2025 جىل قازاقستاننىڭ قارجى سەكتورىن ءبىرقاتار وزگەرىستەر كۇتىپ تۇر. اتالعان نارىقتاعى بيىلعى قاۋىپ-قاتەر مەن تاۋەكەلدەر، بولجامدى وقيعالار تۋرالى ءوز ويىمەن قازاقستان قارجىگەرلەرى قاۋىمداستىعى (ققق) كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى يرينا كۋشناريەۆا ءبولىستى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
ول Zakon.kz سايتىنا بەرگەن سۇقباتىندا قارجى سەكتورى ءۇشىن 2025 جىلعى ىقتيمال تاۋەكەلدەرگە ەكونوميكانىڭ ساپالى ءوسىمىنىڭ باياۋلاۋى، بيۋدجەت ساياساتىنداعى تەڭگەرىمسىزدىك، حالىق تابىسى دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋ ىقتيمالدىلىعىن جاتقىزۋعا بولاتىنىن ايتادى.
يرينا كۋشناريەۆا سەكتورعا ءتان تاۋەكەلدەردىڭ ىشىنەن جەكەلەگەن سالالاردا دا، جالپى كرەديتتىك پورتفەل بويىنشا دا قارىز الۋشىلاردىڭ نەسيەلىك قابىلەتى ساپاسىنىڭ تومەندەءۋىن جەكە-دارا اتاپ كورسەتەدى.
"ستاتيستيكاعا سايكەس، 2024 جىلدىڭ 11 ايىندا نەگىزگى كورپوراتيۆتىك پورتفەل ونەركاسىپ كاسىپورىندارى (40%)، وڭدەۋ ونەركاسىبى، مەتاللۋرگيا، تاماق ونەركاسىبى جانە ت. ب. قوسا العاندا (27%) جانە ساۋدا (23%) سالاسىنىڭ قارىز الۋشىلارىنان تۇرادى. بۇل رەتتە وسى توپتار بويىنشا مەرزىمى وتكەن بەرەشەك پروپورسيونالدى ەمەس – 17%، 16% جانە 42%."، - دەيدى ول.
سونداي-اق ساراپشى 2024 جىلعى قاڭتار-قىركۇيەك ايلارىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا شاعىن بيزنەس اراسىنداعى ورنىقتى كاسىپورىنداردىڭ ۇلەسى 16،2%-عا (2024 جىلدىڭ باسىنداعى 19،5% - دان)، ورتا كاسىپورىنداردا 14،9%-عا (17،4% - دان) دەيىن تومەندەگەنىن اتاپ ءوتتى. وسى سەبەپتى بانكتەرگە كورپوراتيۆتىك نەسيەلەندىرۋدىڭ الەۋەتتى ءوسىمى ءۇشىن ءوز بيزنەس-كليەنتتەرىنىڭ كىرىسى مەن پايداسىن ارتتىرعانى، قارجىلىق تۇراقتىلىعىن قالپىنا كەلتىرگەنى قاجەت، دەپ تۇسىندىرەدى ققق سپيكەرى.
وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا قنردا ۇسىنعان دەرەكتەرىنە سايكەس، بيزنەستى نەسيەلەندىرۋ ءوسىمى قاراشا ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعىن ەسەپكە الماعاندا بارلىق دەرلىك سالالاردا بايقالدى.
اتاپ ايتقاندا، ونەركاسىپ سالاسىنىڭ العان نەسيەسى 2،6%-عا، ياعني 4،1 ترلن تەڭگەگە دەيىن (2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ 21،7%-عا ءوستى)، ساۋدا-ساتتىقتا 4،4%-عا، ياعني 3،4 ترلن تەڭگەگە دەيىن (+13،8%) ءوستى.
قالعان سالالارداعى نەسيەلەندىرۋ كولەمىنىڭ ءوسىمى مىنانداي:
- قۇرىلىستا – 1،9%، 0،6 ترلن تەڭگەگە دەيىن،
- كولىك سالاسىندا – 12،6%، 0،9 ترلن تەڭگەگە دەيىن،
- اقپارات جانە بايلانىس سالاسىندا - 6،9%، 0،1 ترلن تەڭگەگە دەيىن،
- باسقا دا قىزمەت كورسەتۋ سالالارىندا - 4،4%، 3،1 ترلن تەڭگەگە دەيىن.
اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى كرەديتتىك پورتفەلدەگى كولەمنىڭ 2،4%، 0،5 ترلن تەڭگەگە دەيىن تومەندەۋى جوسپارلى ماۋسىمدىق كەزەڭدەگى نەسيەلەردى وتەۋگە بايلانىستى. بۇل رەتتە 2024 جىلدىڭ باسىنان بەرى ءوسىم 2،1%-دى قۇراعانىن باسا اتاي كەتەلىك. 2024 جىلعى قاراشادا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە بارلىعى 1،9 ترلن تەڭگە سوماسىندا جاڭا قارىزدار بەرىلدى، بۇل - 2023 جىلعى قاراشامەن سالىستىرعاندا 28،8%-عا ارتىق كولەم.
بيزنەس كرەديتتەرى بويىنشا NPL90+ قارىزدارىنىڭ ۇلەسى 1 جەلتوقسانعا قاراي 2،3% نەمەسە 317 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. وسىلايشا، پايىزدىق كورسەتكىش 2024 جىلعى 1 قاڭتارداعىداي دەڭگەيدە ساقتالىپ قالدى دەسە دە بولادى، ءبىراق وتكەن جىلدىڭ باسىنان باستاپ ابسوليۋتتىك ماندە 9،7%، 289 ملرد تەڭگەگە ءوستى.
