ءبىز بۇل تۋرالى ءبىرتالاي رەت جازدىق. ءالى دە جازامىز. سەبەبى، وزەكتىلىگى ولگەن جوق ءالى دە. ءالى دە تەرەڭ زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى بۇل ماسەلە.
ايتالىق، سالافيزمگە قاتىستى ساۋالدار دا، پىكىرلەر دە الا-قۇلا ءالى كۇنگە دەيىن. ماسەلەن بالاعى قىسقالار مەن قاۋعا ساقالدىلاردىڭ ءبارى سالافيت پە؟ «ءارۋاققا سەنبەيمىن» دەيتىندەردىڭ ءبارى اداسقان با؟ سوپىلىق دەگەنىمىز نە؟ قمدب «سوپىلىق» باعىت تۋرالى نە ايتادى؟ قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ورتالىق اپپاراتىنا نەمەسە ونىڭ ايماقتاعى وكىلدىكتەرىنە قابىلداناتىن ازاماتتار قانداي سۇرىپتاۋدان وتەدى؟ «قامشى» سايتىندا جارىق كورگەن قمدب ناسيحات جانە قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى التىنبەك ۇتىسحان ۇلىنىڭ ماقالاسى وسى ساۋالداردىڭ باسىن اشىپتى. وقىلىمدى، وزەكتى دۇنيە بولعاندىقتان ىقشامداپ ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.
التىنبەك ۇتىسحان ۇلى ءبىرىنشى كەزەكتە جالعان ءسالافيزمنىڭ اق-قاراسىن اجىراتىپ، اعىمنىڭ 11 قاتەلىگىن ايتىپ بەرىپتى. سونىمەن ۇتىسحان ۇلى نە دەيدى؟
سالافيلىك اعىمنىڭ باستى قاتەلىكتەرى مەن اداسۋشىلىعى...
بىرىنشىدەن، قۇلشىلىق ەتپەگەن مۇسىلماندى «كاپىر» سانايدى.
ەكىنشىدەن، ءتاۋحيدتى ۇشكە ءبولۋ ارقىلى مۇسىلمانداردى سەنىم تۇرعىسىنان اداسۋشىلىقپەن ايىپتايدى. الايدا ەشبىر عالىم جانە ءتورت ءمازھابتىڭ سەنىمىندە دە بۇلاي ۇشكە ءبولىپ، تۇسىندىرمەگەن.
ۇشىنشىدەن، ءاھلۋ سۇننەت جولىن ۇستانۋشى ماتۋرۋدي جانە ءاشعاري سەنىم مەكتەپ وكىلدەرىن اداسۋشىلىقپەن ايىپتايدى.
حانافي، ماليكي، شافيعي، حانبالي ءمازھابىن ۇستانۋشى مۇسىلمانداردىڭ ماتۋريدي نەمەسە ءاشعاري اقيدا مەكتەبىنىڭ سەنىم نەگىزدەرىن ۇستاناتىنى بەلگىلى.
دەمەك، ولاردىڭ سەنىمى بويىنشا كىمدە-كىم ماتۋريدي نەمەسە ءاشعاري اقيدا مەكتەبىنىڭ سەنىم نەگىزدەرىن ۇستانسا، اداسقان مۇسىلمان، ياعني،ءاھلۋ سۇننەتكە جاتپايدى.
بۇل – ورەسكەل قاتەلىك.
تورتىنشىدەن، اۋليەلەرگە زيارات ەتۋگە قارسى شىعادى.
اۋليەلەردىڭ كەسەنەلەرىنە بارىپ، زيارات جاساعاندى، دۇعا ەتكەن ادامدى مۇشريك، كاپىر بولادى دەپ سانايدى. سول سەبەپتى، كەسەنە سالۋ، ءارۋاقتاردىڭ رۋحىنا ساداقا اتاۋدى شيرك دەپ ەسەپتەيدى. مەشىتتەرگە ساداقا بەرۋگە تىيىم سالادى.
بەسىنشىدەن،ءماۋلىت مەرەكەسىن اتاپ ءوتۋدى بيدعات سانايدى. پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) تۋىلعان كۇنىن مۇسىلمانداردىڭ ناداندارى مەن اداسقاندارى عانا تويلايدى، ونداي ارەكەتتى ياھۋديلەرگە ۇقساۋ دەپ ەسەپتەيدى.
