۋگە رۇقسات بەردى. الايدا حالىقتىڭ بالكونعا تۋ ءىلىپ، ەلىنە دەگەن قۇرمەتىن بايقاي الماي وتىرمىز. نەگە؟

– تۋعا بايلانىستى ونداي رۇقسات بەرىلگەنى بارشامىزدى قۋانتتى. ءبىراق ەندى ءبىز تۋىمىزدىڭ ءقادىرىن كەتىرىپ الماساق ەكەن دەگەن تۇسىنىك بار حالىق اراسىندا. تۋ مەملەكەتتىك ورگانداردا، اسكەري مەكەمەلەردە، ىشكى ىستەر ورگاندارىندا ءىلىنىپ تۇرۋى كەرەك. جالپى ازاماتتاردىڭ ءوز ۇيلەرىندە، بالكونداردا تۋ ىلۋگە نەمقۇرايدىلىق تانىتۋى ەمەس مۇنى تۋىمىزدى تەك كوككە كوتەرەمىز، ءار جەرگە ءىلىپ ءقادىرىن كەتىرمەيمىز دەگەن تۇسىنىكتەن دەپ ويلايمىن. دەگەنمەن ءوز ۇيىنە ىلگىسى كەلەتىن ازاماتتار بولسا رۇقساتتى بەرىپ قويدىق. ودان قانداي دا ءبىر استار ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. اركىمنىڭ ءوز ەركىن.   

ەلتاڭبانى اۋىستىرۋ جايلى كوپ ايتىلدى. ءسىز اۋىسقانىن قالار ما ەدىڭىز؟

– ەلتاڭبانى اۋىستىرۋعا قاتىستى قوعامدا ءبىراز تالقىلاۋلار بولدى. ءوز باسىم ەلتاڭبانى وزگەرتۋگە قارسىمىن. ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىز وتە ءساتتى جاسالعان. ونداعى تۇرعان ءاربىر دەتالدىڭ ءوز ماعىناسى بار. ءوزىنىڭ ايتاتىن ويى بار. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىزعا ەشقانداي وزگەرىس قاجەت ەمەس. كەرسىنشە ۇرپاعىمىزعا وسى ەلتاڭبا قالا بەرۋى كەرەك دەپ سانايمىن. وسى تۇرعىدان كەلگەندە ۇزاق تالقىدان سوڭ ەلتاڭبانىڭ وزگەرىسسىز قالعانىن قولدادىم.


ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار