كارتانىڭ بۇل نۇسقاسى بۇگىن جارىق كورىپ تۇرعان جوق. “سترەتفور” ساراپشىلارى وسىدان 13 جىل بۇرىن جاريالاعان. 2008 جىلى الداعى 30-40 جىلدا الەم كارتاسىنىڭ قالاي قۇبىلارىن بولجاعان “سترەتفور” وسى ارقىلى تۇپتىڭ-تۇبىندە تۇركى وركەنيەتىنىڭ بىرىگەرىن مەڭزەگەن-تۇعىن.
تۇرىكتىڭ “TGRT Haber” تەلەارناسى ەل جادىنان ۇمىتىلا باستاعان اتىشۋلى كارتاعا قايتا ورالىپ، تۇركى وداعى تۋرالى ءالسىن-السىن ايتىلىپ جاتقان تاقىرىپقا سەرپىن بەرۋگە تىرىسقان ەكەن.
مۇنى ەستىگەن رەسەيلىك ماسس-مەديا، سونىڭ ىشىندە كرەملگە باعىنىشتى پروپاگاندا قۇرالدارى، ورتا ازيانى ۋىسىنان شىعارعىسى جوق شوۆينيستىك كوزقاراستاعى شەندى-شەكپەندىلەردىڭ قويانشىعى ۇستاپ، شۋ كوتەرىپتى.
اقپاراتتىق شابۋىلدىڭ ەڭ ءبىر سۇرقيا، لاس ادىستەرىن قولدانۋدان تايىنبايتىن، اقپاراتتىق كەڭىستىگىن قىزعىشتاي قورعايتىن كرەمل الگى كارتا رەسەيدىڭ قازاقستانمەن شەكارالار وڭىرلەرىنە لەزدە تارالىپ كەتەدى دەپ كۇتپەسە كەرەك.
كارتاعا مۇقيات ۇڭىلسەڭىز ءازىر رەسەيگە تيەسىلى نەمەسە رەسەيدىڭ ءامىرى جۇرەتىن تەرريتوريالار 2050 جىلعا قاراي تۇركيانىڭ ىقپالىنا وتەتىنىن اڭعارۋعا بولادى. قازاقستانعا كەلگەندە وكتەم سويلەپ ۇيرەنگەن رەسەيلىك ساراپشىلاردىڭ جانىن جەگىدەي جەيتىن دە وسى ءجايت.
“سترەتفور” ساراپشىلارى سان ءتۇرلى سۇزگىدەن وتكىزىپ، مۇقيات زەرتتەپ، زەردەلەگەن كارتادا گرۋزيا، ارمەنيا، ءازىربايجان، قىرىم، قازاقستان مەن تۇركىمەنستان تۇركيانىڭ ىقپالىنداعى ايماق رەتىندە بەينەلەنگەن.
تۇركياعا الدىمەن رەسەيدىڭ دۋما دەپۋتاتتارى لاپ قويىپتى.
ايتالىق دۋماداعى قورعانىس كوميتەتىنىڭ جەتەكشىسى اندرەي كراسوۆ انكارانى وسمان يمپەرياسىن قايتا تىرىلتكىسى كەلەتىن ارەكەتى ءۇشىن ايىپتاپ وتىر.
“انكارا كەلمەسكە كەتكەن يمپەريانى قايتا ءتىرىلتۋدى كوكسەيدى. ولار رەسەيگە تيەسىلى اۋماقتى قولاستىنا قوسقىسى كەلەدى دەپ ويلامايمىن. بالكىم دامەسى بار شىعار. ال ءبىراق مۇندايعا بارا قويماس. بۇعان تۇرىكتەردىڭ جۇرەگى داۋالامايدى. ءداتى جەتپەيدى. قىرىم الدەقاشان رەسەيدىڭ قاراماعىنا وتكەن. قىرىم بىزدىكى. سولتۇستىك قاپقاز؟ بىرەۋدىڭ جەرىنە سۇقتانۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل تۇرىك شەنەۋنىكتەرىنە قاراتىپ ايتقانىم. الدىمەن رەسەيدىڭ وتكەن-كەتكەن تاريحىمەن مۇقيات تانىسىپ الۋعا كەڭەس بەرەمىن. ورىس حالقىنىڭ سارقىلماس ەنەرگياسى مەن اسكەرىنىڭ كۇش-قۋاتىن سىناپ كورگىسى كەلە مە؟ ەندەشە نە تۇرىس، كەلسىن! كورسىن. ەرتەسىنە-اق وڭباي وكىنەدى…”، – دەيدى دەپۋتات كراسوۆ.
