– باقىت ديحانباي ۇلى، كەشە عانا ەسكى جىلدى شىعارىپ سالىپ، 2024 جىلدى قارسى الدىق. ادەتتە، جىل باستالعاندا وتكەن جولىمىزعا قايىرىلىپ ءبىر قاراپ، ەل الدىندا ەسەپ بەرىپ، سودان كەيىن جاڭا باستامالار تۋرالى ويلانا باستايمىز عوي. ولاي بولسا، اڭگىمەنى ءوزىڭىز باسقاراتىن ينستيتۋتتىڭ تاريحىنا قىسقاشا شولۋ جاساۋدان باستاساڭىز؟
– وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر ۋنيۆەرسيتەتىمىز تۇڭعىش جوعارى وقۋ ورنى رەتىندە 1928 جىلى قۇرىلعان. سول كەزدە جاڭا اشىلعان جوعارى وقۋ ورنىنىڭ قۇرامىنداعى جالعىز فاكۋلتەتتەگى ءۇش ءبولىمنىڭ ءبىرى رەتىندە فيزيكا-ماتەماتيكا ءبولىمى قۇرىلعان-دى. وسى ءبولىمنىڭ نەگىزىندە فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتى، ال بۇگىنگى كۇنى ماتەماتيكا، فيزيكا جانە ينفورماتيكا ينستيتۋتى قالىپتاستى.
العاش اشىلعان فاكۋلتەتىمىزدىڭ دەكانى، قازاقتىڭ ءبىرتۋار ازاماتى، الاشوردا كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ بولعانىن زور ماقتانىشپەن ايتا الامىن.
95 جىلدىق تاريحى بار ءبىزدىڭ تۇلەكتەردەن كوپتەگەن ۇلاعاتتى ۇستازدار، عالىمدار شىقتى. سولاردىڭ بىرەگەيى رەتىندە فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور و.ا.جاۋتىكوۆتىڭ ەسىمىن ەرەكشە اتاۋعا بولادى. اپتال ازامات فاكۋلتەتتە كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، دەكان، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىم جونىندەگى پرورەكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى.
ەرەكشە تۇلەكتەرىمىزدىڭ قاتارىندا ب.س.جاڭبىربايەۆ پەن ق.قالييەۆالارعا توقتالعىم كەلەدى. سول جىلدارى پروفەسسور ب.جاڭبىربايەۆ ەلىمىزدە ىقتيمالدىقتار تەورياسى سالاسىنان عىلىمي اتاق قورعاعان جالعىز مامان بولدى. بۇدان باسقا فاكۋلتەت دەكانى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقاردى.
ال ونىڭ جۇبايى اعا وقىتۋشى ق.قالييەۆا فيزيكا ءپانى بويىنشا وقۋلىقتاردىڭ اۆتورى ەدى. پروفەسسور ب.جاڭبىربايەۆ ءار ءدارىستىڭ الدىندا اۋديتوريانىڭ قابىرعاسىنا الاقانىن قويىپ، «قارت ءقازپي-دى ايالاڭدار» دەپ، سونان سوڭ ءدارىسىن ءباستاۋشى ەدى.
بەگالى ءسادۋاقاس ۇلى قازپي-دە وقىپ جۇرگەن كەزىمىزدە توبىمىزداعى جالعىز قىز قالىش اپايلارىڭا مەن تاڭداپ ۇيلەنگەنمىن دەسە، اپايىمىز، سونشا ۇلدىڭ ىشىنەن ءوزىنىڭ تاڭداعانىن ازىلدەپ ايتىپ وتىراتىن.
ينستيتۋتىمىزدا كەڭەستەر وداعىنىڭ الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىن بىتىرگەن دوسەنت س.بوقايەۆ، قازكسر عا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، پروفەسسور ب.ورازبايەۆ، پروفەسسورلار ش.ەركەعۇلوۆ، ق.باقتىبايەۆ، س.ەرماتوۆ، م.قۇدايقۇلوۆ، ب.ق.ناقىسبەكوۆ، ب.بايمۇحانوۆ، ق.مۇقاشيەۆ، ە.ب.شالبايەۆ، ج.توقىبەتوۆ، و.ساتىبالدييەۆ، اكادەميك ع.ۋالييەۆجانە ت.ب. كوپتەگەن ۇلاعاتتى عالىم-ۇستازداردىڭ قىزمەت اتقارعانىن ەرەكشە جىلى سەزىممەن ەسكە الامىز.
