[caption id="attachment_10850" align="alignleft" width="204"]
ايمان ساعيدۋللايەۆا[/caption]
ايمان ساعيدۋللايەۆا، مەكتەپ ءمۇعالىمى.
الماتى وبلىسى، قاسكەلەڭ اۋدانى.
ولاردى بيلىكتىڭ قولبالاسى بولۋدان قالاي قۇتقارامىز؟
بارىڭىزگە ايان، بۇرىن «ءمۇعالىم بولۋدى ارماندايتىن» ۇرپاق بولدى، كەلە-كەلە «ءمۇعالىم بولساڭ جۇمىسسىز قالمايسىڭ» دەگەن پىكىر ورنىقتى، قازىرگى قوعامدا «ۇستازدىق ەڭ ماشاقاتتى، كونبىس، جالتاق، اقشاسى دا از، ءقادىرسىز ماماندىقتىڭ بىرىنە» اينالىپ بارادى. وقۋشىعا سانالى تاربيە مەن ساپالى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن بارىن سالاتىن ۇستازدارىمىزدىڭ قازىرگى قوعامداعى ورنى نەلىكتەن تومەندەۋىنىڭ تامىرى تەرەڭدەپ كەتكەن سەبەپتەرى جەتىپ ارتىلادى.
مۇعالىمنەن جان-جاقتى ءبىلىم تالاپ ەتپەس بۇرىن، الدىمەن، ونىڭ الەۋمەتتىك جاعىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. ايلىعى شايلىعىنا جەتپەيتىن، جالدامالى پاتەردەن-پاتەرگە كوشىپ، ءىلدىلدالاپ كۇن كەشىپ وتىرعان ۇستازدار قاۋىمىنان ءۇزىلىسسىز ىزدەنىس پەن جاڭاشىل ۇردىستەردەن قالىسپاۋدى تالاپ ەتۋ ءتىپتى قيسىنعا كەلمەيدى.
ءبىلىم قۋعاندار ەمەس، اقشا قۋعاندار قوشامەت بيىگىنە شىققان ۋاقىتتا اراعا جىك سالىپ تۇراتىن ەڭ ۇلكەن ايىرما وسى ماتەريالدىق جاعدايعا قاتىستى كورىنەدى. بۇنى ءسوزىمىزدىڭ كىرىسپەسى دەپ قانا قويىڭىز.
ال، ەندى نەگىزگى ايتپاق اڭگىمەمىزگە كوشەيىك. وسى كۇنى ەلىمىزدە سايلاۋ ناۋقانى بولا قالسا، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىنا، ادام ساناعى ءىس-شاراسىنا دەرەك الۋعا، ءۇي-ۇيدى ارالاپ مەكەن-جاي بويىنشا ادام تۇگەندەۋدە، مەكتەپكە بالا ساناعىن الۋعا، اسكەرگە بالانى شاقىرتۋعا، جىلقى-سيىر، قوي-ەشكى، تاۋىق-قازدى، ءتىپتى، قانشا ءتۇپ قيار-پوميدور ەگىلگەنىن ساناۋعا، مىلتىعىڭ بار ما، قانشا ءۇيىڭ، كولىگىڭنىڭ ماركاسى مەن ءنومىرى قانداي ەكەنىن تۇگەندەۋگە كەلىپ تۇرعان ادامنان «كىمسىڭ؟» دەپ سۇراماڭىز. ول – ۇستاز.
بۇنداي اكىمشىلىك قۇرىلىمدار ىستەيتىن جۇمىستاردى تاپسىرۋ از بولار دەپ ويلاعان بولۋ كەرەك، ءدال ءقازىر ەلىمىزدە وتەتىن ەڭ ۇلكەن ناۋقان ەل پرەزيدەنتىن سايلاۋعا وراي، مۇعالىمدەر قاۋىمى تەگىن ۇگىت-ناسيحاتشىلار مەن «جوعارى ءبىلىمدى كوشە تازالىقشىلارىنا» اينالدى.
