«ۋكراينا داعدارىسى تمد ەلدەرىن ەكونوميكالارىن قايتا قاراۋعا، الەمدىك قالىپتاسقان ساياسي جاعدايلارعا ءجىتى نازار اۋدارىپ، ساياسي ماسەلەلەرىن رەتتەۋگە ءماجبۇر ەتۋدە. ەكونوميكالىق قيىندىقتا وتىرعان رەسەي تمد-نى جۇمىلدىرىپ، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق، ورتاق ۆاليۋتا سەكىلدى ءىس قيمىلدارىن جەدەلدەتتى. رەسەي قىتايمەن ءبىرقاتار ەكونوميكالىق كەلىسىمدەرگە قول قويدى. جۇڭگو دا ەكونوميكالىق زارداپ شەگىپ وتىرعان رەسەي جانە ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسىندا ءوز ۇپايىن تۇگەندەۋگە كىرىستى.
ءبىراق، بۇل ايماقتا ءوز مۇددەسىنەن ايىرىلماۋى ءۇشىن اقش-تىڭ دا ءبىرقاتار قيمىلدارعا كوشكەنى بايقالادى.اقش-تىڭ ورتا ازياعا قۇمارتۋىنىڭ ءبىرتالاي سەبەپتەرى بارىن ايتۋ كەرەك. ورتا ازيا ايماعى جەر استى تابيعي بايلىققا باي. جەر كولەمى ۇلكەن. بۇلار ارقىلى جۇڭگو، رەسەي، يران، ءۇندىستان جانە باسقا دا مەملەكەتتەردىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىنە تىكەلەي اسەر ەتۋگە بولادى.
قازىرگە دەيىن ورتا ازيادا اقش پەن ناتو مۇناي مەن كوگىلدىر وتىن قۇبىرلارىنىڭ ءقاۋىپسىز تاسىمالدانۋىن قامتاماسىز ەتۋمەن شەكتەلىپ وتىر. اقش بۇعان قوسا 2001 جىلدان بەرى يراك، ليۆيا، سوڭعى ۋاقىتتا سيرياداعى جانجالدارعا قاتىستى. سونداي-اق يران جانە رەسەيمەن قاتىناسى ۋشىعىپ، سوعىس قيمىلىنا دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزگەن اقش ورتا ازيادا بەلسەندى قيمىل جاسامادى.
ەندىگى ۋاقىتتا اقش پەن ناتو ورتا ازيا مەملەكەتتەرىمەن جاقىن قارىم-قاتىناسىن جانداندىرۋى مۇمكىن. ۆاشينگتون «بەيبىتشىلىك جانە ىنتىماقتاستىق» كەلىسىمدەرىن جۇرگىزۋ ارقىلى ايماققا ساياسي، اسكەري، قارجى، اقپاراتتىق الاڭداردا ىقپال ەتۋدى كوزدەيدى.
ورتا ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ بيلىگى رەسەيدىڭ ىقپالىندا. قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان تمد-نىڭ مۇشەسى. قازاقستان ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعى قۇرامىندا. جاقىندا وداققا قىرعىزستان قوسىلدى. تاجىكستاندا ۇيىمعا قوسىلۋعا نيەتىن ءبىلدىردى.
وسىلايشا ورتا ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق بىرىگۋ پروسەستەرى جەدەل جۇرۋدە. رەسەيدىڭ ورتا ازيادا ىقپالىنىڭ ارتۋىنان سەسكەنگەن اقش، بۇل ايماقتا ءوز اسەرىن كۇشەيتۋگە كىرىستى. ۆاشينگتون ايماقتا باقىلاۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن ماسكەۋدىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق ىقپالىنا تۇسكىسى كەلمەيتىن وزبەكستانمەن جاقسى قارىم-قاتىناس جاساۋعا كوشتى. وزبەكستان ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىنا (ۇقشۇ) ەكى رەت كىرىپ، شىعىپ كەتكەن. تاشكەنتتىڭ كورشى مەملەكەتتەرمەن بايلانىسى دا سالقىن. حالىق سانى جاعىنان وزگە كورشىلەس مەملەكەتتەردەن باسىم.
جاقىندا اقش وزبەكستانعا 308 دانا ساۋىتتى Mrap جانە 20 ساۋىتتى اسكەري تەحنيكا بەرەتىن بولدى. اسكەري تەحنيكانىڭ قۇنى 150 مىڭ اقش دوللارىن قۇرايدى. بۇل مالىمەتتەردى اقش-تىڭ ورتا ازيا جونىندەگى ءمينيسترى دانيەل روزەنبلۋم مالىمدەدى. جانە اسكەري تەحنيكا ماماندارىن جىبەرۋدى قاراستىرۋدا. كەيبىر ساياسي ساراپشىلار پىكىرىنشە، اقش تەگىن بەرىلەتىن تەحنيكانىڭ وتەۋى رەتىندە وزبەكستاننان تەرمەز كەنتىندەگى كوكايدىن اسكەري اۋە بازاسىن جالعا سۇراۋى مۇمكىن. بۇعان دەيىن دە، 2005 جىلدان بەرى وزبەكستاننىڭ حاناباد قالاسىندا اقش-تىڭ اسكەري بازاسى بولعان. ءاندىجان وقيعاسىنىڭ قارساڭىندا «بيلىككە قارسى توپتارعا كومەك بەردى» دەگەن جەلەۋمەن بۇل بازا جابىلعان.
تاجىكستاننىڭ ەەو كىرۋ نيەتى بەلگىلى بولعان سوڭ، جاقىندا اقش-تىڭ ورتا ازيا جونىندەگى ءمينيسترى دانيەل روزەنبلۋم جانە ادام قۇقىقتارى مەن ءدىني سەنىم بوستاندىقتارى مامانى ستيۆەن فەلدشتەين دۋشانبەگە بارىپ قايتتى. بۇنىڭ الدىندا ەۋروپانىڭ ورتا ازيا جونىندەگى مينيسترلىك باسشىسى تويۆو كلار دا تاجىكستانعا ساپارلاپ قايتقان.
بۇل ساپارلاردى ساراپشىلار دۋشانبەنىڭ ماسكەۋمەن بايلانىس قۇرا باستاۋىنا بايلانىستى اقش-تىڭ مۇددەسىن ايقىنداۋ تۇرعىسىنان جاسالعان دەپ بولجايدى.
اقش جاقىندا قىرعىزستانداعى وكىلەتتى ەلشىسىن الماستىردى. ماسكەۋدىڭ قىرعىزستانعا ىقپالىن ازايتۋدا ەلشىنىڭ اتقارار ورنى ماڭىزدى. جاڭا ەلشى بۇرىن تمد جانە شىعىس ەۋروپا ەلدەرىندە قىزمەت اتقارعان. سول ەلدەردە بيلىكتى باسىپ الۋ، ەلدىڭ ءبولىنۋ وقيعالارى بولعان. اقش-تىڭ قىرعىزستانداعى بۇرىنعى وكىلەتتى ەلشىسى پامەلا سپراتلەن ەلدە مۇنداي ناتيجە شىعارا المادى. ناتيجەسىندە وزبەكستانعا وكىلەتتى ەلشى بولىپ اۋىستى. ساراپشىلار، ەلشىلەردىڭ الماستىرىلۋى اقش-تىڭ قىرعىزستانداعى ىقپالىن كۇشەيتكىسى كەلەتىنىن ايتادى»، - دەپ اۆتور ماقالاسىندا ورتا ازيادا بولعان سوڭعى وزگەرىستەرگە ساراپتاما جاسايدى.
Newtimes-تان اۋدارعان نازار تۇرىقباي ۇلى
