كەڭەسكە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتى مەن ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى، ۋاكىلەتتى مينيسترلىكتەر مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى، ساراپشىلار، كەڭەس مۇشەلەرى قاتىستى. كەڭەس ءتوراعاسى، ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى جاناربەك ءاشىمجان جەتى تۇعىردى ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتىنا جەتكىزىپ، بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن العا تارتتى.
«ەلباسى بۇل ماسەلەلەردى سوناۋ العاش پرەزيدەنت بولعان كۇننەن باستاپ ۇنەمى كوتەرىپ كەلەدى. 2017 جىلى تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسى جاريالانىپ، سونىڭ نەگىزىندە «رۋحاني جاڭعىرۋ» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلداندى. بۇل باعدارلاما ەلىمىز ءۇشىن ءبىر سىلكىنىس بولدى. سەبەبى ءار ادام رۋحاني جاڭعىرۋدى وزىنەن باستاۋ كەرەك. بالانى شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن كۇننەن باستاپ دۇرىس تاربيە بەرىپ، انا ءتىلىن ۇيرەتىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساناسىنا ءسىڭدىرۋىمىز كەرەك»، - دەدى كەڭەس ءتوراعاسى.
«ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» اتتى قاعيداتتار جيىنتىعىندا «جەر – اتا-بابا مۇراسى، حالىق قازىناسى» دەگەن ەلباسى ونى بولاشاق ۇرپاققا ميراس ەتۋ – ورتاق بورىشىمىز ەكەنىن باسا ايتقان بولاتىن. وسى ورايدا جازۋشى، ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى الىبەك اسقار تاۋەلسىزدىك تۇعىرىنا قونعان 30 جىلدا كوپتەگەن وڭ رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرعان ەلىمىزدىڭ باستى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە شەكارانى تولىقتاي زاڭداستىرىپ، بەكىتۋىمىز ەكەنىن ايتتى.
«ەسىن جيىپ، ەتەگىن قىمتاعان ەلدىڭ ەڭ ءبىرىنشى قولعا الاتىن باستى ماسەلەسى – شەكارا شەبىن بەكەمدەۋ بولاتىنى انىق. بۇل تۇرعىدا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى جىلدارىنان-اق قيمىلداپ، قايسارلىقپەن قايرات كورسەتىپ، مەملەكەتتىك شەكارانى شەگەندەپ، حالىقارالىق كەلىسىم-شارتتاردى بەكىتىپ الدى. سوندىقتان، قازاقستاننىڭ شەكارا ماسەلەسىن شەشۋدەگى ەڭ باستى ناتيجەسى – بولاشاق ۇرپاققا بەيبىت جانە تۇراقتى شەكارانى قالدىرۋ. كورشى ەلدەرمەن قالىپتاسقان جاقسى قارىم-قاتىناستى ودان ءارى دامىتۋ جانە ىنتىماقتاستىقتى ۇلعايتۋ»، - دەدى الىبەك اسقار.
«ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرىن» تياناقتاۋ مەن تۇلعالاندىرۋ – جاڭا بۋىنعا امانات. بۇل – ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك ديحان قامزابەك ۇلىنىڭ پايىمى. ول جاڭا بۋىن دەپ 30 جىلدا تاۋەلسىز ەلدە دۇنيەگە كەلگەن 9،5 ميلليوننان استام ادامدى ايتىپ وتىر.