– مفيي-دا ستۋدەنتتەرگە زاماناۋي ءبىلىم بەرۋمەن بىرگە جان-جاقتى تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر؟
– ستۋدەنتتەردى جان-جاقتى تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتۋدە ءبىرشاما جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. سونىڭ ءبىرقاتارىنا توقتالىپ وتەيىن.
ەڭ الدىمەن، ستۋدەنتتەرگە ءوز ماماندىعى بويىنشا جانە ودان تىس ءارتۇرلى ماشىقتانۋ كۋرستارى بار. بۇل – كۋرستار ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ ءارتۇرلى داعدىلار مەن قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋعا كومەكتەسەدى (شاحمات، روبوتوتەحنيكا، باعدارلامالاۋ).
ەكىنشىدەن، ستۋدەنتتەرگە ءارتۇرلى سالالارداعى ءبىلىمىن بىرىكتىرۋگە ىقپال ەتەتىن Minor باعدارلامالار قاراستىرىلعان، ياعني، پەداگوگيكالىق ەمەس ماماندىق ستۋدەنتتەرى ءوز تاڭداۋى بويىنشا پەداگوگيكالىق ماماندىقتىڭ پاندەرىن وقۋ مۇمكىندىگىنە يە. سەبەبى بۇل ستۋدەنتتەر كەلەشەكتە ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇمىس ىستەۋگە قىزىعۋشىلىق تانىتادى.
ۇشىنشىدەن، ستۋدەنتتەردىڭ شىعارماشىلىقتارىن شىڭداپ، دامىتۋعا ىقپال ەتەتىن ءارتۇرلى مادەني ءىس-شارالار (مىسالى، «ەكى جۇلدىز»، «كۆن» سياقتى) ۇيىمداستىرىپ تۇرامىز.
تورتىنشىدەن، ستۋدەنتتەر العان بىلىمدەرىن پراكتيكادا قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كاسىبي پاندەر بويىنشا جوبالىق جۇمىستارعا، وليمپياداعا، عىلىم دەكاداسىنا قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە يە.
بەسىنشىدەن، سيفرلىق ساۋاتتىلىقتارىن دامىتۋدا ستۋدەنتتەرگە زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن شىڭداۋ باعىتىندا سيفرلىق ءبىلىم بەرۋگە ارنالعان پاندەردى وقيدى، ياعني، جاساندى ينتتەلەكت تەحنولوگيالارى، ءبىلىم بەرۋدەگى روبوتوتەحنيكا جانە مەحاترونيكا، ءبىلىم بەرۋدى سيفرلىق تەحنولوگيالار، GameDav نەگىزدەرىن ۇيرەتەمىز.
التىنشىدان، ستۋدەنتتەردىڭ ءوزىن-وزى تاربيەلەۋگە، ءوزىن-وزى زەرتتەۋگە جانە ءبىلىمدى ۇنەمى جاڭارتۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋعا باعىتتالعان جەكە وزىندىك جۇمىستار قاراسىرىلعان.
سودان سوڭ، ستۋدەنتتەر جەكە تۇلعا جانە كاسىبي مامان رەتىندە دامۋىنا كومەكتەسەتىن پەداگوگيكالىق جانە وندىرىستىك پراكتيكالارىن ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىندا، ءوندىرىس ورىندارىندا وتەدى.
– ءقازىر شىعارماشىلىقپەن، عىلىممەن اينالىسامىن دەگەن جاستارعا ۋنيۆەرسيتەتتە بارلىق جاعداي جاسالعان. ءسىز باسقاراتىن ينستيتۋتتا بۇل ماسەلە قالاي جولعا قويىلعان؟ قانداي عىلىمي جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر؟ ينستيتۋتتىڭ عىلىمي الەۋەتى مەن جوبالاردىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ وتسەڭىز.
– ءبىزدىڭ ينستيتۋتىمىزدا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاسالعان. اتاپ ايتقاندا، ماتەماتيكا، فيزيكا جانە ينفورماتيكا عىلىمي باعىتتارى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ زەرتحانالارى قاراستىرىلعان. ولار «پەداگوگيكالىق ءبىلىمدى دامىتۋ ورتالىعى»، «ءبىلىمدى اقپاراتتاندىرۋ جانە ءبىلىم تەحنولوگيالارى ماسەلەلەرى عىلىمي زەرتحاناسى» مەن «فيزيكانى وقىتۋ تەحنولوگيالارى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەر لابوراتورياسى». ستۋدەنتتەردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن شىڭداۋعا 10 كومپيۋتەر سىنىپتارى، 8 فيزيكالىق وقۋ جانە روبوتوتەحنيكا، مەحاترونيكا زەرتحانالارى قىزمەت كورسەتەدى.
