وتكەن جىلى قازاقستاندا ەكى جاڭا مەرەكە – انالار كۇنى جانە اكەلەر كۇنى بەكىتىلدى. اكەلەر كۇنى 18 ماۋسىمعا سايكەس كەلەدى، ال انالار كۇنى مامىردىڭ ەكىنشى جەكسەنبىسىندە تويلانادى. بۇل ماڭىزدى شارالاردىڭ الەۋمەتتىك ءارى رەسمي ماقساتى دا ايقىن – وتباسى ينستيتۋتىن مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ.
راسىندا، مەملەكەت ەل ىشىندەگى وتباسىلاردى قولداۋ شارالارىن قابىلدامايدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ويتكەنى، 2022 جىلى عانا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى وتباسى جانە گەندەرلىك ساياساتتىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسى جاڭارتىلدى. ونىمەن قوسا، بارلىق وڭىرلەردە وتباسىن قولداۋ ورتالىقتارى اشىلدى، ولاردا حالىق كونسۋلتاسيا، سونداي-اق قۇقىقتىق جانە پسيحولوگيالىق كومەك الا الادى. ءبىزدىڭ قولىمىزعا تۇسكەن 2022 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانىنداعى جاعداي بويىنشا، ەلىمىزدىڭ ايماقتارىندا بارلىعى 61 وتباسىن قولداۋ ورتالىعى اشىلدى، ونىڭ 36-سى كوپبالالى انالارعا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن قۇرىلعان. سودان بەرى مۇنداي مەكەمەلەردىڭ سانى ەسەلەپ ارتپاسا، كەمىگەن جوق.
بىلتىر قازاقستان حالقى العاش رەت اكەلەر كۇنىن اتاپ ءوتتى. بۇل كۇن وتباسىن نىعايتۋعا جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ ماڭىزىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى دەپ كۇتىلۋدە. بۇل مەرەكە انالار كۇنىندەي قاستەرلى بولىپ، شاڭىراقتى ساقتاپ، ەرلەردىڭ وتباسى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى دەگەن ءۇمىت باسىم. وتباسى جانە نەكە پسيحولوگى ايگەرىم تولەۋوۆا مۇنداي مەرەكەنىڭ انالار كۇنىمەن قاتار ەنگىزىلۋى وتباسى پسيحولوگياسى تۇرعىسىنان وتە قىزىقتى دەپ ەسەپتەيدى. ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل داتا بالانىڭ، وتباسىنىڭ، قوعام مەن مەملەكەت ومىرىندەگى اكەنىڭ رولىنە نازار اۋدارۋعا كومەكتەسەدى.
«بۇعان دەيىن وتباسىندا فۋنكسيونالدىق مىندەتتەردىڭ ناقتى ءبولىنۋى بولدى. وتباسىندا ەر ادام ەكونوميكالىق فۋنكسياعا، ال ايەل الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، مادەني ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى ءۇي شارۋاشىلىعىنا جانە بالالاردى تاربيەلەۋگە جاۋاپتى ەدى. ءقازىر وركەنيەتتىڭ دامۋىمەن ءبىز ايەلدەردىڭ دە ەكونوميكالىق جاعىن الا باستادى دەگەن قورىتىندىعا كەلەمىز. وسىعان سايكەس، اكەلەرى دە بالا تاربيەسىمەن اينالىساتىن وتباسىلارعا دەگەن قاجەتتىلىك بار»، - دەدى ول.
ساراپشى كۇنتىزبەگە اكەلەر كۇنى سياقتى داتانى ەنگىزۋ بولاشاققا ارنالعان جوبا ەكەنىن ايتتى. بۇل مەرەكەلەر ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە كاسىبي جانە مەملەكەتتىك مەرەكەلەردەن بولەك، وزەكتى سالالاردىڭ بار ەكەنىن كورسەتەدى. وسىلايشا مەملەكەت ول ءۇشىن وتباسىنىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن، ال جالپى ەل ءۇشىن انا مەن اكەنىڭ ءرولى ايرىقشا بولاتىنىن ايعاقتايدى.