مەن ءوزىم قاراساي اۋدانىنداعى مەكتەپتە ءمۇعالىم بولعاندىقتان، سول اۋدانعا قاراستى ءبىلىم وردالارىنىڭ بارلىعىندا اتالمىش شاراعا وراي ايعا جۋىق ۋاقىت بويىنا جۇيەلى ءبىلىم بەرىلمەگەنىنە كۋالىك ەتە الامىن. ساباعىن وزگە مۇعالىمگە تابىستاپ كەتەيىن دەسە، بارلىق مۇعالىمگە ءبولىنىپ بەرىلگەن جوسپار بار، سوندىقتان، مەكتەپتەگى تۇگەل دەرلىك ۇستازدار نەگىزگى قىزمەتى – ءدارىس بەرۋدى قويا سالىپ، بيلىكتەن تۇسكەن باستى جوسپاردى ورىنداۋعا بار كۇش-جىگەرلەرىن، كۇنى-تۇنى ۋاقىتتارىن ارناپ جاتىر. سايلاۋ كەزىندە ءتۇرلى جوعارى لاۋازىمدى ادامداردىڭ اۋدانعا كەلەتىن ساپارىنا وراي 10 كۇن بويى ۇيىمداستىرىلعان سەنبىلىك كەزىندە بارلىق مەكتەپ مۇعالىمدەرى تورت-بەس ادامنان كەزەكشى شىعارىپ، ولارعا بۇكىل مەكتەپ وقۋشىلارىن تابىستاپ، كوشە تازالادى. ناۋرىز ايىنىڭ 26-28 ارالىعىنداعى ءۇش كۇن بويى قاراساي اۋدانىنا قاراستى ۇلكەن تاس جولداردى تازارتۋ كەزىندە ءبارىمىزدىڭ وتانسۇيگىشتىك سەزىمىمىز ويانىپ، بارىمىزدى سالىپ جۇمىس جاسادىق. ءساۋىر ايىنىڭ 4ء-ى كۇنى جوعارىدان تاعى پارمەن ءتۇسىپ، ۇستازدىق قىزمەتىمىزدى توقتاتىپ، قايتادان تازالىق جۇمىسىنىڭ سوڭىندا جۇردىك سالپاقتاپ. بۇل جولى كوشەدە ءوسىپ تۇرعان بارلىق اعاشتاردى اكپەن سىلاپ، ارتىق-اۋىسىن شاۋىپ، وتاپ، جينادىق. 4ء-ى كۇنى باستالعان سەنبىلىك 13 ساۋىرگە دەيىن جالعاستى. اتتاي ون كۇن ۇزدىكسىز بولاتىن سەنبىلىكتى ەستۋلەرىڭىز بار ما؟
10 كۇندى بوس وتكىزگەن مەكتەپتەگى قانشاما ءبۇلدىرشىننىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى، حالقىمىزدىڭ ولاردان كۇتەتىن ۇكىلى ءۇمىتى، وتانىن شەكسىز سۇيەتىن، بولاشاق ءۇشىن بار ءومىرىن ارناعان ميلليونداعان ۇستازداردىڭ قاستەرلى ەڭبەگى جاتىر.
ءيا، باعانا سانامالاپ وتكەن قىزمەت تۇرلەرىنە تاعى قوسارىم بار ەكەن-اۋ. ەگەر ۇلكەن جولداردا قوقىس جيناپ، اعاش اكتەپ، ارتىق بۇتالارىن ارالاپ، وتاپ جۇرگەن بىرەۋدى كورە قالساڭىز، باسىڭىزعا «بۇل تازالىق قىزمەتشىلەرى» دەگەن وي كەلە قالسا، قاتەلەسكەنىڭىز. ولار – ۇستازدار. ازاننان قارا كەشكە دەيىن ون كۇندەپ قارا جۇمىسقا، ايلاپ قوعامدىق جۇمىستارعا سالىناتىن، سىرتقا تىرس ەتىپ، نارازىلىعىن شىعارا المايتىن قۇرمەتتەن گورى، مۇسىركەۋگە كوبىرەك يە بولعان، تابىسى ءتىپتى وزىنە دە بۇيىرمايتىن قاۋىمنان.
ولاي دەيتىنىم، ماعىناسىز، ءمانسىز، قالتانىڭ قامى عانا كوزدەلەتىن كونسەرتتەردىڭ بيلەتىن وتكىزۋ ءۇشىن تاعى دا مۇعالىمدەردىڭ قۇربان بولاتىندىعى. ءار مەكتەپكە اي سايىن كەمى 5 كونسەرتكە بيلەت كەلەدى. ونى مەكتەپ بويىنشا مۇعالىمدەرگە بولگەندە ءبىر ءمۇعالىم كەمى 2 كونسەرتكە بارادى. بارماۋعا حاقىڭ جوق – اۋدان تەكسەرەدى. ونى دا جاسايتىن قۇرمەتتى اكىم-قارالار ەكەنى بەلگىلى. «قارسى بولعاندار بولسا قايتەمىز؟» دەگەن سۇراققا اكىم مىرزا: «ەگەر كونسەرتكە بارماسا، ول قانداي ءمۇعالىم؟ رۋحاني بايىماعان ادام بالاعا قالاي تاربيە بەرەدى؟» دەپ شورت جاۋاپ قايىرادى. ديرەكتورلار باس تارتقىسى كەلگەن مۇعالىمدەرگە اكىمنىڭ وسى ءسوزىن العا تارتىپ، تىرپ ەتكىزبەيدى.