«بۇل ءراسىمنىڭ جارعى تارتىبىنە ساي وزىندىك قاتاڭ رەگلامەنتى بولسا دا، پارتيا دامۋىنىڭ جاڭا بەلەسى رەتىندە جاريالانعانى قوعامدى ەلەڭ ەتكىزدى دەپ سانايمىز. وسى ورايدا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى «ماڭگىلىك ەل» مۇراتىن تۇرلاۋلى ەتۋدىڭ جەتى تۇعىرىن ەسىمىزگە سالدى. ولار: تاۋەلسىزدىك، بىرلىك پەن كەلىسىم، قاسيەتتى جەر، وتباسى مەن ءسالت-داستۇر، ۇلت مادەنيەتى، ءبىلىم مەن ەڭبەك، پراگماتيزم. ەلباسى مۇنى «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» دەپ اتادى. البەتتە، بۇل تۇعىردى تياناقتاۋ مەن تۇلعالاندىرۋ – جاڭا بۋىنعا امانات. تۇپتەپ كەلگەندە، بۇل – توعىز ميلليوننىڭ ەلشىلدىگى مەن كاسىبيلىگىن انىقتايتىن كورسەتكىش بولىپ بەكيتىنى ءسوزسىز. وسى جولدا ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنىڭ الدىندا زور مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق مىندەتتەر تۇر. مۇنى كەزەڭ-كەزەڭمەن، جۇيەسىمەن ورىنداۋدا نامىستى، جاۋاپتى ازاماتتار ايانىپ قالمايدى دەپ ويلايمىز»، - دەپ تۇيىندەدى عالىم.
جيىندا ءسوز العان ق ر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى دينار نوكەتايەۆا «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» قاعيداتتار جيىنتىعىن قوعامداعى اۋىزبىرشىلىكتى نىعايتىپ، تۇراقتى دامۋ ءۇشىن اۋاداي قاجەت قۇندىلىق دەپ اتادى. ول بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ءبىلىم مەن ەڭبەك سالاسىندا قول جەتكىزگەن تابىستارىنا توقتالدى.
«تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا 1،5 مىڭنان استام جاڭا مەكتەپ سالىندى. الەم ستاندارتتارىنا ساي كەلەتىن نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى مەن 21 نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى قۇرىلدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءبىلىم مەن عىلىمدى ودان ءارى دامىتۋدىڭ بەرىك ىرگەتاسى قالاندى. «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلىپ، 1993 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. سودان بەرى وسى بىرەگەي ستيپەنديا بويىنشا كوپتەگەن قازاقستاندىق الەمنىڭ ۇزدىك وقۋ ورىندارىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك الدى. ەلباسى «تابىستىڭ كىلتى ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋ مەن تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋ» ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. جالپى العاندا ەلباسى سانامالاپ وتكەن بۇل قۇندىلىقتار ءاربىر جاستىڭ جەتىستىككە جەتۋ، قوعامعا پايدالى ادام بولىپ، ءونىم بەرۋ جولىنداعى باستى قاعيدالارىنا اينالۋى ءتيىس»، - دەدى سەناتور.
ءوز كەزەگىندە ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ءلاززات رامازانوۆا قاعيداتتار جيىنتىعىندا ايتىلعان «وتباسى مەن ءسالت-داستۇر – قوعامنىڭ التىن دىڭگەگى» بولىمىنە قاتىستى ءوز ويىن ورتاعا سالدى. قازاقستاننىڭ ەرتەڭگى كەلبەتى قانداي بولاتىنى بۇگىندە ءاربىرىمىزدىڭ وتباسىمىزدا تاربيەلەنىپ جاتقان ۇل-قىزدارىمىزعا بايلانىستى دەگەن ول، ەلىمىزدىڭ ءاربىر اۋدانىندا وتباسىن قولداۋ ورتالىعىن اشۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.
ەلباسىنىڭ «كونستيتۋسيانى قاستەرلەۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قادىرلەۋ – ءار ازاماتتىڭ پارىزى» دەگەن سوزىمەن نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى تۇرىك ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ ءتوراعاسى، «Miras» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى اسكەر پيرييەۆ تە تولىقتاي كەلىسەدى.
