"قازاقستاندا 2022 جىلدان باستاپ بوي كوتەرىپ، سودان بەرى ۇدەۋمەن كەلە جاتقان ينفلياسيا 2025 جىلى اپتىعىن باسادى. سونداي-اق كەلەسى جىلى تەڭگە قاتتى قۇنسىزدانبايدى". اناليتيكالىق كرەديتتىك رەيتينگ اگەنتتىگى (اكرا) ساراپشىلارى ەلىمىزدىڭ 2025-2027 جىلدارىنا ارنالعان ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىنە جاساعان تالداۋىندا وسىنداي قورىتىندى جاسايدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
رەسەيلىك رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ بولجامىنشا، قازاقستان بويىنشا 2025-2027 جىلدارعا ارنالعان ماكروەكونوميكالىق بولجامعا سايكەس، اتالعان كەزەڭدە ءجىو-نىڭ ناقتى ءوسىمى شامامەن 3،8-4،2%-دى قۇرايدى.
"بيىل ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ تراەكتورياسى ءوزىنىڭ الەۋەتتى دەڭگەيىنەن ءسال تومەن تۇراقتادى (شامامەن 3،8%). 2025-2027 جىلدارى ونىڭ ءوسىمىنىڭ درايۆەرى ونەركاسىپ، قۇرىلىس جانە قىزمەت كورسەتۋ سالالارى بولادى، ال 2026 جىلدان كەيىن ءوندىرۋشى سالالار ىنتالاندىرۋدان گورى تەجەۋشى فاكتور رەتىندە سيپاتتالۋى مۇمكىن. ەل پرەزيدەنتى بەلگىلەگەندەي، ءجىو-نىڭ جىل سايىنعى ناقتى ءوسىمىنىڭ 6% -ى نەعۇرلىم ەلەۋلى ينۆەستيسيالاردى جانە نەگىزگى ەكسپورتتالاتىن شيكىزاتتار ءوندىرىسىنىڭ جوعارى كولەمىن تالاپ ەتەدى. الايدا، بۇل ەكونوميكانىڭ قىزىپ كەتۋىنە اكەلىپ سوقتىرۋى مۇمكىن، بۇل تۇتىنۋشىلىق ينفلياسيانىڭ جاڭا وسىمىنە ءقاۋىپ توندىرەدى"، – دەيدى ساراپشىلار.
باعا جانە ينفلياسيا
اكرا اعىمداعى جىلى اقشا-نەسيە ساياساتى سالىستىرمالى تۇردە قاتاڭ جۇرگىزىلەدى دەپ بولجايدى. ال تاۋارلار مەن قىزمەتتەر باعاسىنىڭ ءوسىمى بىرتىندەپ باياۋلاۋى مۇمكىن، بۇل وتكەن جىلدارداعى ينفلياسيالىق كۇيزەلىستەردىڭ سالدارىن ەڭسەرۋدىڭ ۇزاق كەزەڭى دەپ ەسەپتەگەن ءجون، سوندىقتان اتالعان قۇبىلىس 2025 جىلى دا بايقالادى.
"كومپانيالار ءۇشىن نەگىزگى اقشا كوزدەرى تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار مەن وزىندىك مەنشىكتى كاپيتال بولىپ قالا بەرەدى. ءبىرىنشىسى سىرتقى قارجىلاندىرۋمەن بايلانىستى سەكتورلار ءۇشىن (نەگىزىنەن ول ءوندىرۋ)، ەكىنشىسى، ياعني نەگىزىنەن ىشكى قارجى كوزدەرىن پايدالاناتىن سالالار ءۇشىن وزەكتى بولادى"، دەلىنگەن شولۋدا.