بۇل باستامانىڭ اۆتورلارى جوبانىڭ وتباسى قۇندىلىقتارىن نىعايتۋعا باعىتتالعانىن جازادى. ول وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋعا كومەكتەسە مە، جوق پا، ونى ۋاقىت كورسەتەدى. دەسە دە مەرەكەلەر بەلگىلى ءبىر راسىمدەردى، داستۇرلەردى ورىنداۋعا، جاقسى نارسەلەر تۋرالى ويلاۋعا مۇمكىندىك. الايدا، ەرەكشە پروبلەمالارى بار وتباسىلاردى دا ۇمىتپاعان ءجون. سوندىقتان قيىنشىلىقتارى، داعدارىستارى بار شاڭىراقتارعا بۇل مەرەكەلەر كومەكتەسە الادى دەپ ايتۋ ەرتەرەك بولۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، دەمالىس كۇندەرىن ەنگىزۋ ارقىلى اجىراسۋدىڭ كوبەيۋى ماسەلەسىن تىكەلەي شەشۋ مۇمكىن ەمەس.
«بۇل مەرەكەلەر بالا تۇرعىسىنان اكە مەن انانىڭ رولىنە ەرەكشە ءمان بەرەدى. بۇل اتا-انانىڭ تاربيەسىن نىعايتۋعا جانە تاربيە پروسەسىن قامتۋعا ىقپال ەتۋى مۇمكىن، بالا ءۇشىن انانىڭ عانا ەمەس، اكەنىڭ دە ماڭىزدى ەكەنىن ايعاقتاي تۇسەدى. ءبىراق اجىراسۋدىڭ الدىن الۋ، قازاقستاندىق وتباسىن نىعايتۋ تۇرعىسىنان كەلسەك، بۇل جەردە وتباسى نەدەن تۇراتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. بىرىنشىدەن، بۇل نەكە جۇيەسى. ەڭ الدىمەن ەر مەن ايەل ەرلى-زايىپتى بولادى، سودان كەيىن اتا-انا اتانادى. ال اجىراسقاندا «كۇيەۋ-ايەل» جۇيەسى بۇزىلادى، ءبىراق بۇل جۇيە ەمەس – «اتا-انا» ىدىرايدى. ياعني، ءبىز اتا-انا بولىپ قالا بەرەمىز، ءبىراق ءبىز كۇيەۋ مەن ايەل رەتىندە ءومىر ءسۇرۋدى توقتاتامىز. وسى تۇرعىدان العاندا، اكەلەر كۇنى مەن انالار كۇنىنىڭ ەنگىزىلۋى وتباسىن نىعايتادى نەمەسە اجىراسۋ سانىنا اسەر ەتەدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. مۇمكىن جاناما دا شىعار. كەيدە ءبىزدىڭ قوعامدا انالار مەن ايەلدەردىڭ ىسىنە كۇيەۋىنىڭ ارالاسۋى جەتىسپەيدى. بالالاردى تاربيەلەۋ پروسەسى، وتباسى ماسەلەلەرىن بىرلەسىپ شەشۋ ءىسى - ەرلەردىڭ دە باس قاتىرۋى قاجەت دۇنيەلەر»، - دەدى مامان.