يرينا كۋشناريەۆا جەكە سەكتور ءۇشىن تاعى ءبىر تاۋەكەلدى اتاپ كورسەتتى: بانكتەر، مقۇ، ساقتاندىرۋ نارىعى جانە باعالى قاعازدار نارىعىن قوسا العاندا، بارلىق قارجى ۇيىمدارى ءۇشىن رەتتەۋ تۇرعىسىندا قاتاڭداتۋ شارالارىنىڭ تۇراقتى پروسەسى.
"بۇل رەتتە قانداي دا ءبىر وزگەرىستەر ءالى بايقالعان جوق، سوندىقتان قارجى سەكتورى بۇل سىناققا 2025 جىلى دا تاپ بولۋى مۇمكىن"، - دەيدى يرينا كۋشناريەۆا.
سونداي-اق، ول 2025 جىلى قارجى نارىعى ءۇشىن جاڭا سالىق كودەكسىندە قامتىلعان جاڭاشىلدىقتار ماڭىزدى بولىپ تابىلاتىنىن ايتادى.
ايتا كەتسەك، وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا ءماجىلىس ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر ءۇشىن سالىق سالىمىن قاتاڭداتۋدى، اتاپ ايتقاندا كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعىنىڭ (كتس) مولشەرلەمەسىن قايتا قاراۋدى ۇسىنعان بولاتىن.
قاردى نارىعى ءۇشىن بيىلعى تىڭ جاڭالىق – بانكتەر تۋرالى جاڭا زاڭ. بۇل قۇجات بيىل دايىن بولادى دەپ كۇتىلىپ وتىر.
"رەتتەۋشى ورگان نارىق قاتىسۋشىلارىمەن، قارجىگەرلەر قاۋىمداستىعىمەن جانە ساراپشىلارمەن زاڭ جوباسىن تالقىلاۋعا دايىن ەكەنىن راستادى، قارجى سەكتورىن دامىتۋ جانە ونىڭ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋعا قوسۋشى ۇلەسىن ودان ءارى ارتتىرۋ مىندەتىنە جاۋاپ بەرۋشى بىرلەسكەن جۇمىس ناتيجەلى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. زاڭ جوباسىن قاراۋ كەزىندە پارلامەنتتىڭ سالماقتى جانە بەيتاراپ ۇستانىمى دا ماڭىزدى، ءبىز وعان كوپ سەنىم ارتىپ وتىرمىز"، - دەيدى يرينا كۋشناريەۆا
ساقتاندىرۋ نارىعىندا جالپى ساقتاندىرۋ سەكتورىندا دا، ءومىردى ساقتاندىرۋ سالاسىندا دا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن دەپ بولجانادى. بۇعان دەيىن ساقتاندىرۋ كومپانيالارى ساقتاندىرۋ تولەمدەرىنىڭ ليميتتەرىن ۇلعايۋى ىقتيمال ەكەنىن ايتقان.
يرينا كۋشناريەۆانىڭ ايتۋىنشا، 2024 جىلى ءىرى بيزنەستەگى نەسيەلەندىرۋدىڭ جەدەلدەتىلگەن ءوسىمى (+24%) بازالىق مولشەرلەمەنىڭ تومەندەۋى، ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ، 2023 جىلدا كەيىنگە قالدىرىلعان سۇرانىس، نەسيەگە وتىنىمدەر سانىنىڭ وڭ ديناميكاسى جانە ولاردى ماقۇلداۋدىڭ جوعارى ۇلەسى اياسىندا كرەديتتەر قۇنىنىڭ بىرتىندەپ تومەندەۋىمەن بايلانىستى بولدى. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جاڭا نەسيەمەن قامسىزداندىرۋ بەلسەندىلىگى تومەن بولدى: سايكەسىنشە 21% جانە 16% ءوسىم. مۇنداي ديناميكا كرەديتتەرگە وتىنىمدەر سانىنىڭ ازايۋى جانە شوب-تىڭ جالپى قارجىلىق جاعدايىنىڭ ناشارلاۋى سالدارىنان قالىپتاستى.
"بۇل ديناميكانىڭ ساقتالۋى، كوبىنەسە ماكروەكونوميكالىق جاعدايلارعا جانە 2025 جىلعى اقشا-نەسيە ساياساتىنا بايلانىستى بولادى"، - دەيدى قارجىگەر مامان.
جەكە تۇلعالاردى نەسيەلەندىرۋ جايىنا كەلەتىن بولساق، بۇل رەتتە سوڭعى جىلدارى بايقالعان ءوسىمنىڭ باياۋلاۋ ءۇردىسى جالعاسۋى مۇمكىن. ماسەلەن، سپيكەردىڭ مالىمەتىنشە، 2022 جىلدىڭ 11 ايىندا جەكە تۇلعالارعا كرەديت بەرۋ ءوسىمى 29%، 2023 جىلى 24%-دى قۇراسا، 2024 جىلى ول 21،8% - عا دەيىن تومەندەدى. بۇل جاعدايدا ءبىز كاسىپكەرلىك قىزمەتپەن بايلانىستى ەمەس جەكە تۇلعالار تۋرالى ايتىپ وتىرعانىمىزدى ناقتىلاي كەتەلىك.
ۆاليۋتا باعامىنا قاتىستى ايتارلىقتاي وزگەرىس ءالى كۇتىلمەيدى.
"الايدا، ينفلياسيا قارقىن الىپ، مونەتارلىق ساياساتتىڭ قاتايۋى قارجى ۇيىمدارىنىڭ كليەنتتەرىنە جانە سايكەسىنشە قارجى سەكتورىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. ءبىراق جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭىنداعى جاعداي بويىنشا ۆاليۋتا نارىعىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەردىڭ العىشارتتارى بايقالمايدى"، دەپ قورىتىندىلايدى ءوز ءسوزىن يرينا كۋشناريەۆا.