سونىمەن قاتار، سىرتقى ساۋدا ءوندىرۋشى سەكتورلارداعى قيىندىقتارعا بايلانىستى قىسىمعا ۇشىرايدى، - دەيدى ساراپشىلار. ولاردىڭ پىكىرىنشە، 2024 جىلى تولەم بالانسىنىڭ اعىمداعى شوتىنا شيكىزات سالالارىنداعى احۋال تەجەۋشى سيپاتتا اسەر ەتەدى. دەگەنمەن ساراپشىلار كەلەسى جىلدان باستاپ ءوندىرىس كولەمىنىڭ ارتۋى تاۋار ەكسپورتى پوزيسياسىن ءىشىنارا قالپىنا كەلتىرەدى دەپ بولجايدى.
"بولجامعا ساي، تاۋار يمپورتى دا ءىشىنارا قالپىنا كەلەدى، ءبىراق تۇتىنىس پەن ينۆەستيسيالىق سۇرانىستىڭ ورتاشا جيىنتىق ءوسىمى، سونداي-اق سالىستىرمالى تۇردە تەڭگەنىڭ نىعايۋى بۇل قۇبىلىستىڭ اقىرىنداپ جۇرەتىنىن بايقاتادى. تازا ەكسپورت ورتاشا وڭ ماندەر ايماعىندا قالىپتاسادى، سونىڭ ىشىندە قىتايمەن اراداعى ساۋدا بايلانىسىنىڭ ارتۋى اياسىندا"، – دەپ تولىقتىرادى اكرا.
حالىقارالىق قىزمەتتەرگە كەلەتىن بولساق، بۇل رەتتە ساراپشىلار قازاقستاننىڭ ۇستانىمدارى الدەقايدا تەپە-تەڭدىكتە جۇرەتىنىن ايتادى. ولار 2001 جىلدان 2010 جىلعا دەيىنگى وسى سەگمەنتتەگى ورتاشا تەرىس سالدونى مىسالعا الادى: ءجىو-نىڭ (–) 6،7%، ال 2011 جىلدان 2020 جىلعا دەيىن ءجىو-نىڭ (-) 2،8% قۇرادى جانە 2024 جىلى ول (-) 1% دەڭگەيىنە جەتۋى مۇمكىن.
اقشا ساياساتى
ساراپشىلار بۇل ءۇردىس 2025-2027 جىلدارى دا جالعاسىن تابادى دەپ كۇتەدى، وعان كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر كولەمىنىڭ ۇلعايۋى، اسىرەسە كولىك سەكتورىندا جانە تۋريزمدە، سونداي-اق يمپورت ءوسىمى دە ىقپال ەتەتىن بولادى.
"ەلدىڭ سىرتقى شوتتارى ءۇشىن ماڭىزدى فاكتور، ادەتتەگىدەي رەزيدەنت ەمەستەرگە تازا ماندەگى باستاپقى تابىستارى بويىنشا تولەنەتىن تولەمدەر بولادى: 2022 جىلدان 2023 جىلعا دەيىن ولار جىل سايىن 51،5 ملرد دوللار نەمەسە ءجىو-نىڭ 10-11% قۇرادى نەمەسە 2022-2023 جىلدارعا ارنالعان 55 ملرد دوللار جيىنتىق تازا ساۋدا بالانسىن تولىعىمەن دەرلىك جاپتى. بۇل قازاقستان ەكونوميكاسى بۇرىن سىرتقى اكتيۆتەرگە تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيسيالار ارقىلى قول جەتكىزگەن قاراجاتتى تولىق كولەمدە قارجىلاندىرۋعا جۇمساپ وتىرماعانىن كورسەتەدى. بۇل ءۇردىس 2024 جىلى تولەم بالانسىنىڭ اعىمداعى شوتىندا تەرىس سالدونىڭ نەگە بۇلاي قالىپتاسقانىن تۇسىندىرە الادى. سونداي-اق بۇل جايت 2025-2027 جىلدارى دا وزەكتىلىگىن جوعالتپايدى. ءارى ەسەپتىك كەزەڭنىڭ سوڭىنا قاراي ول 2023 جىلى ءجىو-نىڭ (-) 3،3%- نان (–) 1،5%-عا دەيىن ازايادى"، - دەپ اتاپ ءوتتى رەيتينگتىك اگەنتتىكتەگىلەر.