دۋما دەپۋتاتتارى تۇركيانى ايىزىن قاندىرا سىناپ، مەمارنادا كورسەتىلگەن كارتاعا قاتىستى تۇسىنىك بەرۋدى تالاپ ەتۋدە. وزدەرى اننەكسيالاپ العان قىرىمنىڭ الگى كارتادا انكارانىڭ ىقپالىنا ءوتىپ كەتكەنىن كورە الماي، كىجىنىپ وتىر.
ماسەلەن پاۆەل شپەروۆ دەيتىن دەپۋتات انكارانىڭ قىرىمعا قاتىستى امبيسياسى بارىن ايىپتايدى. تۇركيا ساياساتكەرلەرى قىرىم تۇبەگىن رەسەيدەن تارتىپ الۋ تۋرالى تالقىلاۋلاردى ۇزبەي وتكىزەتىنىن، ءتىپتى وسىعان قاتىستى ارنايى وپەراسيا ازىرلەپ جاتقانىن ايتىپ، دابىل قاعىپتى.
ونىڭ ويىنشا ەردوعاننىڭ ەسىل-دەرتى قىرىم. وسىدان ءۇش عاسىر بۇرىن وزدەرى بيلەپ-توستەگەن ايماقتى تۇركيا قۇرامىنا قالاي قايتارارىن بىلمەي، ابدىراپ ءجۇر.
“ولار ءبىزدىڭ تەرريتورياعا اۋىز سالۋى عاجاپ ەمەس. مىنا جاعدايدا ءبارى مۇمكىن. ايتسە دە الگىندەي ارەكەتكە بارا قويماس دەپ ويلايمىن. دەسە دە بارىنە دايىن بولۋىمىز كەرەك. تۇرىك ساياساتكەرلەرىنىڭ اۋزىنان شىققان ءار ءسوزدى اڭدىپ، قارىمتا قايتارۋ قاجەت. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى تۇرىكتىڭ مەمارناسىنان كورسەتىلگەن كارتاعا قاتىستى نوتا جولداسىن”، – دەيدى دەپۋتات شپەروۆ.
رەسەي دەپۋتاتتارى تاۋلى قاراباق سوعىسىندا ءازىربايجانعا بولىسقان تۇركياعا سەرگەك قاراۋعا ۇندەۋدە. الگىندەي مالىمدەمەنى جىلى جابا سالماي، كارتانىڭ سوڭىنا ءتۇسۋ كەرەك دەيدى.
تاۋلى قاراباقتاعى كونفيكتىنى رەتتەۋگە بەلسەندى اتسالىسقان انكارانىڭ ازىرگى ارەكەتى كرەملدىڭ مازاسىن قاشىرىپ وتىرعانىن وسىدان-اق اڭعارۋعا بولادى.
“تاۋلى قاراباقتان كەيىن تۇركيانىڭ ارانى اشىلا ءتۇستى. وزىنە دەگەن سەنىمى ارتىپ، ايماقتاعى وزگە دە ەلدەرگە كوز تىگە باستادى. انكارا ءازىر قاي باعىتقا قاراي بەت الارىن ايقىنداۋ ۇستىندە…”، – دەيدى دۋماداعى جۇرت.
بىلتىر كييەۆتە ۆلاديمير زەلەنسكييمەن كەزدەسكەن ەردوعان تۇركيا قىرىمدى رەسەيدىگى دەپ ەسەپتەمەيتىنىن، ماسكەۋدىڭ ارەكەتىن اننەكسيا دەپ باعالايتىنىن مالىمدەگەن. تۇركيانىڭ رەسەيدە قامالىپ وتىرعان ۋكراين ازاماتتارىن، ونىڭ ىشىندە قىرىم تاتارلارىن بوساتۋعا كومەكتەسەتىنىن جەتكىزگەن.
رەسەي 2014 جىلى قىرىمدى باسىپ العان. حالىقارالىق قاۋىمداستىق تۇبەك ۋكراينانىڭ اۋماعى دەپ ەسەپتەيدى. بۇدان بولەك ماسكەۋ ۋكراينا شىعىسىنداعى قارۋلى قاقتىعىستا سەپاراتيستەرگە قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. 2014 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنان بەرى قاقتىعىستان 13 مىڭنان استام ادام قازا تاپقان.