«ەستەرىڭىزدە بولسا، 90 جىلداردىڭ باسىندا الەمنىڭ كوپتەگەن ەتنوسارالىق، ءدىنارالىق قاقتىعىستار بولدى. سول كەزدە باتىستىڭ جانە ەۋروپانىڭ كوپتەگەن ساياساتتانۋشىلارى، جازۋشىلارى، «فيلوسوفتارى» شىنى كەرەك، قازاقستاننىڭ كەلەشەگى جارقىن دەگەن جوق. ال 1995 جىلى ەلباسىمىزدىڭ باستاماسىمەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلدى. ونىڭ ماقساتى – جالپى قازاقستاندىق ەتنوسارالىق كەلىسىم مودەلىن كورسەتۋ. راسىندا وسى مودەل جاڭاعى ايتىلعان ءتۇرلى گيپوتەزالارعا عاجاپ جاۋاپ بولدى دەپ ەسەپتەيمىن. ەلباسىمىز «قازاقپەن قازاق قازاقشا سويلەسسىن» دەپ ايتىپ ەدى. مەنىڭ ايتارىم، قازاق پەن قازاق قانا ەمەس، قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى بىر-بىرىمەن قازاقشا سويلەسۋى كەرەك جانە ءاربىر ازاماتىمىز بۇل مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ءتىلىم دەيتىن زامان كەلدى»، - دەدى ءا.پيرييەۆ.
«Aiqyn» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، «Nur Otan» پارتياسى جانىنداعى «Miras» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرمۇحامەد بايعارايەۆ «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» اياق استى جاريالانعان كونسەپسيا مەن يدەيالاردىڭ جيىنتىعى ەمەس دەگەندى العا تارتتى.
«بۇل – ەلباسى وسىعان دەيىن جاريالاعان «جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى»، «رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالالارى مەن «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىنىڭ زاڭدى لوگيكالىق جالعاسى. مۇنداعى سوڭعى التاۋى ەڭ العاشقى قاعيدا تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋعا باعىتتالعان دەپ ويلايمىن. ويتكەنى تاۋەلسىزدىك جوق جەردە، جوعارعىدا ايتىلعانداردىڭ ەشبىرى بولمايدى. ال قانداي دا ءبىر حالىق، ءوزىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ساياسي شەشىم قابىلداۋدا ستراتەگيالىق باعىت-باعدارىن بەلگىلەۋدە ەركىن بولماسا، وندا تولىققاندى مەملەكەت جايلى ءسوز قوزعاۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەدى ول.
سونداي-اق، وسى جيىندا ءسوز العان ءداستۇرلى جىرشى-تەرمەشى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ايگۇل ەلشىبايەۆا ەلباسىنىڭ ساياساتىنداعى قازاق رۋحانياتىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان بارلىق ىسكە ۇلتىن سۇيەتىن ءاربىر ازامات ءوز ۇلەسىن قوسۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.
ەلباسى جاريا ەتكەن قاعيداتتارعا ءۇن قوسقان كاسىپكەر تالعات دۇيسەكەيەۆ پراگماتيزم پرينسيپتەرى بويىنشا ەلىمىزدەگى ءاربىر ادام ءوزىنىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن شاما-شارقىن مۇقيات ەسكەرۋى ءتيىس دەگەندى العا تارتتى. ال تريەۆەل-بلوگەر، ازاماتتىق جۋرناليست «Miras» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى ياكوۆ فەدوروۆ ەلىمىزدەگى ەتنوسارالىق بىرلىك پەن كەلىسىمنىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالا كەلە، قازاق مادەنيەتى، قازاق ءتىلى بىرىكتىرۋ قۇرالى بولۋ ءتيىس دەپ قاداپ ايتتى.
سونىمەن قاتار، وسى جيىندا الماتى قالاسى «Miras» ايماقتىق قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى قاراگوز سۇلەيمەنوۆا، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى «Miras» ايماقتىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ءبىرجان جالعاسبايەۆ، شىعىس قازاقستان وبلىسى «Miras» ايماقتىق كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ايگۇل بايجانوۆا ءسوز الىپ، «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» قاعيداتتار جيىنتىعىنا قاتىستى ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