وسىعان بايلانىستى اكرا بولجامدى كەزەڭدە ۇلتتىق ۆاليۋتاعا قىسىم جاسايتىن ەلەۋلى العىشارتتاردى بايقامايدى. بۇل رەتتە ۆاليۋتا باعامىن تۇزەتۋگە بايلانىستى تەڭگەنىڭ شامالى ارزانداۋ ىقتيمالدىعىنا عانا جول بەرىلەدى. وندا دا بۇل ينفلياسيانىڭ جوعارى دەڭگەيىنىڭ ۇزاعىراق ساقتالۋى مەن تەڭگەدەگى پايىزدىق سىياقى مولشەرلەمەسىنىڭ تومەندەۋىمەن بايلانىستى.
سونداي-اق، ساراپشىلار ءقازىر ينفلياسيالىق ديناميكاعا ەڭ ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ وتىرعان كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر باعالارى ەكەنىن ناقتىلايدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل - جىلدىق ماندە ەكى تاڭبالى سيفردى كورسەتەتىن جالعىز سەگمەنت.
"2025 جىل ءوز سيكلىندەگى ينفلياسيانىڭ بوي كوتەرۋىنىڭ سوڭعى جىلى بولۋى مۇمكىن (2022 جىلدىڭ باسىنان باستاپ). اكرا 2026 جانە 2027 جىلدارى رەتتەۋشى ورگان ءوز ماقساتىنا جاقىندايدى دەپ سانايدى، ارينە ەگەر جاڭا داعدارىستار الدىنى وراپ كەتپەسە، ياعني سىرتتان "يمپورتتالعان" نەمەسە باسقا دا فيسكالدىق كەڭەيتۋلەرگە بايلانىستى"، – دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشىلار.
سونىمەن قاتار، ۇلتتىق بانكتىڭ اقشا-كرەديت ساياساتى 2025 جىلدىڭ ورتاسىنا دەيىن قاتاڭ كۇيدە بولادى، دەپ كۇتەدى اگەنتتىكتەگىلەر. ولاردىڭ پىكىرىنشە، اعىمداعى جىلدىڭ قاراشا ايىندا رەتتەۋشى ۆەدومستۆو بازالىق سىياقى مولشەرلەمەسىن شامالى تومەندەتۋى مۇمكىن، مۇمكىن 0،25-0،5 پ.پ. بويىنشا. ودان كەيىنگى جاعدايدا ساراپشىلار بەيتاراپ مونەتارلىق ساياسات ورنايتىنىن بولجايدى.
بولجامدى قاۋىپتەر
اكرا مەملەكەتتىك بيۋدجەت تاپشىلىعى 2026-2027 جىلدارى تۇراقتالادى دەپ بولجايدى. ال اعىمداعى جىلى ونىڭ كولەمى شامامەن 3،9-4 ترلن تەڭگە نەمەسە ءجىو-نىڭ شامامەن 2،9-3% دەڭگەيىن قامتيدى دەپ كۇتىلەدى.
سونىمەن قاتار، ساراپشىلار وزدەرىنىڭ وسى بولجامدى سەنارييدىڭ ورىن الۋىنا كەدەرگى بولۋى ىقتيمال ءتورت نەگىزگى تاۋەكەلدى اتاپ كورسەتتى. ولاردىڭ قاتارىندا شيكىزات ءوندىرىسىنىڭ كەڭەيۋى جانە ەكسپورتتىق-ساۋدا جولدارىنىڭ كۇردەلەنۋىمەن بايلانىستى جاعدايدىڭ قيىنداۋى، ورتا جانە ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا شوعىرلاندىرۋعا باعىتتالعان بيۋدجەتتىڭ وڭدى-سولدى شاشىلۋى، سونداي-اق كەيبىر سالالاردىڭ قوسارلاس سانكسيالارعا ۇشىراۋ ىقتيمالدىعى جانە ءرۋبلدىڭ السىرەۋىنەن تۋىنداۋى مۇمكىن قيىندىقتار.