كەيبىر جاندى جابىرقاتار ساتتەردە ەشكىمگە ايتا المايتىن جان سىرىمدى اقتارار سەنىمدى سەرىگىم – كۇندەلىك.
[caption id="attachment_10851" align="alignleft" width="259"]
ۆالەريي بويچەنكو[/caption]
«اپاي، قارىزعا اقشا بەرىڭىزشى»
2013 جىل. كۇز. ساباق ۇستىندەمىن.
ەسىك جۇلقي اشىلدى. ديرەكتوردىڭ تاربيە جونىندەگى ورىنباسارى تۇر.
– سەن نە دەگەن ادامسىڭ؟ ۆالەريي بويچەنكونىڭ كونسەرتىنە نەگە بارمايمىن دەگەنسىڭ؟
– مەنىڭ باراتىن جاعدايىم جوق. بيلەتكە تولەيتىن اقشام بولماي تۇر. قىزىم اۋىرىپ جاتىر. دارىگە دە اقشا تاپپادىم. ۇيدە نان دا جوق. سوعان بىرەۋدەن 100 تەڭگە قارىز سۇرايىن دەپ ەدىم…
– شارۋام جوق. اۋداننان تەكسەرەدى. ءقازىر بيلەتتىڭ اقشاسىن تولە دە، كەشكە قاسكەلەڭگە كونسەرتكە بار.
– جولدىڭ اقشاسىن قايتەم؟
– بىلمەيمىن، بارمايتىن بولساڭ ديرەكتورعا كىر!
كوزىمە جاس تىعىلدى، ءارى قاراي ەشتەڭە ايتۋدىڭ ءمانى جوق. جۇگىرىپ سىنىپتاردىڭ ەسىگىن اشا باستادىم.
– اپاي، ماعان اقشا بەرە تۇرىڭىزشى!
– جوق.
– اپاي، قارىزعا اقشا بەرە تۇرىڭىزشى!
– جوق.
ايتەۋىر، بىرەۋدەن – 200، بىرەۋدەن – 100 تەڭگە الىپ، 1000 تەڭگەگە تولتىرىپ بيلەتكە تولەدىم. ۇيگە كەلسەم، قىزىمنىڭ ىستىعى 38 گرادۋس بولىپ تۇر.
– سەن جاتا تۇر، بوتام، ەگەر قورىقساڭ كورشى ۇيگە بار. تاپسىرىپ كەتەمىن! – دەپ قويامىن، كومەيىمە وكسىك تىعىلىپ.
كورشىمە كىرىپ، قىزىما كوز قىرىن سالۋىن ءوتىندىم. «قالعان بىردەڭە بار ما ەدى؟» دەپ توڭازىتقىشتى اشسام: قاتقان نان دا جوق.
– قىزىم، شىداي تۇرشى. ايتپەسە، جۇمىستان ايىرىلىپ قالامىن عوي. كونسەرتتەن كەلە سالا، تاماق دايىندايمىن، بوتام! – دەدىم، ىشىمنەن ەگىلىپ.
سىرتقا شىقتىم. قاسكەلەڭگە بارۋ ءۇشىن جولعا كەمى 500 تەڭگە كەرەك. كورشى اۋىلعا جاياۋلاتىپ تارتىپ كەتتىم. اپكەمنىڭ ۇيىنە كىرە سالا: «ماعان 500 تەڭگە بەرىڭىزشى» دەدىم.
ول بەردى. قاسكەلەڭدەمىن. ويىمدا – قىزىم عانا. كونسەرت زالىنا كىرىپ بارسام، قاباعى قاتىڭقى ءبىر ايەلمەن جانىندا جالباقتاعان جاس جىگىت تۇر. «قاي مەكتەپ، قانشا ءمۇعالىم؟» دەپ تىزىمدەپ جاتىر. بۇل – اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ تاربيە جونىندەگى مامانى…
ساحنادا ورىستاردىڭ مولداسىنداي بوپ قاپ-قارا كيىنگەن ۆالەريي بويچەنكو تۇر. قايران ءومىر-اي! «مەنىڭ ونەرىمە باس ءيىپ، ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىكپەن جينالعان قاۋىم» دەپ ويلاعان ءانشى وسى ساتتە باقىتتى شىعار. بىرەۋدىڭ جۇرەگى قان جىلاپ، امالسىزدان وسىندا وتىر. اناعا اۋىرىپ جاتقان بالاسىن كەشتە اشتان-اش جالعىز تاستاپ، زورلىقپەن كونسەرت كورىپ، «كوڭىل كوتەرۋدەن» اسقان قورلىق بار ما ەكەن؟..