…
بۇدان بۇرىن Dalanews.kz ۇكىمەتباسى اسقار ءمامين مەن تۇركى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى باعدات امىرەيەۆتىڭ كەزدەسۋىندە تۇرىك باسىلىمدارىنىڭ نازارى اۋعان ەرەكشە جايت تۋرالى جازعان.
“ءمامين تۇركى كەڭەسىنىڭ تۋىن وسى كەزدەسۋگە الىپ كىرۋگە پارمەن بەردى. تۇركى كەڭەسىنىڭ تۋى العاش رەت پرەمەردىڭ تۇسىندا قازاقستاننىڭ بايراعىمەن قاتار تۇردى. جۇرەك تولقىتقان وسى ءسات كەيبىرەۋدىڭ نازارىنان قالىس قالعانمەن ءبىزدىڭ جادىمىزدان وشە قويعان جوق.
بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە تۇتاس تۇركى وركەنيەتىنە (باسقالارعا دا) بەرىلگەن بەلگى. ۇندەۋ. اسا ماڭىزدى ءمانى بار ساياسي سيمۆول” – دەيدى Türkiye گازەتى.
تۋدىڭ تۇتاستاي العانداعى قۇرىلىمى، بىلايشا ايتقاندا ديزاينى تۇركى الەمىن ءبىر جۇدىرىققا جۇمىلۋعا ۇندەپ تۇر.
تۇركى كەڭەسىنىڭ بايراعى ءازىربايجان جالاۋىنداعى جۇلدىزداردان، تۇركيا جالاۋىنداعى جارتى ايدان، قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ جالاۋىنداعى شارتاراپقا شاپاعىن شاشقان كۇننەن قۇرالعان. تۋدىڭ ءتۇسى ءبىزدىڭ كوك بايراعىمىز سەكىلدى اسپان تۇستەس.
تۋدى ەڭ العاش رەت وسىدان توعىز جىل بۇرىن تۇركى كەڭەسى قۇرىلعان شاقتا تۇڭعىش پرەزيدەنت نازاربايەۆ پەن سول تۇستاعى تۇركيا باسشىسى ابدۇللا گۇل تۇعىرعا قوندىرىپ، جالاۋىن جەلبىرەتكەن.
بۇعان قاتىستى تۇركيا ساراپشىلارى پىكىر بىلدىرگەن بولاتىن.
ۇلىداعى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى، پروفەسسور فەرحات پيرينچي وسى راسىمدەگى پرەمەر اسقار ءماميننىڭ پوزيسياسىنا توقتالعان.
ونىڭ ويىنشا تۇركى كەڭەسىنىڭ تۋىن قازاقستان بايراعىمەن قاتار قويۋعا پارمەن بەرگەن پرەمەردىڭ ءوزى.
“ماسەلەن ەۋرووداق وسى ۇيىمنىڭ قولاستىنا بىرىككەن ەلدەردىڭ توبەسىنەن قارايتىن ورگان. سوندىقتان وداقتىڭ جالاۋى وسى ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ تۋىمەن قاتار تۇرۋى حاتتاماعا ساي.
ال تۇركى كەڭەسىنىڭ مۇنداي قۇزىرەتى جوق. ول حالىقارالىق ۇيىمعا جاتپايدى. حاتتاما قاعيداسى بويىنشا پرەمەر-مينيستر تۇركى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسىن ۇيىمنىڭ تۋىمەن بىرگە قابىلداۋى مىندەتتى ەمەس.
ءمامين مۇنى بىلمەدى ەمەس، ءبىلدى. وسى راسىمگە تۇركى كەڭەسىنىڭ تۋىن الىپ كىرۋگە يشارات ەتكەن پرەمەر-مينيستر وسى ارقىلى ۇيىمعا سىي-قۇرمەت قۇرسەتتى، ءارى اعايىنداس ەلدەرگە بەلگى بەلدى.
قازاقستاننىڭ تۇركى كەڭەسىنە ايرىقشا كوڭىل بولەتىنىن، بولاشاعىن وسى ۇيىممەن تىعىز بايلانىستىراتىنىن اڭعارتتى. ۇيىمعا قازاق ازاماتىنىڭ ءتوراعالىق ەتەتىنى دە ءماميننىڭ تاراپىنان لايىقتى باعالانىپ، كەزدەسۋدىڭ ماڭىزىن ارتتىرا ءتۇستى” – دەيدى ساراپشى.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