او جاڭا مەرەكە اليمەنت تولەمەيتىندەرگە قالاي اسەر ەتەدى؟ پسيحولوگتىڭ سوزىنە قاراعاندا، قانداي دا ءبىر مەرەكەنى ەنگىزۋ اكەلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى دەۋ قيىن. سونداي ءبىر ناتيجە بەرە قويماس. ويتكەنى، بۇل - تۇتاستاي العاندا تاربيە پروسەسى. مۇمكىن بولاشاقتا ءوز اسەرىن تيگىزە قويار، ول ءۇشىن ماڭىزدى يدەيالار، وزگە دە جان-جاقتى ويلاستىرىلعان جوبالار كەرەك-اق. بالانى سانامىز بەن مەنتاليتەتىمىزدە نىعايتا تۇسەتىن جۇمىستار اتقارىلۋى قاجەت. تەك انا عانا ەمەس، اكە دە بالانىڭ ەرتەڭىنە جاۋاپتى بولۋى ءتيىس. تەك وسىنداي ويمەن عانا ءبىز بالالارىمىزدى تاربيەلەي الامىز. بۇل جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىنا العىسى كەلمەيتىن اكەلەرمەن ۇزاق جۇمىس ىستەۋدى تالاپ ەتەدى.
ءيا، اكەلەر كۇنىن تۇرعىندار ءارتۇرلى قابىلداۋى مۇمكىن. بۇل وتباسىنداعى كوڭىل-كۇيگە دە بايلانىستى بولادى.
«يننوۆاسيالاردى ۇناتاتىن ادامداردىڭ ساناتى بار جانە ولار بۇل مەرەكەنى اتاپ وتكىسى كەلەدى. ءبىراق بۇل ەرەكشە پروبلەمالارى جوق وتباسىلاردا بولادى. سونىمەن قاتار، ەرلەردىڭ قولداۋىن ايەلدەر قابىلدامايتىن وتباسىلار بولادى. ولار ءۇشىن بۇل مەرەكە وتە ۇنامسىز بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان وتباسىلاردىڭ ءارتۇرلى كاتەگوريالارى بۇل كۇندى ءارتۇرلى قابىلدايدى. مۇمكىن 10 جىلدان كەيىن ءبىز اكەلەر كۇنىن ادەتتەگىدەي تويلايتىن شىعارمىز. انالار كۇنى سياقتى تانىمال بولا ما، بۇل وتە قىزىقتى سۇراق. جالپى، بۇل - وتە دۇرىس باستاما، «قوعامىمىز بۇل يدەيانى زور ىنتامەن قابىلدايدى دەپ سەنەمىن. وتباسى بەرىك بولسا، اجىراسۋلار بولمايدى، بالاعا ينۆەستيسيا سالۋمەن قاتار، ولاردىڭ ەموسيالىق قالاۋىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى قارىم-قاتىناسىمىزعا دا ينۆەستيسيا سالاتىن ۋاقىت كەلدى. نەكەلىك قارىم-قاتىناس نەعۇرلىم كۇشتى بولسا، سوعۇرلىم وتباسى مەن بالالار باقىتتى بولادى»، - دەپ تۇيىندەدى پسيحولوگ.
وتباسى پسيحولوگى قارلىعاش اكىمبەكوۆا اكەلەر كۇنىن تويلاۋ ءقازىردىڭ وزىندە حالىقارالىق تاجىريبە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول بۇل داتانىڭ اكە مارتەبەسىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ەسەپتەيدى. «اكەلەر كۇنى، مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ ەلدە تاماشا وقيعا سانالادى. مەن بۇل باستامانى تولىعىمەن قولدايمىن. بۇل كۇن بۇرىننان دامىعان ەلدەردە، اقش-تا، ەۋروپادا، سوڭعى كەزدە كورشىلەس رەسەيدە دە تويلانىپ كەلەدى. مەن سەنەمىن، بۇل