ءيا، ويلانىپ قاراسام، ايگۇل يمانبايەۆانىڭ «تەمىر قاتىن» پەساسىنا بارعان كۇنى قىزىم ءسۇتسىز شاي ءىشىپ، نان جەپ قانا ۇيىقتاعان. سول كۇنى ىستىق تاماق جاسايتىن اقشامنان قاعىلدىم. ايقىن تولەپبەرگەننىڭ كونسەرتىنە بارعان كۇنى مەن قىزىمنىڭ بي ۇيىرمەسىنە تولەيمىن دەگەن اقشامدى بەرىپ، قىزىم بيگە قاتىسا الماي قالعان. «كەل، بيلەيىك كانە، دوستار!» دەگەن كونسەرتكە بارعانىمدا – قىزىما اپتا باسىندا مەكتەپكە كۇنىنە جۇمسا دەپ بەرگەن 800 تەڭگەنى قايتارىپ الىپ، ول ءبىر اپتا مەكتەپتە تۇسكى اس ىشپەي ءجۇردى. ءيا، ءقازىر تەلەديداردان تۇسپەيتىن جاقسى، ادەمى ءانشى روزا ءالقوجانىڭ كونسەرتىنە بارعان كۇنى قىزىما ەتىك الۋعا قويعان اقشانى سالىپ جىبەرىپ، قىزىم اقشا بولعانعا دەيىن كورشىنىڭ قىزىنىڭ ەسكى ەتىگىن كيىپ ءجۇردى.
[caption id="attachment_10852" align="alignleft" width="281"]
باعدات سامەدينوۆا[/caption]
«مەنىڭ بالامدى باعدات سامەدينوۆا باعا ما؟»
2013-2014 وقۋ جىلى.
باستىقتىڭ كابينەتىنە كىرەر جەردە 4-5 ءمۇعالىم تۇر.
– سىزدەردى دە شاقىرعان با؟
– ءيا.
– بىرگە كىرەيىك.
شاشى سارعىش تۇسكە بويالعان قىسقا، تولىق قارا كىسى – مەنىڭ باستىعىم. ءوز كرەسلوسىندا شالقايا ءتۇسىپ وتىر. قاباعى قاتۋلى. مەن ودان قورقامىن. ەگەر ول ءبىر كۇن ۇرىسسا مەن ودان ون كۇن قاشىپ جۇرەمىن. تاڭەرتەڭ جۇمىسقا كەلەردە مىندەتتى تۇردە اللاعا سىيىنامىن.
– ارىزدارىڭدى جازىپ جۇمىستان كەتىڭدەر.
[caption id="attachment_10855" align="alignright" width="240"]
روزا ءالقوجا[/caption]
مەن تۇسىنبەي ابدىراپ تۇرىپ قالدىم. نە جازىپ قالدىم، نە ءبۇلدىردىم؟ جۇرەگىم اۋزىما تىعىلىپ دۇرسىلدەپ بارادى. ىشىمنەن: «اللا ماعان كومەكتەسىڭىزشى» دەپ جالىنىپ تۇرمىن.
– كەشە نەگە باعدات سامەدينوۆانىڭ كونسەرتىنە بارمادىڭ؟ – دەدى ءزارلى ۇنمەن ايعايلاي سويلەپ.
– سول ءۇشىن بە، بيلەتتىڭ اقشاسىن تولەدىم عوي-ي-ي.
– مىنانىڭ ايتىپ تۇرعانىن قاراشى، ۇياتسىز! اۋداننان تەكسەرەتىنىن بىلمەيتىن بە ەدىڭ؟ ارىزىڭدى جاز دا، جۇمىستان كەت!
– كەشىرىڭىزشى، ەندى قايتالانبايدى.