التىنشى، بۋكۆاليزمدى ۇستانادى. قۇران مەن سۇننەتتەگى اللا تاعالانىڭ سيپاتتارىن تىكەلەي ماعىنادا ءتۇسىنىپ، جاراتىلىسقا ۇقساتادى ءارى قۇلشىلىققا قاتىستى ايات-حاديستەردى تىكەلەي (زاھيري) ماعىناسىندا ءتۇسىنىپ، امال ەتەدى. ال ءاھلي سۇننەت عالىمدارى قاجەت جاعدايدا اياتتاردى تىكەلەي ماعىناسىمەن ەمەس، استارلى (ءماجازي) ماعىناسىندا قابىلداعان.
جەتىنشى، سوپىلىق جولدى مانسۇقتايدى. دۇرىس سوپىلىق جولدى ۇستانۋشىلاردى دا اداسقاندار دەپ ايىپتايدى.
سەگىزىنشى، بيدعات تۇسىنىگىن ورىنسىز قولدانادى. بيدعات ۇعىمىن ورىنسىز قولدانىپ، عيباداتقا ەش قاتىسى جوق كەيبىر ىس-ارەكەتتەردى دە بيدعات سانايدى. وسى ارقىلى مۇسىلمانداردى اداسۋشىلىقپەن ايىپتايدى.
توعىزىنشى، ءمازھاب ۇستانۋدى بيدعات سانايدى. فيقھي ءمازھابتارعا ەرىپ، ولاردىڭ جولىن ۇستانۋدى جوققا شىعارادى.
ونىنشى، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءسالت-داستۇرىن، مادەنيەتىن قابىل ەتپەيدى.
ون ءبىرىنشى، زايىرلى مەملەكەتتى، كونستيتۋسيانى، مەملەكەتتىك رامىزدەردى مويىندامايدى، اسكەري انتتى قابىل ەتپەيدى.
قمدب قىزمەتكەرلەرى قاتاڭ ىرىكتەۋدەن وتەدى
بۇدان سىرت، التىنبەك ۇتىسحان ۇلى «ۋاعىزشىلار ارمان قۋانىشبايەۆ پەن ابدۋعاپپار سمانوۆ «ءسالافيت» پە؟» دەگەن پىكىرگە جاۋاپ بەرىپتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ورتالىق اپپاراتىنا نەمەسە ونىڭ ايماقتاعى وكىلدىكتەرىنە قابىلداناتىن ازاماتتار الدىن-الا ءمۇفتياتتىڭ ساراپتاۋ كوميسسياسىنان مىندەتتى تۇردە وتەدى.
قمدب عالىمدارى بولاشاق يمام-مولدالاردى جان-جاقتى سىناقتان وتكىزەدى. سەنىمى مەن ۇستانىمىن ايقىندايتىن ساۋالدار قويىلادى. ءمۇفتيات عالىمدارى بولاشاق ءدىن قىزمەتكەرىنىڭ ءبىلىمى مەن سەنىمىنە، تاجىريبەسى مەن مۇسىلماندىق سيپاتىنا اسا ءمان بەرەدى.
«وسى رەتتە ارمان قۋانىشبايەۆ پەن ابدۋعاپپار سمانوۆ «ءسالافيت» ەمەستىگىن جەتكىزەمىز. قمدب-نىڭ رەسمي قىزمەتكەرلەرىن «ءسالافيت» دەپ اتاۋ – دۇرىس ەمەس. بۇل – جاماعات اراسىندا تۇسىنبەۋشىلىك، ءتىپتى، بۇلىك تۋدىراتىن اۋىر ءسوز. ونداي بۇلىككە جول بەرمەۋىمىز كەرەك. مۇنى ءمۇفتياتقا جابىلعان جالا دەپ ايتۋعا بولادى. قمدب – ەلىمىزدەگى جالعىز يسلامدىق باعىتتاعى ءدىني بىرلەستىك، كۇللى مۇسىلمان جاماعاتىنىڭ قاراشاڭىراعى. رەسمي ءدىني بىرلەستىكتە ءداستۇرلى ءدىنىمىزدى ۇستانعان قىزمەتكەرلەر جۇمىس ىستەيتىنىن ايتا كەتكىم كەلەدى" – دەيدى ول.