ينستيتۋتىمىزدىڭ پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى جانە ءبىلىم الۋشىلار وزدەرىنىڭ باعىتتارى بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن وسى زەرتحانالاردا ۇيىمداستىرىپ، جۇرگىزەدى. بۇگىنگى تاڭدا ينستيتۋتىمىزدا مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىراتىن 10 عىلىمي جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
ونىڭ جالپى كولەمى 550 ملن تەڭگەدەن اسادى. بۇل باعىتتاعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ينستيتۋتتىڭ عىلىمي الەۋەتى جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك، ياعني جالپى وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ 60 پايىزدان استامى عىلىمي دارەجەلى اتاقتارعا يە.
اتاپ ايتقاندا، ق ر ۇعا اكادەميگى ا.ءابىلقاسىموۆا، ق ر ۇعا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى ۆ.ن.كوسوۆ، پروفەسسور ا.س.بەردىشيەۆ، پروفەسسور ب.احمەتوۆ، PhD دوكتورلار ءا.قىرىقبايەۆا، ە.وسپانبەكوۆ، م.ريەۆشەنوۆا، ج.بايشەميروۆ، ا.رىسقان وسى اتالعان عىلىمي جوبالارعا جەتەكشىلىك جاسايدى. ماقتانىش سەزىممەن اتاپ وتەتىن جاعداي، بيىلعى وقۋ جىلىندا PhD ءا.قىرىقبايەۆانىڭ عىلىمي جوباسىنىڭ ناتيجەسى كوممەرسياليزاسيا جاسالىنۋدا، ياعني ونىڭ ناتيجەلەرى وندىرىستە كەڭىنەن قولدانۋ ءۇشىن قوسىمشا قارجىلاندىرۋعا يە بولدى. بۇل ۋنيۆەرسيتەت تاريحىنداعى العاشقى جاعداي بولىپ وتىر.
– اباي ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستاننىڭ وڭىرلىك جوو-مەن ەكىجاقتى كەلىسىمدەر نەگىزىندە اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى جۇمىس جاساپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل ماسەلە ءسىز باسقاراتىن ينستيتۋتتا قالاي جولعا قويىلعان؟ ءبىلىم الۋشىلاردىڭ سىرتقى اكادەميالىق ۇتقىرلىعىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى تۋرالى دا تىلگە تيەك ەتە كەتسەڭىز؟
– ءيا، بۇل اكادەميالىق ۇتقىرلىق نەگىزىندە ءبىلىم الۋشىلاردى الماسۋ ارقىلى ءوز ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىمىزدىڭ كەمشىل تۇستارىن شىڭداي وتىرىپ، ءوز جەتىستىكتەرىمىزدى شاكىرتتەرىمىز ارقىلى باسقا جوو-دا كورسەتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولامىز. وسى وقۋ جىلىندا ءبىز اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى بويىنشا ادام ميسكيەۆيچ ۋنيۆەرسيتەتىنە، (پولشا) 26.02.2024 – 06.07.2024 ج. ارالىعىندا، 5 ستۋدەنتتى 1 سەمەسترلىك وقۋعا جىبەرەمىز.
ال بىزگە رەسەيدىڭ پەتروزاۆودسك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن ماگيسترانتتار وسى سەمەستردە اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى بويىنشا وقۋعا قابىلداندى. سونىمەن قاتار ىشكى اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى بويىنشا ەسەنوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنەن، جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىنەن جانە ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىنەن 12 ستۋدەنت اعىمداعى سەمەسترگە اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى بويىنشا وقۋعا قابىلداندى.
سونداي-اق، ءبىزدىڭ ماگيستراتۋرا باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم الۋشىلارىمىز ستامبۇل، قازان ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە تاعلىمدامادان ءوتىپ كەلدى.