[caption id="attachment_10853" align="alignleft" width="252"]
ايگۇل يمانبايەۆا[/caption]
ەستىگەن سوزدەرىمە جۇرەگىم سىزداپ سالا بەردى. نە دەگەن ءومىر بۇل؟ ەگەر مەن جۇمىستان شىقسام، مەنىڭ بالامدى باعدات سامەدينوۆا باعا ما؟ مەن نەگە ول كىسىنىڭ كونسەرتىنە بارماعانىم ءۇشىن جازالانۋىم كەرەك؟ انشىلەردى «حالىق ادامى» دەيدى. انشىلەر نازىك جاندىلار. ولار سەزىم مەن ماحابباتتىڭ يەلەرى ىسپەتتەس كورىنەدى بىزگە. كەيدە مەن قاتتى رەنجيمىن. ءبىر ايدا كەلگەن بەس كونسەرتتىڭ ەكەۋىنە مىندەتتى تۇردە بيلەت الۋىم كەرەك، وعان قوسا جول شىعىنى بار، ونى مەنىڭ ايلىعىم مۇلدە كوتەرمەيدى.
تەلەارنا، راديو، گازەت-جۋرنال تۇگەلدەي انشىلەردى اسپەتتەيدى. «جۇلدىزدى شاڭىراق» دەگەن باعدارلامادا انشىلەردىڭ ءزاۋلىم-زاۋلىم سارايىن، كولىگىن، كيىمىن، ت.ب. تۋرالى كورسەتكەندە ىشتەي زىعىردانىڭ قاينايدى.
قىزىم ماعان: «اناشىم، مىنا ءانشى ءزاۋلىم سارايدى قالاي تۇرعىزعانى جايلى ايتتى. سارايى ادەمى، ءوزى حانشايىم سياقتى ەكەن» دەدى قىزىعا سويلەپ، بالا كوڭىلمەن.
مەن وعان: «قىزىم انشىلەردىڭ ءزاۋلىم سارايىنىڭ قالانعان ءار كىرپىشىندە سەنىڭ نانسىز وتىرعان اش كۇنىڭنىڭ ەسەسى بار. سونى كورىپ مەنىڭ جىلاعان كوز جاسىمنىڭ اششى تامشىسى بار. انشىلەرگە قىزىقپا، بالام!» دەيمىن.
ايگۇل مەن ايقىن نە بەردى ماعان؟
[caption id="attachment_10854" align="alignright" width="182"]
ايقىن[/caption]
ءيا، ويلانىپ قاراسام، ايگۇل يمانبايەۆانىڭ «تەمىر قاتىن» پەساسىنا بارعان كۇنى قىزىم ءسۇتسىز شاي ءىشىپ، نان جەپ قانا ۇيىقتاعان. سول كۇنى ىستىق تاماق جاسايتىن اقشامنان قاعىلدىم. ايقىن تولەپبەرگەننىڭ كونسەرتىنە بارعان كۇنى مەن قىزىمنىڭ بي ۇيىرمەسىنە تولەيمىن دەگەن اقشامدى بەرىپ، قىزىم بيگە قاتىسا الماي قالعان. «كەل، بيلەيىك كانە، دوستار!» دەگەن كونسەرتكە بارعانىمدا – قىزىما اپتا باسىندا مەكتەپكە كۇنىنە جۇمسا دەپ بەرگەن 800 تەڭگەنى قايتارىپ الىپ، ول ءبىر اپتا مەكتەپتە تۇسكى اس ىشپەي ءجۇردى. ءيا، ءقازىر تەلەديداردان تۇسپەيتىن جاقسى، ادەمى ءانشى روزا ءالقوجانىڭ كونسەرتىنە بارعان كۇنى قىزىما ەتىك الۋعا قويعان اقشانى سالىپ جىبەرىپ، قىزىم اقشا بولعانعا دەيىن كورشىنىڭ قىزىنىڭ ەسكى ەتىگىن كيىپ ءجۇردى.
جالعىزباستى انامىن. قوسىمشا تابىس كوزىم جوق. ايلىعىم ساناۋلى. جالدامالى ۇيدە تۇرامىن. بالانىڭ شىعىندارى بار. تابىسىم كۇنكورىسىمە جەتپەيدى. وسىنداي جاعدايلاردان مەنىڭ كونسەرت كورەتىندەي كوڭىل-كۇيىم جوق. قىزىم «ءانشى بولامىن» دەپ ارماندايدى. مەن وعان تۇبەگەيلى قارسى بولامىن. انشىلەردىڭ ءزاۋلىم سارايىنىڭ ءاربىر تاسى مەن سياقتى قينالىپ جۇرگەن مۇعالىمدەردىڭ كوز جاسىنان قۇرالعانداي كورىنەدى ماعان.
(abai.kz سايتىنان قىسقارتىلىپ الىندى.)
ايمان ساعيدۋللايەۆانىڭ پىكىرىن جازىپ الىپ، باسپاعا ازىرلەگەن جۋرناليست جاننا يمانقۇل.