«حالىق اراسىندا «اسىل ارنا» تەلەارناسىنا، ونىڭ ۇجىمى مەن باسشىلىعىنا قاتىستى ءارتۇرلى اڭگىمەنىڭ ايتىلىپ جۇرگەنى راس. بۇل ماسەلەدە سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىز قانداي؟ قمدب «اسىل ارنانىڭ» ءدىني مازمۇنداعى تەلەونىمدەرىن قاداعالاي ما؟» — دەگەن ءتىلشىنىڭ ساۋالىنا، ءدىنتانۋشى بىلاي دەپتى:
«قمدب مەن «اسىل ارنا» تەلەارناسى اراسىندا ارنايى ءوزارا ىقپالداستىق مەموراندۋمىنىڭ قابىلدانعانىن ايتىپ كەتكەن ءجون.
ءبىزدىڭ مامانىمىز، بىلىكتى يمام نۇرجان تالاس ۇلى «اسىل ارنادا» شاريعي رەداكتور رەتىندە جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ميسسياسى – ەفيرگە شىعاتىن تەلەباعدارلامالاردى ارنايى شاريعي ساراپتاۋدان وتكىزۋ.
قمدب-نىڭ «اسىل ارناداعى» وكىلى تەلەونىمدەردى قاداعالاپ، ءتيىستى نۇسقاۋلىقتار بەرىپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، تەلەارنادا «ماتۋريدي مەكتەبى» دەپ اتالاتىن ارنايى تەلەجوبا ەفيردەن كورسەتىلىپ كەلەدى.
ماقسات – ءداستۇرلى سەنىم مەكتەبىمىزدى، ءداستۇرلى ءمازھابىمىزدى «اسىل ارنا» ارقىلى حالىققا ناسيحاتتاۋ. بۇل باعىتتا ورتاق جوبالارىمىز بەن قىزمەتىمىز جالعاسىن تابا بەرەدى دەپ ەسەپتەيمىز".
سوپىلىق جايلى...
ماقالانىڭ سوڭىندا التىنبەك ۇتىسحان ۇلى سوپىلىق جايلى ءسوز قوزعاپتى.
ايتۋىنشا، سوپىلىق دەگەن اتاۋ كەيىننەن شىققانىمەن، شاريعات دەرەككوزدەرىندە ءاۋ باستان بار.
"سوپىلىق – اللانىڭ راقىمىنا جاقىنداۋدى ۇيرەتەتىن، ادامنىڭ ىشكى جاندۇنيەسىن كۇناھارلىقتان تازارتىپ، بارلىق ارتىقشىلىقتاردى بويعا ءسىڭىرۋدى ۇيرەتەتىن رۋحاني ءىلىم. سوپىلىق جول – پەندەنىڭ اللاعا جەتۋ جولىنداعى باعىتىن نەمەسە جۇيەسىن ۇيرەتەدى. اللاعا جەتۋ – ونى تانۋ، وعان دەگەن شىنايى ماحاببات. بۇل – قۇلشىلىقتا ىقىلاستى بولۋ، تىيىم سالىنعان نارسەلەردەن اۋلاق بولۋ، ءناپسىنى، جۇرەكتى جامان مىنەزدەر مەن ادەتتەردەن ارىلتىپ، كوركەم مىنەزبەن كەمەلدەندىرۋ دەگەن ءسوز. سول ءۇشىن سوپىلىق – جۇرەكتى كۇنادان، ءناپسىقۇمارلىقتان تازالاپ، كوركەم مىنەزدى قالىپتاستىرۋ ءىلىمى دەپ اتالادى.
قازىرگى تاڭدا كوپتەگەن ادامداردىڭ سوپىلىق جولدى ۇستانىپ، ۇلكەن قاتەلىكتەرگە جول بەرىپ جاتقانى اقيدا جانە فيقھ ءىلىمىن ۇيرەنبەگەندىكتەن تۋىنداپ وتىر. اقيدانى، شاريعاتتى بىلمەي تۇرىپ سوپىلىقتى ۇستانۋ بۇرمالاۋشىلىققا اكەلىپ سوقتىرادى" دەيدى ول.