– ستۋدەنت – وقۋ ورداسىنىڭ ايناسى عانا ەمەس ءارى ماقتانىشى. ولاي بولسا، كاسىبي سالادا بولسىن، عىلىمدا، سپورتتا، ونەر-بىلىمدە بولسىن، ستۋدەنتتەرىڭىزدىڭ قانداي جەتىستىكتەرىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولار ەدىڭىز؟
– جاستار – ەل بولاشاعى، اتا-انالارى مەن وتانىمىزدىڭ ءۇمىتى. ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەر بىلىمگە قۇشتار، جان-جاقتى دامىعان، بەلسەندى جانە شىعارماشىل جاستار. ستۋدەنتتەرىمىز عىلىمدا دا، سپورتتا دا، ونەر-بىلىم جاعىنان دا جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتۋدە. زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي، «قاشاندا حالىق پەن حالىقتى، ادام مەن ادامدى تەڭەستىرەتىن نارسە – ءبىلىم عانا. دامىعان زاماننىڭ ەڭ مىقتى قارۋى – ءبىلىم». وسى ورايدا ينستيتۋتىمىزدىڭ 4ء-شى كۋرس ستۋدەنتتەرى لەيلا زايروۆا، ديانا نۇرمۋحامەدوۆا مەن مەرەيلىم تولەباي وقۋدا كورسەتكەن جوعارى ءبىلىم كورسەتكىشتەرى ناتيجەسىندە پرەزيدەنتتىك شاكىرتاقى يەگەرلەرى بولىپ تابىلادى. رەسپۋبليكالىق «ەلباسى مەدالى» جوباسىنىڭ اياسىندا «فيزيكا-ينفورماتيكا» ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى اقنيەت نالحان كۇمىس مەدالمەن، ال «ماتەماتيكا» ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتتەرى اقەركە تاناباي مەن ارۋجان نەسىپقازى جانە نۇراسىل ورنىقباي قولا مەدالدارىمەن ماراپاتتالعان.
سپورت سالاسىندا دا ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرىنە توقتالىپ وتسەم. «ماتەماتيكا» ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى شاراپات بەيسەنوۆا ۆولەيبولدان وتكەن ينستيتۋتىشىلىك بايقاۋدا ۇزدىك ويىنشى ماراپاتىمەن، ۋنيۆەرسيتەتارالىق بايقاۋدا جۇلدەلى II ورىنمەن ماراپاتتالدى.
«ماتەماتيكا» ماماندىعىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى نيزامدۋن حەزيزوۆ 2023 جىلى ەرەجەسىز جەكپە-جەكتەن قازاقستانىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، الماتى قالاسىنىڭ چەمپيونى. پونكراتيوننان الماتى قالاسىنىڭ چەمپيونى، مما-دەن الماتى قالاسى بويىنشا كۇمىس جۇلدە يەگەرى اتاندى.
«فيزيكا» ماماندىعىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى الۋا كاريمبەكوۆا بىلتىر وتكەن 12ء-شى جازعى ۋنيۆەرسيادادا 100 مەتر كەدەرگىمەن جۇگىرۋدەن جۇلدەلى 3ء-شى ورىندى يەلەندى.
«فيزيكا» ماماندىعىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى يرادام ناريمانوۆا «VIII حالىقارالىق كىتاپ باسىلىمى»، «ۇزدىك جاس ستۋدەنتتەر – 2023» عىلىمي جانە وقۋ ورىندارى اراسىندا بىرلەستىك تۇرىندەگى زاڭدى تۇلعالار بىرلەستىگى ۇيىمداستىرعان جوبا اياسىندا II دارەجەلى ديپلوممەن ماراپاتتالعان.
«ماتەماتيكا-فيزيكا» ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى نۇرداۋلەت ەلۋباي رەسپۋبليكالىق عىلىمي جوباسىندا جانە ءو.جولداسبەكوۆ اتىنداعى حالىقارالىق عىلىمي زەرتتەۋ جوبالارىندا 3ء-شى ورىن، ال رەسپۋبليكالىق زەرتتەۋ جوبالار كونكۋرسىندا 1ء-شى ورىن يەگەرى اتاندى. 2023 جىلى 12 قىركۇيەكتە الماتىدا سۇلۋلىق بايقاۋىنىڭ سوڭعى مەجەسى وتكەن بولاتىن. بايقاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ينستيتۋتىمىزدىڭ «فيزيكا» ماماندىعىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى ناتاليا پەتري «ميسس الماتى-2023» اتاعىن يەلەندى. مىنە، بۇل جاستاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ءارى ماقتانىشتارىمىز.
– جۇمىستارىڭىزعا تابىس تىلەيمىز. اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
سۇحباتتاسقان اينۇر جۇماحان