مەرەكەنى رەسمي دەڭگەيدە ەنگىزۋ كوپتەگەن اكەلەرگە بۇل ءرولدىڭ وتباسىلىق ومىردەگى ماڭىزدىلىعىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى. ويتكەنى، اكە - بالا ءۇشىن انامەن بىردەي تەڭ اتا-انا. وكىنىشكە قاراي، توڭكەرىستەر، سوعىستار، قايتا قۇرۋلار سىندى وزگەرىستەردى باستان وتكەرگەن ەلىمىزدىڭ (جانە پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ) تاريحىن ەسكەرە وتىرىپ، انا ءداستۇر بويىنشا بالالارعا قامقورلىق جاسادى. اكەلەر بالانىڭ ومىرىندە فيزيكالىق تۇرعىدان ءجيى بولماعان، ال ەگەر ولار بولسا، ەموسيونالدى تۇردە تاربيەلەۋگە وتە سيرەك قاتىستى. سوندىقتان ءبىز ناعىز اكە بولۋدىڭ قانداي ەكەنىنە جاقسى مىسال كەلتىرە الماعان اكەلەردى كوردىك»، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە اكەلەردىڭ بالا تاربيەسىمەن اينالىساتىن ءۇردىسىن بايقاۋعا بولادى. باقىتىمىزعا وراي، ءقازىر جاعداي بىرتە-بىرتە وزگەرۋدە. اكەلەردىڭ بالالارىمەن سەرۋەندەپ جۇرگەنىن ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى، دەگەنمەن كوبىنەسە سۋرەت بىلاي كورىنەدى - بالا ءوز بەتىمەن وينايدى، ال اكەسى بۇل ۋاقىتتا تەلەفونمەن سويلەسەدى. «ءبىز ۇلىبريتانيادا ءومىر سۇرگەن كەزدە مەن اكەلەردىڭ بالالارىمەن قالاي ۋاقىت وتكىزەتىنىن جانە قالاي جاقسى وينايتىنىن كوردىم. ءقازىر ولاردا تەلەفونعا ەشكىم بايلانىپ قالماعان، بارلىعى شىنىمەن سويلەسەدى. ولار ءۇشىن ەگەر ايەلى كوپ تابىس تاپسا نەمەسە مانسابىن ۇزگىسى كەلمەسە، ەرلەردىڭ دەكرەتتىك دەمالىسقا شىعۋى قالىپتى جاعداي. دامىعان ەلدەردەگى اكەلەر ءۇشىن بۇل جەردە ۇيات ەشتەڭە جوق. ويتكەنى، اكە انامەن بىردەي اتا-انا»، - دەدى ساراپشى.
مەرەكە قازاقستانداعى اجىراسۋلار سانىنا اسەر ەتە مە؟ ماماندار اكەلەر كۇنى بۇل ماسەلەگە جاناما تۇردە عانا ىقپال ەتە الادى دەپ سانايدى. ويتكەنى، مۇنداي مەرەكەنى قۇرۋ يدەياسىنىڭ ءوزى وتباسىن نىعايتۋعا باعىتتالعان، ءبىراق مەرەكەنىڭ ءوزى اجىراسۋلار سانىنىڭ ازايۋىنا تىكەلەي اسەر ەتۋى ەكىتالاي. ويتكەنى، اجىراسۋ كوپ جاعدايدا ەكى جاقتى قارىم-قاتىناستاعى پروبلەمالارمەن بايلانىستى. ەگەر ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستا قيىندىقتار تۋىنداسا، ولاردىڭ ناشارلاۋىنا جول بەرمەۋ جانە وتباسىلىق تەراپيانى قولدانۋدى شەشۋ اسا ماڭىزدى. ەگەر ەر ادام ءوزىنىڭ اكەلىك ءرولىن باعالاي الماسا جانە نەگىزگى مىندەتىن ورىنداماي الماسا، وندا مەرەكەنىڭ ءوزى ولارعا اسەر ەتۋى عاجاپ ەمەس. بۇل جەردە اليمەنت تولەۋ تۋرالى زاڭنىڭ ورىندالۋىنا دا كوبىرەك باسىمدىق بەرگەن ءجون.
«مەن بۇل مەرەكەنى قۇرۋ يدەياسىن قولدايمىن. ءبىز ءبىز بۇل كۇندى وتباسى كۇنتىزبەسىنە قۋانا قوسامىز جانە تاعى دا اكەمىزگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمىز بەن قۇرمەتىمىزدى ءبىلدىرۋ مۇمكىندىگىن پايدالانامىز، ويتكەنى ول ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ومىرىندە بولىپ جاتقان بارلىق نارسەلەردەن حاباردار جانە وعان تەك قارجىلىق جاعىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ەموسيونالدىق جاعىنان دا تولىق قاتىسادى. جالپى، قوعامعا مەرەكەنى تويلاۋعا ۋاقىت كەرەك دەپ ويلايمىن. ونىڭ يدەولوگياسى تامىر جايۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ونى كوبىرەك قامتۋ، قىزىقتى ءىس-شارالار، اكەلەر مەن بالالار اراسىنداعى بايقاۋلار، كونسەرتتەر وتكىزۋ كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، بۇل مەرەكە ءاربىر اكەنىڭ وزىنە قانداي اكەمىن دەگەن ماڭىزدى سۇراقتاردى قويۋىنا تاماشا مۇمكىندىك بەرەدى. «مەن بالالارىما قانداي قۇندىلىقتاردى سىڭىرگىم كەلەدى؟ ولار ەرەسەك بولعان كەزدە مەن تۋرالى جانە وزدەرىنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى نە ايتادى؟ "ولاردىڭ مەن تۋرالى ەستەلىكتەرى بولا ما؟ مەن ولارعا نە ۇيرەتكىم كەلەدى؟» دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەيدى» – دەپ قورىتىندىلادى وتباسى پسيحولوگى.
جاڭا مەرەكەنىڭ ارتىقشىلىقتارىن سەرتيفيكاتتالعان، تاجىريبەلى پسيحولوگ اننا ۆوۆك تە اتاپ ءوتتى. الايدا ارىپتەستەرى سياقتى ول قازاقستاندىقتاردىڭ رەاكسياسى ءارتۇرلى بولاتىنىن ايتتى. ولار مۇنى بارلىق يننوۆاسيالار سياقتى جاتىرقاپ قابىلداۋى مۇمكىن. «بىرەۋلەر بۇل كەرەمەت، ماڭىزدى، قاجەت، ال باسقالارى بۇل بىزدىكى ەمەس دەيدى. كەز كەلگەن يننوۆاسيا ادامدارعا بەيىمدەلۋ ءۇشىن ۋاقىتتى قاجەت ەتەدى. مۇمكىن، بۇل مەرەكە قوعامدا مويىندالماي، ۋاقىت وتە كەلە ۇمىتىلادى نەمەسە كەرىسىنشە، قۇندىلىقتار تۇعىرناماسىن نىعايتۋعا كومەكتەسەر. ءبىراق ۋاقىت وزگەرىپ جاتىر، ال انالار اكەمەن تەڭ وتباسىن قامتاماسىز ەتەدى. مەنىڭ ويىمشا، اكەنىڭ قۇندىلىعى ازداپ باعالانبايدى، ەگەر مەرەكە ارقىلى اتاپ وتىلسە، ەر ادامداردىڭ قۇندىلىعى جوعارىلاۋى ابدەن مۇمكىن»، - دەپ ەسەپتەيدى ساراپشى.
ونىڭ ويىنشا، مەرەكە ەرلەردىڭ وتباسىنا دەگەن كوزقاراسىنا اسەر ەتەدى. وتباسىن اناعا دا، اكەگە دە، جالپى اتا-انا ينستيتۋتىنا دەگەن قۇندى قارىم-قاتىناس ارقىلى نىعايتۋعا بولادى. سوندىقتان بۇل جاڭا ۇرپاق اراسىندا دا ورىن الۋى مۇمكىن. ەر ادام تەك اسىراۋشى، كۇيەۋ عانا ەمەس سەرىكتەس. اكە دە بالا تاربيەسىنە ءوز ۇلەسىن قوسا الادى. مۇمكىن، بۇل مەرەكە ەرلەردە كەيبىر قوسىمشا داعدىلاردى دامىتۋعا ىقپال ەتەر. ۋاقىت كورسەتەدى.
